ანალიტიკა

სომხეთს, როგორც ”დემოკრატიის შუქურას”, აქვს პრეტენზია, რომ დაიმორჩილოს საქართველო თავისი ინტერესების ქვეშ
09.09.19 17:30

სომხეთისა და საქართველოს ინტერესების ფუნდამენტური განსხვავება აშკარად ჩანს, ახლახან გამოქვეყნებულ სტატიაში უკრაინის კონვერსიისა და განიარაღების არმიის კვლევების ცენტრის ვებსაიტზე, რომელიც ბენიამინ პოღოსიანმა დაწერა სახელწოდებით: „სომხურ-ქართული ურთიერთობების პერსპექტივები“.

( https://cacds.org.ua/?p=7619&fbclid=IwAR3S_5BYhNFrMTETLbhpFWTt5pEtCxaFYu6eX43tWK_USpN0GUINdzev5o0 )

დოქტორი ბენიამინ პოღოსიანი არის სომხეთის პოლიტოლოგიის ასოციაციის შემსრულებელი დირექტორი; პოლიტიკური და ეკონომიკური სტრატეგიული შესწავლის ცენტრის დამფუძნებელი და თავმჯდომარე და მისი ხედვა ემთხვევა დღევანდელი სომხური ხელმძღვანელობის ხედვას.

პოღოსიანის მასალა იწყება იმ მიზეზების ანალიზით, თუ რატომ აქვთ საქართველოსა და სომხეთს სხვადასხვა პრიორიტეტები საგარეო პოლიტიკაში.

”სომხეთი, რომელიც ყარაბაღის კონფლიქტის გამო, ერთობლივი აზერბაიჯანულ-თურქული წნეხის ქვეშ არის და ჯერ კიდევ სომხეთის გენოციდის მოგონებებით, სხვა ალტერნატივა არ აქვს, თუ არა რუსეთთან სამხედრო-პოლიტიკური ალიანსის დამყარება. საქართველომ, რომელსაც ისტორიული პრეტენზია აქვს რუსეთის როლზე საქართველოს დამოუკიდებელი სახელმწიფოებრივი განადგურების საქმეში და 1989 წლის აპრილის ტრაგიკული მოვლენების უფრო ახლო მოგონებები, მან აირჩია ევროატლანტიკური ინტეგრაციის გზა”.

ამასთან, პოღოსიანი არ აკონკრეტებს, რომ საქართველომ აირჩია ევროატლანტიკური ინტეგრაცია, მეტწილად იმიტომ, რომ სომხეთმა და სომხურმა ლობიმ განზრახ გააღვივეს სეპარატიზმი ქართულ ტერიტორიაზე.

მათ ეს ისე გააკეთეს, რომ რუსეთმა, თავისი ინტერესების საწინააღმდეგოდ, მხარი დაუჭირა სეპარატისტულ პროექტებს სამხრეთ კავკასიაში. გარდა ამისა, სომხეთი გახადეს, რომელსაც პრეტენზია აქვს უცხო მიწებზე, ჩაატარა გენოციდი და ეთნიკური წმენდა კონტროლირებად ტერიტორიებზე და იქცა მონონაციურ სახელმწიფოდ.

ამავდროულად, ბენიამინ პოღოსიანი აღიარებს, რომ ”კონფლიქტებმა ყარაბაღში, სამხრეთ ოსეთსა და აფხაზეთში ასევე დააყენეს სომხეთი და საქართველო სხვადასხვა ბანაკებში”.

და სწორედ აქ, საქართველოს ადანაშაულებს: ”თბილისი უარყოფს ხალხის თვითგამორკვევის უფლებას, როგორც ლეგალურ ინსტრუმენტს განცალკევებისკენ და მოუწოდებს ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენას.

ამრიგად, საქართველო კატეგორიულად უარყოფს აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის დამოუკიდებლობის აღიარების შესაძლებლობას, იმის ნაცვლად, რომ შესთავაზოს მაღალი ხარისხის ავტონომია ამ ქვეყნის შიგნით, როგორც ამ ქვეყანაში კონფლიქტების ერთადერთი მისაღები გამოსავალი.

იმავდროულად, სომხეთი მხარს უჭერს მთიანი ყარაბაღის დამოუკიდებლობას, უარყოფს ყარაბაღის აზერბაიჯანის იურისდიქციაში დაბრუნების შესაძლებლობას”.

