ანალიტიკა

ვინ ახდენს სომხურ-ქართული ომის პროვოცირებას? სამცხე-ჯავახეთში სეპარატიზმს ისევ აღვივებენ
25.06.20 19:45

სომხური ლობის მანიაკალური სურვილი, რომელმაც განსაკუთრებით ფეხი მოიკიდა რუსეთის ფედერაციაში, საქართველოს დაშლისა და სამცხე-ჯავახეთის რეგიონის სომხეთის სასარგებლოდ განცალკევებას უბრალოდ გაოცებას იწვევს. როგორც ჩანს, ყველა ქვეყანას, მათ შორის სომხეთს, კოროვირუსულ ეპიდემიასთან დაკავშირებული უამრავი პრობლემა აქვს, სომხეთის ეკონომიკა იშლება, ქვეყანა ისევ პოლიტიკურ კრიზისშია. მაგრამ სომეხ ნაციონალისტთაგან საქართველოს „კეთილმოსუნეებს“ არ შეუძლიათ დამშვიდება და კიდევ ერთხელ პროგნოზირებენ ქართულ-სომხურ კონფლიქტს, სეპარატისტულ აჯანყებას სამცხე-ჯავახეთის რეგიონში (სომხური ტერმინოლოგიის მიხედვით „ჯავახკში“), მისი განცალკევება საქართველოსგან და სომხეთში შესვლა.

ამ გეგმებზე, რომლებსაც არც კი მალავენ, ნათქვამია ვიტალი კიმის ნათლად დაკვეთილ სტატიაში "ვინ ახდენს სომხურ-ქართული ომის პროვოცირებას" (https://www.eg.ru/politics/896118-kto-provociruet-armyano-gruzinskuyu-voynu/) რუსულ "ექსპრეს-გაზეტაში". სრულად გაწვდით მასალას ჩვენი კომენტარებით:

”ნატოს სურს შექმნას ახალი” ცხელი წერტილი ”საქართველოში

შეერთებული შტატები და ქართველი პოლიტიკოსები საუბრობენ ჯავახეთის რეგიონში - ქვეყნის სამხრეთით სამხედრო ალიანსის ბაზის განთავსებაზე. მათ შეუძლიათ იქ გადაისროლონ თვითმფრინავები და თუნდაც ბირთვული ქობინი თურქული ინჯირლიკიდან.

ახლა, თურქეთის პრეზიდენტი ერდოღანი ძალიან არასტაბილური მოკავშირეა
ვაშინგტონისთვის. რეგიონი კი გეოგრაფიულად ძალიან კარგად არის განლაგებული: როგორც ახლო აღმოსავლეთი, ისე რუსეთი ახლოსაა. ექსპერტები ამბობენ, რომ თუ ნატოს ჯარისკაცის ფეხი ამ მიწას დაუდგება, სეპარატიზმის ახალი ტალღა გაჩნდება მასზე. ხოლო საქართველოდან - აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის შემდეგ - კიდევ ერთი ნაწილი გამოეთიშება.

ჯავახკი არის ქართველ სომეხთა კომპაქტური დასახლების რეგიონი. მათ მიაჩნიათ, რომ რეგიონი ოდესღაც დიდი სომხეთის ნაწილი იყო. მაგრამ ქართველები არ ეთანხმებიან ამას.

ამჟამინდელი გენაცვალები ადანაშაულებენ რუსეთის იმპერიის ხელისუფლებას, რომ თითქოს, ტრადიციულად, ქართულ მიწებზე სომეხი ლტოლვილები დაასახლა. ზოგადად, ეს ტიპიური სიტუაციაა კავკასიისთვის. ისტორიული მეხსიერების საკითხმა უკვე გამოიწვია ამ ხალხს შორის შეიარაღებული კონფლიქტი მე -20 საუკუნის დასაწყისში. 1918 წელს სომხურმა მხარემ მოითხოვა ეს მიწები საქართველოს მაშინდელი შექმნილი დემოკრატიული რესპუბლიკისგან.

სასტიკი ბრძოლა გაგრძელდა ერთი თვის განმავლობაში. სამშვიდობო კონფერენციაზე მხარეები შეთანხმდნენ სადავო ტერიტორიების გაყოფაზე. ქვეყნის ჩრდილოეთი ნაწილი - ახლანდელი ჯავახეთი - გადაეცა საქართველოს, სამხრეთი - სომხეთს. ასე დატოვეს საბჭოთა კავშირშიც. მაგრამ ეროვნებათაშორისი დაძაბულობა არ გაქრა.

ერების მეგობრობის მიღმა

როგორც სსრკ-ს სხვა გარეუბნებში, აქაც ეროვნული აღორძინება 80-იან წლებში დაიწყო.

გაიზარდა ანტი-სომხური სენტიმენტები საქართველოში. ამის საპასუხოდ, რეგიონში სეპარატიზმი გამოვლინდა. ჯავახეთის მოსახლეობას არ სურდა დასავლეთის კონტროლის ქვეშ ჩამორჩენილ ქვეყანაში ცხოვრება. 90-იან წლებში რეგიონი ცხოვრობდა საკუთარი ცხოვრებით, მცირე კონტაქტით და თბილისში ხელისუფლებას ექვემდებარებოდა. ის ფაქტი, რომ იქ მთავარი ფულადი რუბლი იყო რუსული რუბლი, ბევრს ამბობს”.

