ანალიტიკა

„სომხური ახალციხ“ (ახალციხე) - სეპარატიზმისა და ტერიტორიული პრეტენზიების პროპაგანდა გრძელდება
09.01.20 12:20

სომეხი ნაციონალისტები აძლიერებენ პრეტენზიების პროპაგანდისტულ კამპანიას საქართველოს ტერიტორიებზე, პირველ რიგში, სამცხე-ჯავახეთში (ისინი ამ რეგიონს "ჯავახკს" უწოდებენ). ამ პრეტენზიებისთვის "ისტორიული დასაბუთება" საგულდაგულოდ არის შერჩეული. მაგალითად, ახლახან, საიტზე "ჩვენი სომხეთი" გამოქვეყნდა მასალა „სომხური ახალციხ (ახალციხე) „კავკასიურ კალენდარში““ (1845 - 1860).

(https://nashaarmenia.info/2020/01/05/%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9-%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%BB%D1%86%D1%8B%D1%85-%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%BB%D1%86%D0%B8%D1%85%D0%B5-%D0%B2-%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D0%BA%D0%B0%D0%B7-2/?fbclid=IwAR3cPRPzjOmSdGgNIMPMz20MnrdHZdYqQlM4NqMqF8aPEBTTXgGT6JxkWiw )

ცნობილია, რომ ახალციხე იყო მთავარ გზაზე, რომლის გასწვრივ თურქეთიდან სომეხი ემიგრანტები გადავიდნენ კავკასიაში რუსეთის იმპერიის მფლობელობაში. ამრიგად, რუსეთის ხელისუფლების ქვეშ მყოფი ქალაქის სომეხთა მოსახლეობის მკვეთრი ზრდა გასაკვირი არ არის.

განსაკუთრებით მას შემდეგ, რაც გენერალ პაკევიჩმა დიდი რაოდენობით დაიწყო თურქეთიდან სომეხთა გადაყვანა სამცხე-ჯავახეთში.

განსახლების შემდეგ, სომხებმა სამხრეთ კავკასიაში შეაღწიეს მრავალ სფეროში, მათ შორის გამომცემლობაზეც. ამიტომ გასაკვირი არ არის, რომ ”კავკასიურ კალენდარში” განსაკუთრებული ყურადღება ეთმობა სომხურ თემებს და სწორედ "კავკასიური კალენდრიდან" მიღებული ინფორმაცია ისაა, რომ სომეხი ნაციონალისტები იყენებენ თავიანთ პრეტენზიებს ქართულ მიწებზე:

”1852 წლის კავკასიურ კალენდარში, რომელიც გამოქვეყნდა კავკასიის მეფისნაცვლის კანცელარიისგან“ (ტიფლისი, 1851), ნათქვამია: ”მუდმივი მოსახლეობა ახალციხეში - 12.374 (კაცი 5.304, ქალი 7.070); მათ შორის: მართლმადიდებელი - 3.814 (კაცი 1.002, ქალი 2.812), სომეხი გრიგორიანელები - 7.288 (მამაკაცი 3.673, ქალი 3.615), სომეხი-კათოლიკოსები - 521 (კაცი 210, ქალი 311), მუსულმანები - 18 (ქმარი 7, ქალი 11), ებრაელები - 733 (კაცი 412, ქალი 321). ” 1840 წლიდან, ახალციხი (ახალციხე) - საქართველო-იმერეთის რეგიონის ახალციხის რაიონის ცენტრი იყო, 1846 წლიდან - ქუთაისის, 1867 წლიდან - ტფილისის გუბერნიის.

ნაწყვეტი ეთნოგრაფი-პოეტის ვასილი ფედოროვიჩ პერვალენკოს მიერ გამოცემული „ახალციხის“ ნაშრომიდან („კავკასიური კალენდარი 1852 წლისთვის“, ტფილისი, 1851):

”ახალციხი, ქუთაისის გუბერნიის სამაზრო ქალაქი, მდებარეობს მდინარე პოსხოვან-ჩაის მახლობლად, რომელიც მიედინება მტკვარში. ახალციხის აგების დრო უცნობია, მაგრამ ის შორეულ ხანებამდე თარიღდება, რადგან ახალციხის მხარე თავიდან იყო სომხეთის პროვინციის დაიკხის შემადგენლობაში (ერთ-ერთი 15-დან, რომელიც დაყოფილი იყო სომეხ ხელმწიფე ვაგარშაკის მიერ ძვ. II საუკუნეში), შემდეგ კი XI საუკუნეში შევიდა საქართველოს ხელისუფლებაში და მიიღო სახელი ზემო ქართლი (ზემო ქართალინია ან საქართველო) და საბოლოოდ, კვლავ დაიპყრო თურქებმა, რომელთა ძალაუფლებამ დაახლოებით 2 საუკუნე გასტანა“.

