ანალიტიკა

ქოჩარიდან ლეკურამდე: აზერბაიჯანისა და ქართული ცეკვების ტოტალური სომხური მიტაცების საფრთხე
06.01.18 14:35

ალბათ, ვერც ერთმა ერმა პოსტსაბჭოთა სივრცეში ვერ შეძლო თავისი კულტურული მემკვიდრეობის განვითარება ცეკვის სფეროში, როგორც ეს შეძლეს ქართველებმა.

აუცილებელია პატივი მივაგოთ ქართველ ქორეოგრაფებსა და მხატვრული კოლექტივების ხელმძღვანელებს - ისინი ღირსეულად უწევენ პოპულარიზაციას საუკეთესოს ქართველი ხალხის ცეკვის მემკვიდრეობიდან.

ქართული ცეკვის ანსამბლები გამოდიან მთელს მსოფლიოში და ყველგან ქართული ცეკვა ძალიან პოპულარულია. ამასთანავე ქართული ცეკვები არის ქვეყნის ტურისტული მიზიდულობის ფაქტორი, რაც არ აძლევს მოსვენებას, ყოველივე ქართულისადმი, ცნობილ სომეხ ნაციონალისტ შურიანებს.

არ არის შემთხვევითი, რომ რაც არის გამოჩენილი ქართველების, სომხები ცდილობენ მიითვისონ. დაწყებული ღვინითა და კულინარიით, და დამთავრებული იმავე ცეკვით.

ქართული საცეკვაო ანსამბლების წარმატება სომეხ შურიანებს არ აძლევს მოსვენებას. თუმცა არის ერთი პრობლემა - თავისი საცეკვაო მემკვიდრეობა სომხებს არ გააჩნიათ. იძულებულნი არიან მოიპარონ სხვისი.

და დღეს არის სერიოზული საფრთხე იმისა, რომ რამოდენიმე წლის შემდეგ ქართველები უბრალოდ ვერ შეძლებენ გამოვიდნენ თავიანთი ცეკვებით მთელს მსოფლიოში. მათი ცეკვები გამოცხადებული იქნებიან სომხურად.

გასაგებია, რომ სომეხი ნაციონალისტებისთვის მნიშვნელოვანი იყო პრეცენდენტი, და მათ დაიწყეს შორიდან აზერბაიჯანული ცეკვის , ქოჩარის, მითვისება. სომხებმა შეძლეს პროპაგანდისტული „სწავლებებით“ ორგანიზაცია იუნესკოს მოტყუება და ცეკვა ქოჩარი აღიარებულია, როგორც სომხეთის ტერიტორიაზე არამატერიალური კულტურული მემკვიდრეობა (მაგრამ აღვნიშნოთ - არა სომხური ეროვნული ცეკვა, როგორც თავიდან სურდათ სომეხ ფალსიფიკატორებს).

აზერბაიჯანული კულტურის ბევრი მოღვაწე, რომლებმაც კარგად იციან თავიანთი ერის ტრადიციები, აღშფოთებულები არიან სომხების აზერბაიჯანული კულტურის მემკვიდრეობის მითვისებით. ასე, აზერბაიჯანის სახალხო არტისტი თარანა მურადოვა, როდესაც აკეთებდა კომენტარს „ქოჩარის“ შეყვანას იუნესკოს სიაში, როგორც სომხეთის ტერიტორიაზე არამატერიალური კულტურული მემკვიდრეობა, აღნიშნა, რომ „ქოჩარი“ პოპულარული იყო ნახიჭევანში და არის „იალლის“ - ერთ ერთი ცნობილი აზერბაიჯანული ცეკვის - სახეობა, მაგრამ გააჩნია უჩვეულო სპეციფიკა.

„ეს ჯგუფური ცეკვაა. მამაკაცები ან ქალები, ან ყველა ერთად დგებიან ერთ ხაზზე ორი ჯგუფით და იწყებენ ცეკვას. ის ძალზედ რიტმულია, სრულდება ბალაბანსა და ნაღარაზე.

„ქოჩარი“ გამოხატავს სიმამაცეს, ბრძოლისუნარიანობასა და მოქნილობას“,- თქვა მურადოვამ.

სახალხო არტისტი მიიჩნევს, რომ იუნესკოს სამთავრობათაშორისი კომიტეტის გადაწყვეტილება სასაცილოა და უსამართლოა, ვინაიდან ყველა ისტორიული ფაქტი ამტკიცებს "კოჩარის" კუთვნილებას აზერბაიჯანისადმი და ცეკვის სახელიც კი აზერბაიჯანულია, და არა სომხური, რადგან სხვაგვარად მას "კუჩირიანს" ან "კოჩარიანს" უწოდებდნენ.

მისი თქმით, სომხები მრავალი წლის განმავლობაში იპარავენ, ითვისებენ და ასაღებენ თავისად აზერბაიჯანელი ერის მუსიკალურ ნაწარმოებებს, ფოლკლორის ნიმუშებსა და სხვა არამატერიალური კულტურული მემკვიდრეობის ნიმუშებს, მაგალითად, ისე ფართოდ ცნობილ სიმღერებს, როგორიცაა „სარი გელინ“, „სუსან ბიულბიულ“, „იალლი“, „ვაგზალი“, „უზუნდერე“, „მირზაი“.