აქ კვლავ არის სპეკულაცია და კიდევ უფრო ცინიკური, ამის შემდეგ სომეხ ექსპერტთა პრეტენზიები ჟღერს, რომ საქართველო თითქოს ”უარყოფს” ხალხის თვითგამორკვევის უფლებას ”. ჰკითხეს კი სომეხმა ნაციონალისტებმა, სურდათ თუ არა სომხურ სსრ-ში 200 ათასზე მეტ აზერბაიჯანელს და 1 მილიონზე მეტ ყარაბაღელ აზერბაიჯანელებს „თვითგამორკვევა“? ისინი უბრალოდ გააძევეს თავიანთი მშობლიური ქვეყნიდან და ათობით ათასი სასტიკად მოკლეს. გამოდის, რომ სადღაც აფხაზეთში დარჩენილი 60 ათასამდე აფხაზს შეუძლია „მოახდინოს თვითიდენტიფიკაცია“, ხოლო აფხაზეთის 300-ზე მეტ ქართველს არა აქვს თვითგამორკვევის უფლება? ხოლო ყარაბაღში, დარჩენილი ყარაბაღის 100 ათასს სომხებს, შეუძლიათ "თვითგამორკვევა" და 1 მილიონზე მეტი აზერბაიჯანელი გააძევეს სახლებიდან - არა?

თუმცა, მიუხედავად ამისა, პოღოსიანი აღიარებს, რომ სომხეთსა და საქართველოს ფუნდამენტურად განსხვავებული მიდგომები აქვთ ტერიტორიული მთლიანობის საკითხისადმი.

მასალაში ნახსენებია სომეხ ნაციონალისტთა პრეტენზიების დიდი ნაწილი საქართველოს მიმართ, კერძოდ, ეკლესიებთან მიმართებაში. ამასთან, ექსპერტი აბსოლუტურად იტყუება და ცდილობს საქმის წარმოჩენას ისე, თითქოს საქართველოში სომხებს აიძულებდნენ თავიანთი გვარების ქართულად შეცვლას.

ამასთან, საერთო ისტორია არ არის მხოლოდ მეგობრული ურთიერთობების განვითარების წყარო. საქართველოში სომხური ეკლესიების ბედთან დაკავშირებული პრობლემები, ისევე როგორც სომხური უმცირესობის საკითხთან დაკავშირებით საქართველოს პოლიტიკა, არის ის საკითხები, რომელზეც აქტიურად განიხილება სომხური საზოგადოების ფართო ფენებში. ზოგი ფიქრობს, რომ საქართველოში სომეხთა მოსახლეობის ზრდა მცირდება მიზანმიმართული ქართული პოლიტიკის შედეგად. სომხეთში საბჭოთა პერიოდის დისკუსიებმა საბჭოთა საქართველოს პოლიტიკასთან დაკავშირებით, სომხური გვარების იძულებით შეცვლაზე, როგორც წარმატების მიღწევის ერთადერთ გზად, წარმოშვა ურთიერთსაწინააღმდეგო გრძნობები. ეს საკითხი არ არის საჯაროდ განხილული სახელმწიფოთაშორის დონეზე და ბევრს ესმის, რომ საქართველოში სომეხთა მასშტაბური ემიგრაცია ასევე არის სოციალურ-ეკონომიკური პირობების მკვეთრი გაუარესების შედეგი”.

ფაქტობრივად, არ შეიძლება გავიხსენოთ საქართველოში გვარის "იძულებითი" შეცვლის არც ერთი შემთხვევა. ყველაფერი გაკეთებულია ნებაყოფლობით.

სწორედ ამ "ნაკადით" საქართველოში სომეხთა რაოდენობის ოფიციალური ვარდნა ფიქსირდება, თუმცა მათი რიცხვი რეალურად იზრდება - საკმარისია გავიხსენოთ, რომ ქართულ აფხაზეთში სომხები უკვე გახდნენ უმრავლესობა და მთელი ამ ტერიტორიის ეკონომიკა მათ ხელშია.

პოღოსიანი შეეხო სამცხე-ჯავახეთში სეპარატიზმის თემას და ცდილობს ისე წარმოაჩინოს, რომ თითქოს მოცემული პრობლემა იქ არ დგას:

”იმავდროულად, ზოგიერთმა ქართველმა სამცხე-ჯავახეთის რაიონები საქართველოში ძირითადად არასტაბილურობის წყაროდ მიიჩნია.