დავიწყოთ ბოლო აბზაცით - საქართველოში, თითქოს, "ანტი-სომხური" განწყობა იყო 80-იან წლებში - ეს უაზრო სიცრუეა. ასეთი განწყობა საქართველოში არ ყოფილა. როგორც აზერბაიჯანში, სანამ სომეხმა ნაციონალისტებმა დაიწყეს ყარაბაღის გამოყოფის მოთხოვნა და აზერბაიჯანის მოსახლეობის განდევნა სომხეთის რესპუბლიკიდან. და 80-იან წლებში, როდესაც სომეხი პროვოკატორები ამზადებდნენ სეპარატისტულ აჯანყებებს აფხაზეთსა და ცხინვალში, საქართველოში არ არსებობდა ანტი-სომხური განწყობები.

მას შემდეგ, რაც აფხაზეთში სომეხმა მებრძოლებმა დაიწყეს სასტიკი ძალადობა ქართველი სამოქალაქო მოსახლეობის წინააღმდეგ, საქართველოში არავინ ამბობს სიტყვას სომხების წინააღმდეგ. სომხები მასიურად მოგზაურობენ საქართველოში შვებულებაში, ბიზნესით არიან დაკავებულნი და ზოგადად, საქართველოში მშვიდად გრძნობენ თავს. ამავე დროს, როგორც ჩანს, სომეხი ნაციონალისტები ყველაფერს აკეთებენ იმისათვის, რომ ქართველ ხალხს "სულში ჩააფურთხონ", რადგან სხვანაირად როგორ შეიძლება ხასიათდებოდეს მათი ამპარტავანი პრეტენზიები 465 ქართულ ეკლესიაზე.

შემდგომ ვიტალი კიმი წერს:
”როდესაც მიხეილ სააკაშვილი მოვიდა ხელისუფლებაში, მან დაიწყო აჯანყებულად რეგიონის დამორჩილება ცენტრის ქვეშ და დაიწყო სატიტულო ერით მისი შევსება. ფაქტობრივად, მან ჩაატარა ეთნიკური წმენდა. ეს კიდევ უფრო ართულებს რთულ საერთაშორისო საკითხს”.

კიდევ ერთი თავხედური სიცრუე. სამცხე – ჯავახეთში არ განხორციელებულა „წმენდა“ და არაქართველთა დასახლებაც. მაგრამ აფხაზეთში საქართველოს მოსახლეობის ეთნიკური წმენდა იყო. აქამდე, სომეხმა ნაციონალისტებმა არ მისცეს უფლება ქართველ ლტოლვილებს დატოვონ თავიანთი სახლები აფხაზეთში და სომხეთი რეგულარულად უჭერდა მხარს ამაზე გაეროს გენერალურ ასამბლეაზე.

”2002 წელს, თბილისის უნივერსიტეტის ფილიალი გაიხსნა რაიონის ქალაქში - ახალქალაქში, რომელშიც სწავლება მხოლოდ ქართულად მიმდინარეობდა. მიუხედავად იმისა, რომ ადგილობრივი მოსახლეობის უმეტესი ნაწილი საუბრობს და სკოლაში სწავლობს სომხურად.
თითქმის ყველა სტუდენტი მოდის სხვა სფეროებიდან, რისთვისაც ხელისუფლებამ შექმნა ყველაზე ხელსაყრელი პირობები. ყველაფერი კეთდება ისე, რომ ისინი აქ დარჩნენ სწავლის შემდეგ. ადგილობრივი სკოლები მუდმივად ცდილობენ კულტურული ასიმილაციის განხორციელებას. ამ ქმედებების საპასუხოდ, ადგილობრივი სომხები მასობრივად იღებენ სომხეთის მოქალაქეობას.

კონფლიქტი ღვივდება


ბოლო წლების განმავლობაში, ჯავახეთში არაერთი ეთნიკური კონფლიქტი მოხდა. ასე, 2004 წელს მოხდა მასობრივი ჩხუბი ქართველებსა და სომხებს შორის სომეხზე საქართველოს ფეხბურთის ნაკრების გამარჯვების გამო. მიუხედავად იმისა, რომ სინამდვილეში ეს იყო რეალური ეთნიკური კონფლიქტი იმ ისტორიული დავის გამო, ვისი მხარეა ის.

რამდენიმე წლის წინ კიდევ ერთი მასობრივი ჩხუბი მოხდა. ერთი მხარე ირწმუნება, რომ მთვრალი ქართველები უმიზეზოდ თავს დაესხნენ სომხებს, რომლებმაც გადაწყვიტეს სამგლოვიარო მიტინგის ჩატარება ოსმალეთის იმპერიის მსხვერპლთა ხსოვნისთვის და ქართველები ამბობენ, სომხები ყვიროდნენ: ”ჯავახეთი სომხური მიწაა, აქ კი სტუმრები ხართ”.