პრინციპში, თუ გავითვალისწინებთ, რომ სომხეთის რესპუბლიკის ტერიტორია ისტორიული დასავლეთ აზერბაიჯანია, მაშინ ლოგიკურია, რომ აქ აზერბაიჯანული ნაციონალური ცეკვა "ქოჩარი" ისტორიულად გავრცელებულია, როგორც აზერბაიჯანული ცეკვის "იალლის" სახეობა.

ამ არამატერიალური კულტურული მემკვიდრეობის ნამდვილი მატარებლები კი, სომეხმა ნაციონალისტებმა თავიანთი ქვეყნიდან გამოაძევეს.

იმავე ცეკვის „ქოჩარის“ სახელწოდებას, სომეხი ნაციონალისტების თვალსაზრისით, სომხებთან არანაირი კავშირი არ გააჩნიათ. სომეხი ნაციონალისტები ხომ ყოველ კუთხეში ამტკიცებენ, რომ მომთაბარეებისგან განსხვავებით ისინი არიან აბორიგენი ერი. ამიტომ გამოდის, რომ მომთაბარული ტრადიციები მათ არ გააჩნდათ. ხოლო მოხეტიალე ცხოვრება, მაგალითად, სავაჭრო მოღვაწეობასთან ერთად (დამახასიათებელი, მაგალითად, "უძველესი" სომხების გარდა, ბოშებისთვისაც) სიტყვის სამეცნიერო თვალსაზრისით მომთაბარე ცხოვრებად არ ითვლება, ვინაიდან სამეცნიერო თვალსაზრისით მომთაბარეობა გულისხმობს, უპირველეს ყოვლისა, მეცხოველეობას.

სომხური პროპაგანდა ცდილობს წლების მანძილზე დაამტკიცოს, რომ სამხრეთ კავკასიაში სომხები არიან "ავტოქტონურები" და აცხადებენ, რომ ისინი აქ ათასწლეულების განმავლობაში ცხოვრობდნენ და უძველეს დროში ამ მიწებზე მათ ჰქონდათ სახელმწიფო "დიდი სომხეთი", რომელიც ზღვიდან ზღვამდე იყო გადაჭიმული. აზერბაიჯანელები კი - იმავე სომხეთის თვალსაზრისით - არიან მომთაბარეები, რომლებიც სამხრეთ კავკასიაში მომთაბარდნენ.

იბადება კითხვა: თუ სომხები თავიანთ თავს მიიჩნევენ აბორიგენ ერად სამხრეთ კავკასიაში, მაშინ როგორ შეიძლება მათ ჰქონდეთ მომთაბარული ცეკვა? მადლობა იუნესკოს. ეს არის კარგი პასი აზერბაიჯანისთვის, ახლა საჭიროა ფორვარდი, რომელიც გაიტანს ერთი დარტყმით.

გამოდის, რომ, ერთი მხრივ სომეხი ფალსიფიკატორები ამტკიცებენ თავიანთ უპირატესობას „აზერბაიჯანელი მომთაბარეებისადმი“, მეორე მხრივ კი ითვისებენ ცეკვას „ქოჩარის“, რომლის სახელწოდებაც მიუთითებს იმაზე, რომ ეს ცეკვა არის მომთაბარეებისა და მეცხოველეების, რომლებიც დაკავებულნი არიან მეცხოველეობით - პირუტყვის გადარეკვით საზაფხულო სამთო საძოვრებიდან ზამთარისაზე ან პირიქით.

გასაგებია, რომ სხვისი არამატერიალური კულტურული მემკვიდრეობის მითვისებაზე სომეხი ფალსიფიკატორები არ გაჩერდებიან და მათ გეგმებში შედის ქართული ცეკვების მითვისება.

უკვე მიდის მუშაობა ქართული ცეკვის „ზემკრელოს“ მითვისებაზე, რომელსაც უწოდებენ „ძველ სომხურ ცეკვას „ბერდ““. თუ სომხებს გამოუვათ და მიითვისებენ „ზემკრელოს“, მაშინ შემდეგი იქნება სხვა ქართული ცეკვებიც - ქართული და ლეკური.

ასევე აჭარლების, ლაზებისა და გურიელების უნიკალურ ცეკვებს ცდილობენ მიითვისონ სომხები. ეს ცეკვები გაცხადებულნი არიან „ამშენის“ სომხების ცეკვებად. მათ შორის სამხედრო ცეკვებიც, რომლებიც საერთოდ ჟღერს ველურად. ცნობილია, რომ ოსმალეთის იმპერიაში სომხებს, მათ შორის „ამშენისაც“, საერთოდ არ ჰქონდათ უფლება ეტარათ იარაღი. აქედან გამომდინარე, აჭარლებისა და ლაზების ცეკვა სომხებთან არანაირ კავშირში არ არის.

სომხური კულტურული ქურდობა, როგორც წესი, მიმდინარეობს მკაფიოდ შემუშავებული სისტემით და მისთვის მთავარია შეიქმნას „პირველი პრეცედენტი“. სამწუხაროდ, უცხოური ცეკვების ქურდობის პრეცედენტი აზერბაიჯანული ცეკვის "ქოჩარის" (სომხეთის ტერიტორიაზე გავრცელებული) იუნესკოს აღიარებით, სომხებმა უკვე შექმნეს და ეს აშკარად წინ წავა. ეს იმას ნიშნავს, რომ ქართული ცეკვის კულტურას საფრთხე შეექმნა არაკანონიერი მითვისების კუთხით სომეხი ფალსიფიკატორების მხრიდან.




KavkazPlus

წაკითხულია : 451