აზერბაიჯანული მედია და ექსპერტთა საზოგადოება აქტიურად ავრცელებენ ინფორმაციას ჯავახეთში სეპარატისტული მოძრაობის შესახებ…. რაც შეეხება რუსეთს, მოსკოვი მხარს უჭერს იდეების გავრცელებას საქართველოში თურქეთის და აზერბაიჯანის მზარდი გავლენის შესახებ, ისევე როგორც ჭორებს თურქეთის სამხედრო ბაზების შესაძლო განლაგების შესახებ საქართველოში სომხების მიერ დასახლებულ ადგილებში, თუ თბილისი ნატოში გაწევრიანდება. ამრიგად, მოსკოვს სურს ანტინატოური ძლიერი დასაყრდენის შექმნა საქართველოს სომხურ უმცირესობაში”.

პირველ რიგში, სამცხე – ჯავახეთში სომეხთა სეპარატისტული განწყობა ფაქტია. და ამაში არ არის დამნაშავე მოსკოვი და მითუმეტეს აზერბაიჯანული მედია, კერძოდ, არამედ სახელდობრ სომეხი ნაციონალისტები. მათ უბრალოდ სურდათ რუსეთის გამოყენება ყარაბაღის ან აფხაზეთის სცენარებში სეპარატისტული აჯანყების მხარდასაჭერად.

სომეხი ნაციონალისტები პროვოკაციულად აშინებენ საზოგადოებას თურქეთის ჯარების განლაგებით სამცხე-ჯავახეთში იმ შემთხვევაში, თუ საქართველო ნატოში გაწევრიანდება.

შემდეგ პოღოსიანი წერს:

„”მიუხედავად ამისა, ზემოხსენებული ყველა პრობლემის მიუხედავად, ორმა ქვეყანამ ძირითადად მოახერხა მეგობრული ურთიერთობების დამყარება. საქართველო ემსახურება როგორც მთავარი დერეფანი სომხეთთან დასაკავშირებლად მსოფლიოში. რუსეთთან სტრატეგიული ალიანსის მიუხედავად, სომხეთმა არ ცნო აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის დამოუკიდებლობა, ხოლო სომხეთის ყოფილმა პრეზიდენტმა სერჟ სარგსიანმა კი წარუდგინა საპატიო მედალი, სომხეთის უმაღლესი ჯილდო უცხო ქვეყნის მაღალჩინოსნებს საქართველოს ყოფილ პრეზიდენტ მიხეილ სააკაშვილზე 2009 წლის ივნისში, ერთ წელზე ნაკლები ხნის განმავლობაში ქართულ-რუსული ომის შემდეგ ”.

აქ ისევ ტყუილია. ოკუპირებული აზერბაიჯანული ყარაბაღის, მეშვეობით, სომხეთმა დიდი ხანია აღიარა აფხაზეთის ყალბი "დამოუკიდებლობა" და ე.წ. სამხრეთ ოსეთის „დამოუკიდებლობაც“. უფრო მეტიც, იქიდან ყოველ წელს სეპარატისტული დელეგაციები პირადად იღებდნენ იგივე სერჟ სარგსიანს.

რაც მთავარია, პოღოსიანი თავის კვლევის მთავარ თემად მიიჩნევს სომხეთში "რევოლუციური" "მაიდანის" ცვლილებებს და იმ ფაქტს, რომ სომხეთი გახდა ერთგვარი "მოდელი" და დემოკრატიის "შუქურა" რეგიონში.

“ხავერდოვანი რევოლუციის“ საინტერესო ასპექტია სომხეთსა და საქართველოს შორის პოსტსაბჭოთა სივრცეში როლების, როგორც” დემოკრატიის შუქურის ”თანდათანობითი შეცვლა. იმის გათვალისწინებით, რომ საქართველოში ბოლო დროს მოხდა დავა, სიტყვის თავისუფლებასთან დაკავშირებით, ასევე პოლიტიკურად მოტივირებული სამართლიანობის გამოყენება (ტელეკომპანია „რუსთავი 2“ -ის ზოგიერთი ჟურნალისტის თანამდებობიდან გადაყენება საკუთრების შეცვლის შემდეგ, სისხლის სამართლის პასუხისგებაში მიცემა ტელეკომპანიის „პირველის“ პატრონის მამის მიმართ), ისევე როგორც (თიბისი ბანკის გამგეობის ყოფილი თავმჯდომარისგან განსხვავებით) ) მრავალი სამოქალაქო საზოგადო ორგანიზაციები, მათ შორის ისეთი მნიშვნელოვანი დასავლელი მოთამაშეები, როგორიცაა საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველო, ამტკიცებენ, რომ აშკარა ტენდენციაა გაძლიერდეს არაფორმალური მმართველობა და სახელმწიფოს ხელში ჩაგდება, რომელიც მოიცავს მნიშვნელოვანი ძალაუფლების კონცენტრაციას მმართველი პარტიის და გავლენიანი პირების ხელში.