ამასთან, ეს განცხადება - თითქოსდა ახალციხესა და სამცხე-ჯავახეთში, სავარაუდოდ, ოდესღაც ერთგვარი "ძველი სომხური სახელმწიფო" იყო, ძირეულად ეწინააღმდეგება ნაწყვეტებს "კავკასიური კალენდრიდან", რომელშიც პირდაპირ არის ნათქვამი, რომ სომხებმა ამ ხელისუფლების მიწა რუსეთის ხელისუფლების დახმარებით დაასახლეს:

”ერზრუმის სომეხთა ეპარქიის წინამძღვარი (თურქეთის სომხეთის ამავე სახელწოდების ვილაიეთის რეგიონის მთავარი ქალაქი; სომხური სახელია კარინ), მთავარეპისკოპოსი კარაპეტ ბაგრატუნი, იმისათვის, რომ ქალაქის და უახლოესი სოფლების სომეხი მოსახლეობა გადარჩეს რუსეთ-თურქეთის ომის დროს გარდაუვალი საფრთხისგან, საიდუმლო კავშირები დაამყარა რუსი არმიის მეთაურთან გენერალ-მარშალ პასკევიჩთან, ხელი შეუწყო რუსების წინსვლას ერზრუმში და 1829 წლის 27 ივნისს სურბ ნშანის მთაზე ჯვრით ხელში, მან დალოცა მათი შესვლა დასავლეთ სომხეთის ყველაზე ხალხმრავალ ქალაქში.

1829 - 1830 წლებში გამოძახებით და მთავარეპისკოპოსის ხელმძღვანელობით, 50 000 ერზურუმის სომეხი (7,298 ოჯახი) დასახლდა ახალციხის, ახალქალაქის, წალკის, ლორი-პამბიკისა და შორაგიოლის დასახლებებში. მისი ძალისხმევით ერზერუმის მონასტრებიდან და ეკლესიებიდან შეაგროვეს და გადაასახლეს ახალციხის სულიერი და კულტურული ფასეულობები (ახლად აშენებულ სურბ პრკიჩის ეკლესიაში განთავსებული), ააშენა 60 ეკლესია, 100-ზე მეტი სოფელი, ნორ ქარაპეტიანის სკოლები ახალციხეში და სურბ მესროპიანის ახალქალაქში...
ნაწყვეტი რუსი სამხედრო ისტორიკოსის გენერალ ვასილი ალექსანდროვიჩ პოტოს ნაშრომიდან ”კავკასიის ომი. ტომი 4. 1828 - 1829 წლების თურქეთის ომი ”(პეტერბურგი, 1887 - 1889):

”მოხდა ქრისტიანთა გადასახლების ფაქტი. ამის შემდეგ მათთვის ახალი ცხოვრება იწყება, მომავლის ნათელი იმედებით სავსე. ამ ცვლილების ერთ – ერთი მთავარი დამნაშავე სომეხი ხალხის ბედში, მთავარეპისკოპოსი კარაპეტი დასახლდა ახალციხეში და იქ, 1837 წელს, კავკასიაში მოგზაურობის დროს იმპერატორ ნიკოლაი პავლოვიჩის მიღების შანსი მიიღო. წასვლამდე სუვერენმა მას საჩუქარი შესთავაზა. კარაპეტმა გულწრფელად დაიჩოქა და მხოლოდ თავისი წყალობა სთხოვა თავის ხალხს. ”როგორც ქრისტიანი ეპისკოპოსი თქვა - ვა მან, - მე დიდი ხანია ვუჭერ მხარს თურქეთში ქრისტიანებს, ახლა მათ ვანდობ ~ ქრისტიანულ ხელმწიფეს!“.

ახალციხესა და სამცხე-ჯავახეთზე თავიანთი პრეტენზიების „დასაბუთების“ მცდელობაზეც კი, სომეხი ნაციონალისტები იძულებულნი არიან აღიარონ, რომ ამ რეგიონში სომხები თურქეთიდან ბოლო მიგრანტების შთამომავლები არიან. უფრო მეტიც, ემიგრანტებმა, რომლებმაც ფაქტობრივად უღალატეს ქვეყანას, რომელშიც ისინი საცხოვრებლად გადასახლებამდე ცხოვრობდნენ.

ახლა, სამცხე-ჯავახეთში მცხოვრებ საქართველოს სომხებიც სეპარატიზმისკენ უბიძგებენ. ამისათვის, სადაც შესაძლებელია, ყველაგან იმის პროპაგანდას აწარმოებენ, რომ ახალციხე თითქოსდა ”სომხურია”.



KavkazPlus

წაკითხულია : 343