ანალიტიკა

სამხრეთ კავკასიის „ჩერნობილი“
14.06.19 19:00

ბოლო დროა საზოგადოებაში აქტიურად განიხილავენ ახალ სერიალს „ჩერნობილი“, რომელიც ეძღვნება სსრკ-ს წლებში ჩერნობილის ატომური ელექტროსადგურის ავარიისადმი მიძღვნილ შემთხვევას - 1986 წლის 26 აპრილი. შეგახსენებთ, რომ ამ უბედური შემთხვევის შედეგები ჯერაც არაა გადალახული. უზარმაზარი ტერიტორიები უკრაინაში, ბელარუსში და რუსეთის ფედერაციაში, სადაც ავარიის შემდეგ რადიოაქტიური ნალექები იყო და რჩება რადიოაქტიურად დაბინძურებული და უვარგისია სიცოცხლისა და ეკონომიკური საქმიანობისთვის.

მაგრამ ცოტა ვინმეს თუ ესმის, რომ კიდევ უფრო საშინელი „ჩერნობილი“ საფრთხეს უქმნის დღეს სამხრეთ კავკასიის ქვეყნებს. პოტენციური ბირთვული ბომბია დაძველებულ და ძალზედ საშიშ სომხურ ან მეწამორის ატომურ ელექტრო სადგურში, რომელიც სომხეთის რესპუბლიკაში მდებარეობს.

ეს ბირთვული სადგური მდებარეობს სეისმურად სახიფათო ზონაში და იაპონიაში ფუკუსიმის ბირთვული ელექტროსადგურის შემთხვევა მხოლოდ ამ საფრთხეს ადასტურებს. სპიტაკის მიწისძვრის დროს, მეწამორის ბირთვულმა ელექტროსადგურმა განიცადა მიწისძვრა 6,5 მაგნიტუდის.

შემდეგ თანამშრომლებმა ბირთვული ელექტროსადგური დატოვეს და ძალიან გაუმართლად, რომ ყველაფერი კატასტროფის გარეშე დამთარდა.

1989 წლის თებერვალში, მეწამორის ატომური ელექტროსადგურის მუშაობა შეწყდა. წამყვანმა ექსპერტებმა დატოვეს მეწამორი და სამსახური იპოვეს სსრკ-ს სხვა ატომურ ელექტრო სადგურებში.

თუმცა, 1995 წლის 5 ნოემბერს სომხეთის (მეწამორუს) ატომური ელექტრო სადგურის მე -2 სიმძლავრის ენერგობლოკი იქნა ჩაშვებული, რომელიც 6,5 წლის განმავლობაში დაკონსერვირებულ მდგომარეობაში იყო. იმ პერიოდიდან ეს ატომური სადგური, რომელიც ბოლომდე იქნა აღდგენილი ესქპლუატაციაში გაუშვეს ყველანაირი უსაფრთხოების მოთხოვნების გაუთვალისწინებლად და ის არის სომხეთის რესპუბლიკის ენერგეტიკის საფუძველი.

დღესდღეობით მეწამორის ატომური ელექტროსდგური დღითიდღე ხდება კიდევ უფრო საფრთხის შემცველ ობიექტად. არ უნდა დავივიწყოთ შემდეგი ფაქტორებიც: ატომურ ელექტროსადგურს მთელი სსრკ აშენებდა. აქ მუშაობდნენ სუკეთესო სპეციალისტები მთელი საბჭოთა კავშირიდან.

მას შემდეგ რაც 1989 წელს ბირთვული ელექტროსადგური შეაჩერეს - საუკეთესო სპეციალისტები, განსაკუთრებით არასომხური წარმოშობისა სამუდამოდ წავიდნენ. როცა ბირთვული ელექტროსადგურის მუშაობას დამოუკიდებელ სომხეთში იწყებდნენ - კადრების კრიზისი იყო. უკვე მაშინ კვალიფიცირებული სპეციალისტების ნაკლებობა თვალშისაცემი იყო.