ამ კონტექსტში, თავისუფალი და სამართლიანი საპარლამენტო არჩევნები, რომელიც სომხეთში ჩატარდა 2018 წლის დეკემბერში და მაღალი დონის სკანდალების არარსებობა, ახალი მთავრობის ძირითადი წარმომადგენლების მონაწილეობით, შეუძლია გააძლიეროს სომხეთის, როგორც უფრო დემოკრატიული სახელმწიფოს პოზიციები ევროკავშირსა და სამოქალაქო საზოგადოების საერთაშორისო საზოგადოებაში”.

ამრიგად, დღეიდან "დემოკრატიის შუქურა" სომხეთია. საქართველო კი უსაფუძვლოდ არის ბრალდებული „დემოკრატიის უკმარისობაში“.

პოღოსიანი და სომეხი ნაციონალისტები აშკარად უკმაყოფილო არიან საქართველოს თურქეთთან და აზერბაიჯანთან თანამშრომლობით და ღიად გაბრაზებულნი არიან, რომ ამასთან მიმართებაში ვერაფერს გააკეთებენ:

”საქართველო გააგრძელებს აზერბაიჯანისა და თურქეთის აღქმას ბევრად უფრო მნიშვნელოვან პარტნიორებად, ვიდრე სომხეთი, იმის გათვალისწინებით, რომ სომხეთისა და აზერბაიჯანის, ან სომხეთისა და თურქეთის ურთიერთობებში რაიმე გაუმჯობესების ძალიან მცირე ალბათობა იქნება, ეს გააგრძელებს სომხურ საზოგადოებაში ფარული დაძაბულობის შექმნას.”

ამავდროულად, პოღოსიანი იწვევს საქართველოს "დიალოგში" სომხურ პირობებზე ყველაზე მნიშვნელოვან სომხურ პრეტენზიებთან დაკავშირებით.

”ორმხრივი ურთიერთობების რეალისტურად გაუმჯობესების საიმედო გზაა არა შევეცადოთ ორივე სახელმწიფოს შეხედულებებში ღრმად ჩასმული პრობლემების უგულებელყოფას, არამედ მათთან მიმართებაში დიალოგის დაწყებას. როგორც პირველი ნაბიჯი, უნდა დაიწყოს ინსტიტუციონალიზებული დიალოგი ექსპერტებსა და სამოქალაქო საზოგადოებას შორის (ვიშეგრადის დიალოგის პლატფორმის, ევროკავშირსა და რუსეთის სამოქალაქო საზოგადოების ფორუმის და სხვა ინიციატივების საფუძველზე). მან შეიძლება დაიწყოს ყველა პრობლემური საკითხის გაშუქება, მაგალითად, საქართველოს ხელისუფლების პოლიტიკა სომხურ უმცირესობასთან დაკავშირებით და საქართველოში სომხური ეკლესიების ბედი, ისევე, როგორც საქართველოს პრეტენზია აქვს გარკვეული ეკლესიების მფლობელობაში სომხეთის ლორის პროვინციაში”.

ირკვევა, რომ "დემოკრატიის შუქურა", სომხეთის სახით აპირებს საქართველოს წაუყენოს ულტიმატუმები 465 ქართულ ეკლესიაზე, ასევე "სომეხ უმცირესობასთან" მიმართებაში (ე.ი. სამცხე-ჯავახეთის სეპარატისტებთან) და მრავალი სხვა. პოღოსიანის ლოგიკის თანახმად, ამ "დიალოგის" შედეგად, საქართველო უნდა დაემორჩილოს სომხეთის ინტერესებს, რადგან ის არის "შუქურა".



KavkazPlus

წაკითხულია : 1504