ანალიტიკა

სომხეთის შეტევა საქართველოზე და 1918 წლის ქართულ-სომხური ომი - ისტორიული ფაქტები (ნაწილი მე-2)
22.05.20 13:40

ვაგრძელებთ ნაწყვეტების ციტირებას წიგნიდან „სომხურ-ქართული ურთიერთობების ისტორიიდან. 1978 წელი (სასაზღვრო კონფლიქტები; მოლაპარაკებები; ომი; შეთანხმება), რომელიც გამოიცა 1919 წელს თბილისში:

”საქართველოს მთავრობა სომხური და ქართული რესპუბლიკების ტერიტორიის დელიმიტაციის საკითხთან დაკავშირებით იდგა იმ პოზიციაზე, რომ ტიფლისის გუბერნია იყო საქართველოს ტერიტორია. შესაბამისად, ომის მინისტრის მხრიდან სომხეთის დიპლომატიური წარმომადგენლისთვის ნოტა #4303 გაგზავნის შემდეგ, ჩვენს სამხედრო ორგანოებს სანაინის სადგურის მიმდებარე ტერიტორიაზე გაუგზავნეს შემდეგი სატელეგრაფო დავალებები:

1) ”კობერის სადგური. ჯავშნიანი მატარებლების უფროსს გოგუაძეს. დღეს, დილის 3 საათზე მე -4 პოლკის მზვერავნი გააგზავნეს. სამხედრო მეთაურმა გვითხრა, რომ სომხური დანაყოფებისგან მოვითხოვოთ, გაწმინდონ ჩვენი ტერიტორია და უკან დაიხიონ შაგალის სადგურის მიღმა, რომელიც თქვენ უნდა დაიკავოთ. 1918 წლის 20 ოქტომბერი ნომერი 672. პოლკოვნიკ გედევანოვი”. (შაგალის სადგური მდებარეობს ტიფლისის გუბერნიის საზღვართან და ყოფილი ერივანის გუბერნიის ალექსანდროპოლსკის ოლქის საზღვარზე).

2) ”სანაჰინი. ჯავშნიანი მატარებლების უფროსი გოგუაძეა. ხვალ, 22 ოქტომბერს, 12 საათზე, გუბერნიული ბატალიონის 250 ადამიანი თქვენთან სარკინიგზო გზით გაიგზავნება;

ვორონცოვკაში მიდის გენერალ ციციანოვის შემადგენლობა ბატარეიათა და ქვეითთა შემადგენლობით; ჩასვლისთანავე ციციანოვი დაიკავებს მთლიანი ჯარის გენერალურ სარდლობას. ბორჩალოს მაზრის მთლიანი გასუფთავება და ტფილისის გუბერნიის საზღვარზე გასვლის მოთხოვნა უპირობოა. 1918 წლის 21 ოქტომბერი. ნომერი 3662. პოლკოვნიკ გედევანოვი"...

ამრიგად, 1918 წლის 20 ოქტომბრისთვის სარკინიგზო ზონაში აღდგა ქართული ხაზის პირვანდელი მდგომარეობა. მისი დეტალური აღდგენის პროცესის შესახებ უფრო დეტალური ინფორმაცია განთავსებულია ჯავშნიანი მატარებლების უფროსის გოგუაძის ქვემოთ მოცემულ ტელეგრამაში.

ტელეგრამის ასლი ჯავშნიანი მატარებლების უფროსის გოგუაძისგან 1918 წლის 21 ოქტომბერს, რომელიც მიმართულია მინისტრთა საბჭოს თავმჯდომარის სახელზე და ასევე საქართველოს რესპუბლიკის ომის მინისტრისა და სახალხო გვარდიის გენერალური შტაბის თავმჯდომარის სახელებზეც:

”19 ოქტომბერს მივიღე ბრძანება, რომ ჯავშნებით წავსულიყავი სანაინზე და გამესუფთავებინა საქართველოს ტერიტორია შემოჭრილი სომხური ქვედანაყოფებისგან კობერისა სანაინის სადგურებს შორის და აგვეყარა ისინი თურქების მიერ დაკავებულ წინა სასაზღვრო საზღვარზე - მდინარე დებეჩაის ხიდზე კობერ - კალაგრანას სადგურებს შორის, რაც მე შევასრულე...