სპეციალისტები, რომელთაგან ბევრი 1995 წლიდან, 6.5 წლის შემდეგ კვლავ დაიწყეს მუშაობა მეწამორის ატომურ ელექტროსადგურში, მათი კვალიფიკაცია საბჭოთა კავშირის სპეციალისტებისგან მნიშვნელოვნად დაბალი იყო და მათი მთავარი უპირატესობა მხოლოდ სომხურ წარმოშობაში იყო. წლები მიდის, „საბჭოური კვალიფიკაციის“ სპეციალისტები მიდიან პენსიაზე ან ცხოვრებიდან, მეწამორის ატომურ ელექტროსადგურზე კი ახალი კადრების ნორმალური მომზადება არ ხდება.

უფრო მეტიც - ის სპეციალისტებიც, რომლებიც იღებენ გარკვეულ გამოცდილებას ცდილობენ დატოვონ მეწამორი და დაიწყონ მუშაობა იმავე რუსეთის ატომ ელექტროსადგურებში. რადგან ხელფასი საერთაშორისო გაზომვებით სომხეთის ატოურ ელექტროსადგურზე ღარიბულია.

გამოდის, რომ საგანგებო სიტუაციების შემთხვევაში (რაც თითქმის ყოველთვის ხდება მეწამორის ატომურ ელექტროსადგურზე), უბრალოდ არ არის საკმარისი კომპეტენტური და მაღალკვალიფიციური კადრები.

უკიდურესად მოძველებული ატომური ელექტროსადგურის თანამშრომლებს შეიძლება არ გააჩნდეთ ცოდნა და კვალიფიკაცია, რათა თავიდან აიცილონ მასშტაბური შემთხვევები და ავარიები.

როგორც გვახსოვს, ჩერნობილის ატომურ ელექტროსადგურზე მომხდარი ავარიის შედეგები მთლიანად სსრკ აღმოფხვრა. სსრკ-ს ყველა დანარჩენი სამაშველო ჯგუფი გაცვივდნენ აფეთქების შედეგად განადგურებული ჩერნობილის მე -4 ატომური ელექტროსადგურის ცეცხლის ჩასაქრობად, ვერტმფრენებითა და სპეცტექნიკით. მაგრამ სომხეთის თანამედროვე რესპუბლიკაში არ არის ისეთი ძალა, რომ ავარიის შემთხვევაში მისი შედეგები მინიმუმამდე შეამციროს.

სომხეთის სახელმწიფო მთელს თავის ძალას ხარჯავს სამხედრო საჭიროებებზე, აზერბაიჯანის ყარაბაღის ოკუპაციაზე. სომხეთისთვის საკმარისი რაოდენობის მაშველების, მეხანძრეებისა და სხვა სპეციალისტების მომზადება უბრალოდ შეუძლებელია, რომელიც საგანგებო სიტუაციებში იმუშავებს.

თუ მოხდება უბედური შემთხვევა მეწამორის ატომურ ელექტროსადგურში და თუ ჩავთვლით, რომ მეზობელი ქვეყნების მაშველები მოისურვებენ მოვიდნენ დასახმარებლად - იგივე თურქეთიდან ან აზერბაიჯანიდან - მაშინ მათ შეიძლება თავს გადახდეთ, იგივე ამბავი, რაც აზერბაიჯანელ მაშველებს, სპიტაკის მიწისძვრის დროს. შეგახსენებთ, რომ სომეხმა ნაციონალისტებმა უბრალოდ ჩამოაგდეს თვითმფრინავი მაშველებით, რომლებიც ბაქოდან გაფრინდნენ მიწისძვრის მსხვერპლთა დასახმარებლად.

აგრესიულ სომხურ ნაციონალიზმს არ გააჩნია რაციონალური არგუმენტები და ბანალური "ერის თვითშენარჩუნების ინსტინქტიც" დაკარგული აქვს. ეს ნაციონალიზმი შეპყრობილია "გენოციდის მითით". მაგრამ გავიხსენოთ - არარატის ხეობაში მდებარეობს. სომხეთის რესპუბლიკის დედაქალაქ ერევანსა და მას შორის ბუნებრივი დაბრკოლებები არ არსებობს.

