სომხეთის მემკვიდრეობა იუნესკოში - ახპატისა და სანაინის მითვისებული ქართული მონასტრები
04.06.20 18:30

იმ დროს, როცა ერევნის აგენტები პროვოცირებას ახდენენ საქართველოში დავით გარეჯის გარშემო, იგივე ძალები მიზანმიმართულად ცდილობენ ქართულ საზოგადოებას "დაავიწყონ", რომ სომხეთის რესპუბლიკის ტერიტორიაზე ათობით შეურაცხყოფილი და თავხედურად მითვისებული ქართული ეკლესია მდებარეობს, რომლებიც ან განზრახ განადგურებულია ან ბარბაროსულად გადაკეთებული ”სომხურად” და როგორც ასეთი შედის იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლების სიაში.

მაგალითად, ამჟამად იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის სიაში შედის 5 ტაძრის კომპლექსი: ესენია ახპატის და სანაინის მონასტრები სომხეთის რესპუბლიკის ჩრდილოეთით, გეღარდის მონასტერი, ეჩმიაძინის ტაძრები და ზვარტნის ტაძრის ნანგრევები. ამავე დროს, ახპატისა და სანაინის მონასტრები განიხილება "სომხური ხუროთმოძღვრების მარგალიტებად".

ამავდროულად, სომხურ წყაროებში არსად არ არის მითითებული, რომ სინამდვილეში, ეს ეკლესიები თავდაპირველად ქართული იყო და დროთა განმავლობაში ისინი სომხურმა ეკლესიამ „გაასომხურა“ და მიითვისა.

ახპატისა და სანაინის მონასტრები 1996 წელს შეიტანეს იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის სიაში. ფალსიფიკატორები სომხეთში, მათ შესახებ ინფორმაციის განთავსებისას, იყენებენ სხვადასხვა ხრიკებს. იმის უარყოფას, რომ თავდაპირველად ახპატი და სანაჰინი არ იყო სომხური ტაძრები რაიმე სახით, უბრალოდ აზრი არა აქვს - მათ უწოდებენ არა ქართულ, არამედ „ბიზანტიურს“.

მოგვყავს ამონარიდი იუნესკოს სტატიიდან, რომელიც მიძღვნილია ამ მონასტრებისთვის:(http://whc.unesco.org/en/list/777?fbclid=IwAR1HaQ4JpzzCKjjYTAodZ74efB-dqHzLocPCiyFukQSwT73EWx5DMmclpoE)

„ახპატისა და სანაინის მონასტრები

ეს ორი ბიზანტიური მონასტერი თუმანის რეგიონში იყვნენ განათლების მნიშვნელოვანი ცენტრები კიურიკთა დინასტიის დროს (1—13 სს). სანაინი ცნობილი იყო თავისი კალიგრაფიის სკოლით. ორი სამონასტრო კომპლექსი წარმოადგენს სომხური რელიგიური ხუროთმოძღვრების აღმავლობის პერიოდს, რომლის უნიკალური სტილი შეიქმნა ბიზანტიური საეკლესიო ხუროთმოძღვრების ელემენტებისა და კავკასიის რეგიონის ტრადიციული ხალხური ხუროთმოძღვრებისგან.

ანუ, ქართული ეკლესიები გამოცხადებულია "ბიზანტიურად" და ქართული სამეფოს აღმავლობის ეპოქაში, როდესაც ისინი მართლმადიდებლური და მხოლოდ მართლმადიდებლები იყვნენ, "სომეხთა რელიგიური ხუროთმოძღვრების დროინდელად" გამოცხადდნენ.

შეგახსენებთ, რომ ბიზანტიის იმპერია ისტორიაში არასოდეს, თუნდაც მისი აღმავლობის დროს, არასოდეს აკონტროლებდა მდინარე დებედას ხეობას, სადაც მდებარეობს ახპატი და სანაინი. იგი ისტორიულად ყოველთვის იყო ქართული მიწები.

უფრო მეტიც, ამ მონასტრების გვერდით მდებარეობს სხვა ქართული სალოცავები - ახტალის და კობაირის მონასტრები, რომელთა ქართული წარმოშობის უარყოფას უბრალოდ აზრი არ აქვს, რადგან იქ უამრავი ქართული ფრესკა და წარწერაა. მაგრამ მათ სომეხი ფალსიფიკატორები ასევე უწოდებენ „სომხურ-ქალკედონურს“.

ახპატისა და სანაინის მონასტერბის არმენიზაცია ქართული ფრესკების განადგურებით მოხდა, რადგან ყველა წარწერა ფრესკებზე იყო ქართული. ახპატში დღეს ფრესკები სულ არ არის დარჩენილი. სხვათაშორის ეს შეამჩნია ცნობილმა ბლოგერმა და მოგზაურმა იური მუხრანოვმა. აი რას წერს ის:
„ფრესკები... თითქმის არ არის. სომხებს არ მოსწონდათ ეს სახვითი ხელოვნება, მაგრამ ქართულ ეპოქაში რამდენიმე კედელი მოხატული იყო. მათ შენარჩუნებაზე დიდად არ ფიქრობდნენ? ამიტომ პრაქტიკულად ყველა ახპატის ფრესკები გაქრა. კანტი-კუნტად ჩანს მათი ზოგიერთი ნიშანი“.