ჭორების თანახმად, სომხური ერთეულები გვერდს გვივლიან სოფელი გერგერი-პრივოლნაიას მეშვეობით საარტილერიო დანადგარებითა და ტყვიამფრქვევებით, მდინარე ხრამამდე მისასვლელად და ამ მდინარეზე სარკინიგზო ხიდის დაკავების მიზნით. ჩვენ მივიღეთ ძლიერი ზომები და გავგზავნეთ დაზვერვა სოფელ პრივოლნაიადან და ვორონცოვკადან რათა შეამოწმონ ჭორები. თქვენ მიერ გამოგზავნილი ოცეული ერთი ოფიცრის მეთაურობით ჩამოსულია, რომელსაც მე სასაზღვრო პუნქტებში ვგზავნი კომუნიკაციის შენარჩუნებისთვის.

შემდგომი სიტუაციის შესახებ მოგახსენებთ. ჯავშნიანი მატარებლების უფროსი გოგუაძე"...
განსაკუთრებით საინტერესოა ჭორების ხსენება, სომხეთის სამხედრო ნაწილების განზრახვა, რომ მიაღწიონ მდინარე ხრამამდე და ამ მდინარეზე სარკინიგზო ხიდი დაიკავონ. ამ მიზნების შესახებ ჭორები უნდა იქნას აღიარებული, როგორც სრულიად სარწმუნო, რადგან მოგვიანებით, დეკემბრის შეტაკების დროს, ამგვარმა ზრახვებმა მიიღეს ძალიან აშკარა გამოვლინება...
მაშინ სომხურმა ჯარებმა დავალება მიიღეს, რომ ბორჩალოს მაზრა დაიკავონ ზუსტად მდინარე ხრამამდე. ამრიგად, აშკარაა, რომ ისინი ნამდვილად არსებობდნენ და რომ სომხეთის მთავრობის მიერ გაკეთებული გარანტიების საწინააღმდეგოდ, რომ 1918 წლის ოქტომბერში მისი ჯარების მიერ კობერის, კორინჯისა და ცატერის ოკუპაცია მხოლოდ გაუგებრობის შედეგი იყო, სომხური ჯარების წინსვლა, ფაქტობრივად, მიზნად ისახავდა შეიარაღებული ძალების მონაწილეობის პირველ მცდელობას. არა მხოლოდ კობერი, კორინჯი და ცატერი, არამედ ბორჩალოს მაზრის მთელი ტერიტორია, მდინარე ხრამამდე. ეს იყო სომხეთის პოლიტიკური მოღვაწეების მისწრაფება და ისინი თვლიდნენ, რომ ეს მისწრაფება ყველანაირ ფასად უნდა იყოს განხორციელებული. და თუ სომხურმა ძალებმა დაუყოვნებლად გამოიჩინეს გადამწყვეტი წინააღმდეგობა, რომელსაც მხარი დაუჭირეს გერმანიის სამხედრო ხელისუფლებამ, მაშინ, რა თქმა უნდა, ისინი არ გაჩერდებოდნენ კობერთან, მაგრამ გააგრძელებდნენ მოძრაობას კიდევ უფრო შორს. ახლა ცხადია, რომ ოქტომბრის მოქმედებას ეწოდებოდა სადაზვერვო მოქმედება იმ სამხედრო მსვლელობაში, რომელიც უკვე დაგეგმილი იყო იმ დროს, მდინარე ხრამამდე”. ციტატების დასრულება წიგნიდან.

ზემოხსენებული ციტატებიდან და დოკუმენტებიდან ასახულია ერევნის ”სტრატეგიების” გეგმები: სამხრეთ კავკასიიდან თურქული და გერმანული ძალების ევაკუაცია მათი გეგმების მიხედვით ქმნიდა ”ვაკუუმს”, რომლის გამოყენებით სომხურმა ჯარებმა დაგეგმეს მთელი სამხრეთ საქართველოს დაპყრობა, პირველ ეტაპამდე მდინარე ხრამამდე, შემდეგ კი მთლიანად თბილისისამდე და შესაძლოა, თავად ქართული დედაქალაქიც. ამასთან, ქართული ჯარების ერთგულებამ სამშობლოს დასაცავად შეაფერხა სომეხი აგრესორების გეგმები.

რატომ უნდა გვახსოვდეს ეს ისტორია? ფაქტია, რომ გეოპოლიტიკური ვითარება უფრო რთული ხდება და სომეხ ნაციონალისტთა პრეტენზიები ქართულ მიწებზე არ გამქრალა.


გაგარძელება იქნება...

წაკითხულია : 469