შეგახსენებთ, რომ ატომური დაბომბვის დროს ქალაქ ნაგასაკიში მთიანმა რელიეფმა ათასობით ადამიანი გადაარჩინა. მთებმა დაიცვეს მჭიდროდ დასახლებული ურბანული ადგილები და იქ იყო ნაკლები მსხვერპლი, ვიდრე ჰიროსიმას თავისი ურბანული რელიეფით.

მეწამორსა და ერევანს შორის მთის ქედების ან მსგავსი გორაკებისავით არაფერია. თუ გავითვალისწინებთ იმას, რომ არარატის ხეობაში ცხოვრობს სომხეთის მოსახლეობის დიდი ნაწილი (იგივე 1,5 მლნ ადამიანი) გამოდის, რომ რეალური ბირთვული გენოციდის საფრთხე ემუქრება სომეხ ხალხს მეწამორის ბირთვული ელექტროსადგურის ფართომასშტაბიანი ავარიის შემთხვევაში. ამაზეა საჭირო ფიქრი და არა მითიური „1915 წლის გენოციდის“ დაზარალებულებზე. ამ „დაზარალებულთა“ შთამომავლები დღეს ცხოვრობენ „ბირთვული დენთის კასრზე“ სომხეთის რესპუბლიკაში.

და რა თქმა უნდა, შესაძლო ავარია მეწამორის ატომურ ელექტროსადგურზე ძალიან სახიფათოა მეზობელი ქვეყნებისათვის, პირველ რიგში საქართველოსთვის. მეწამორიდან საქართველოს საზღვრამდე 200კმ-ია, თბილისამდე კი 250კმ. რადიოაქტიური ნალექებისთვის ეს არ არის მანძილი, განსაკუთრებით თუ გავითვალისწინებთ, რომ ჰაერის მასების გადაცემა ხშირად ხდება საქართველოს ტერიტორიაზე და სამხრეთით.

ამიტომ საქართვლოსთვის ასე ახლოს მდებარე ატომური ელექტროსადგური უნდა იწვევდეს საზოგადოების შეშფოთებას. და კიდევ უფრო მეტიც, გეგმები გადამუშავებული ბირთვული საწვავის ტრანზიტი მეწამორის ატომური ელექტროსადგურიდან, რომელიც გაურკვეველია როგორ იქნება კონტროლირებული და გაურკვეველია სად აღმოჩნდებიან ეს ბირთვული ნარჩენები საქართველოს ტერიტორიაზე.

ამავდროულად, რეგიონში "სომხური" წარმოშობის რადიოაქტიური ნივთიერებების უკანონო ბრუნვა უკვე გაჩაღდა. საქართველოში, სომხეთის მოქალაქეები, რომლებიც რადიოაქტიური ნივთიერებების გაყიდვას ცდილობდნენ, უკვე არაერთხელ დააკავეს. გარდა ამისა, სომხეთში კორუფციის დონისა და ბირთვული ენერგეტიკასთან დაკავშირებული ყველაფრის კრიმინალიზაციის გათვალისწინებით, ეს ფაქტები კიდევ უფრო მეტია.

მაგრამ რადიოაქტიური მასალები მეწამორის ატომური ელექტროსადგურიდან და თვითონ ატომური სადგური შეიძლება ტერორისტების ხელში მოხვდეს. სულ ცოტა ხნის წინ სომხეთი ტერორისტების „სასნა ცერის“ მიერ შეპყრობილ იქნა პოლიციის განყოფილება. დაიღუპნენ სამართალდამცავ ორგანოთა მოხელეები. მაგრამ შედეგად ყველა ტერორისტი სომხეთის 2018 წლის რევოლუციის შემდეგ გათავისუფლდნენ. რა უშლის ხელს ამ ტერორისტებს და მის ნაირებს ხელში ჩაიგდონ დაცული ატომური ელექტროსადგური და ყველაზე ველური მოთხოვნები წამოაყენონ?

სამხრეთ კავკასიის საზოგადოება და პირველ რიგში სომხეთის რესპუბლიკამ უნდა დასვას კითხვა პოტენციური „ჩერნობილი“ - მეწამორის ატოომური ელექტროსადგურის დაუყოვნებლივ ექსპლუატაციიდან გასვლაზე




KavkazPlus

წაკითხულია : 1540