სავარაუდოდ, სომეხთა სასულიერო პირებმა მიზანმიმართულად გაანადგურეს ფრესკები.

ახპატისა და სანაინის მონასტრების აღმავლობა უკავშირდება ქართველ მოღვაწეებს მხარგრძელთა დინასტიიდან, რომელთაც საერთო არაფერი ჰქონდათ ჰაის ეთნიკურ ჯგუფთან.

ისტორიიდან ცნობილია, რომ მხარგრძელთა წინაპრები იყვნენ ქურთები. XI საუკუნის 60-იან წლებში ისინი ჩამოვიდნენ "ბაბილონის ქვეყნიდან" (ანუ მესოპოტამიიდან) და დასახლდნენ ტაშირ-ძოროგეტის ტერიტორიაზე. მათ, საცხოვრებლად, გამოუყვეს ხოშორნი (ამჟამად - ხოჯორნი, ქვემო ქართლი, მარნეულის რაიონი).

სარგის მხარგრძელი გიორგი III- ის დროს ხდება ძოგარეთის ამირი და ანისის მმართველი.

ქურთული წარმოშობის, რელიგიით მონოფიზიტები, რომლებიც შევიდნენ ქართულ სახელმწიფოებრიობაში, ეთნიკურ და რელიგიურ სივრცეში, მხარგრძელები ქართველები გახდნენ.

მე -13 საუკუნის დასაწყისში მართლმადიდებელი გახდა ივანე მხარგრძელი (მსახურთა მმართველი, ათაბაგი, ამირსპასალარი, 1227). მისი ძმა ზაქარია მხარგრძელი "ყოველთვის ცდილობდა სომეხთა რწმენაში ცვლილებების შეტანას, რათა ისინი ქართულ სარწმუნოებას მიახლოებოდა". ზაქარია მხარგრძელი და მამამისი სარგისი დაკრძალეს სანაინში მდებარე ოჯახის მონასტერში. ზაქარიას ვაჟი შანშე მართლმადიდებელი იყო (მხარგრძელთა ოჯახის ორი შტო იყო მართლმადიდებელი -გაგელი და თმოგველი).

საქართველოს სამეფო კარზე ამაღლებისა და მართლმადიდებლობისადმი სრული გადასვლის შემდეგ, მართლმადიდებლური მონასტრები გახდნენ მხარგრძელთა ოჯახის მემკვიდრეობითი სამარხები: ახტალა - ივანე მხარძაძელის ოჯახი და შთამომავლები, ხოლო კობერი - შანშე ზაქარიას ძე მხარგძელის ოჯახი, რომლებიც ასევე მითვისებულნი არიან სომეხთა ფალსიფიკატორების მიერ.

ყველაფერი XIX-XX საუკუნეებში ქართველმა და უცხოელმა მეცნიერებმა (ნ. მარი, ე. თაყაიშვილი, ა. შანიძე, ლ. მელიქსტბეგი, პ. მურადიანი, ვ. სილოგავა, ნ. ტიერი, ზ. სხირტლაძე) სომხეთში 150-ზე მეტი ქართული წარწერა დააფიქსირეს, მათ შორის ქართული ეპიგრაფიკული ძეგლები ლორე ტაშირში. ამ თეზისებს შორის არის სომეხი მეცნიერის პ. მურადიანის ყველაზე სრულყოფილი მონოგრაფია, რომელიც მოიცავს XI-XIX საუკუნეების პირველი ნახევრის 112 ქართულ წარწერას.

ამავე დროს, იგივე მურადიანმა (სხვათა შორის სომეხმა მეცნიერმა!) აღნიშნა ახტალისა და სანაინის ეპიტაფიის მსგავსება სვეტიცხოველთან (XVIII საუკუნის ბოლოს - XIX საუკუნის I ნახევარში). ცხადია, ყველა ამ ეპიტაფიას წერდნენ ერთი და იგივე კალიგრაფიული სკოლის პირები (ბუნებრივია, ქართული!). (იხ. პ. მურადიანი, ცხრილი XXII. XXIII და სვეტიცხოველი, 2010 წლის საიუბილეო კრებული).

ახპატისა და სანაინის მონასტრების მთლიანი არმენიზაცია მოხდა ცოტა ხნის წინ, ამ მიწების რუსეთის იმპერიის ანექსიის შემდეგ 1822-1826 წლებში. შემდეგ, რუსეთ-კაჯართა ურთიერთობების გამწვავების გამო, კათოლიკოსი ეფრემ I ეჩმიაძინიდან ( რომელიც 1827 წლამდე მართავდა ირევანის ხანები)ახპატში გადავიდა და როგორც ჩანს, ის იყო ქართული წარწერებისა და ფრესკების სრული განადგურების მთავარი ინიციატორი.

ქართული მემკვიდრეობა არამარტო თავხედურად არის მოპარული და მითვისებული, არამედ ამის შესახებ და მისი წარმოშობის შესახებ ინფორმაცია მიზანმიმართულად დამახინჯებულია მსოფლიო საზოგადოების წინაშე. იუნესკოსთან უნდა დაყენებულ იქნეს საკითხი ახპატისა და სანაინის მონასტრების ინფორმაციის სანდოობის შესახებ, კერძოდ, როგორც ქართული კულტურის ძეგლები.




KavkazPlus

წაკითხულია : 595