ცოტა ხნის წინ, პოლიციამ სომეხ აქტივისტებს სცემა, რადგან ხაჩკარკის ერთ-ერთ ეკლესიაში სურდათ მოეთავსებინათ - ჯვრით გამოსახული ქვა. პრობლემის არსი ის არის, რომ ქართველები ამ ეკლესიას საკუთარ ეკლესიად თვლიან და არ სურთ იქ სომხური სიმბოლოების ნახვა”.

ავტორი, რა თქმა უნდა, არ ახსენებს, რომ კუმურდოში, სომეხმა ექსტრემისტებმა ქვები დაუშინეს საქართველოს პოლიციას. მისთვის ქართველები „დამნაშავენი არიან“, რადგან კუმურდოს ტაძარი, სადაც არის მხოლოდ ქართული წარწერები და ქართულია, საკუთრად მიაჩნიათ.
და ვისია მაშინ? იგი დგას ქართულ მიწაზე, ის ქართველებმა ააშენეს, ქართველები საუკუნეების განმავლობაში ლოცულობდნენ იქ. ხოლო სომხებმა, 1830 წელს ქართულ მიწებზე ჩამოსახლების შემდეგ, უბრალოდ დაიწყეს მისი დემონტაჟი თავიანთი სამეურნეო მშენებლობისთვის.

და რასაკვირველია, ქართველებს არ სურთ თავიანთ წმინდა ადგილას უცხოელების "მოტანილი" ხაჩკარებისა და სხვა სომხური სიმბოლოების დანახვა, რადგან ეს ნიშნავს სომეხი ნაციონალისტების მიერ მის დაპყრობას.
„აშშ-ს პროვოკაციები

რეგიონს ნამდვილად აქვს ძლიერი კონფლიქტის პოტენციალი. სურვილის შემთხვევაში აქ შეგიძლიათ "ცხელი წერტილის" პროვოცირება მოახდინოთ. ამ ტერიტორიას დიდი ხანია უყურებენ ამერიკელები, რომლებიც დაძაბულობის ჩაქრობას საშუალებას არ აძლევენ.
ახლახან ვაშინგტონმა გააკეთა განსაცვიფრებელი პროვოკაცია. აშშ-ს კონგრესზე მოსმენაზე განიხილეს სომხეთში ფინანსური დახმარების გაწევის საკითხი. კონგრესმენებმა თანხა გამოუყვეს ჯავახეთის სომხებს. მიუხედავად იმისა, რომ ეს რეგიონი საქართველოს ნაწილია, ავტონომიაც კი არ აქვთ. რატომ ეხმარება შეერთებული შტატები მათ ოფიციალური ხელისუფლების გვერდის ავლით, ეს არ არის ნათელი. ამ განცხადებამ პროტესტი გამოიწვია თბილისში პოლიტიკოსების მხრიდან.
- ამერიკელებმა ცხადყვეს, რომ თუ ქართველებს ოდესმე მოუნდებათ მათი გავლენის ზონის დატოვება, მაშინ საქართველო დაუყოვნებლივ დაკარგავს სხვა ისტორიულ არეალს. ამერიკის ხელმძღვანელობას შეუძლია აგრეთვე გამოიყენოს კავკასიაში არსებული ეთნიკური კონფლიქტები რუსეთის ყურადღების გადატანისთვის პლანეტის სხვა რეგიონებიდან, როგორიცაა სირია,”- თქვა პოლიტიკურმა ანალიტიკოსმა გრიგორი მირონოვმა.
ბევრი ექსპერტი ირწმუნება: თუ აქ "ცხელი წერტილის" პროვოცირებას მახდენენ, შესაძლოა მთელი რეგიონი დაიწვას. აზერბაიჯანი აძლიერებს იერიშს მთიან ყარაბაღზე, ხოლო საქართველო - სამხრეთ ოსეთსა და აფხაზეთზე. მათ მხოლოდ ის აჩერებს, რომ მოსკოვს შეუძლია კვლავ აიძულოს ისინი მშვიდობა დაამყარონ. თუ რუსეთის ფედერაციაში რაიმე პოლიტიკური კრიზისი ან არასტაბილურობა მოხდება, რეგიონი დაუყოვნებლივ გახდება ეთნოსთაშორისი კონფლიქტის კერა. დაახლოებით იგივე, რაც იუგოსლავია”.

სტატიაში პირდაპირ საუბარია სამცხე-ჯავახეთში სეპარატიზმის განვითარების გეგმებისა და ამ ქართული რეგიონის სომხეთის ანექსიის შესახებ. სავარაუდოდ, ამ მიზნებისათვის ამერიკელების გამოყენებასაც ფიქრობენ. სომეხი ნაციონალისტების მტრობა საქართველოს მიმართ ისეთია, რომ ისინი არ იშურებენ ყველაზე ბინძურ პროვოკაციებს ქართული მიწების ხელში ჩაგდების მიზნით. ამ საფრთხის უგულებელყოფა არ შეიძლება. ყოველივე ამის შემდეგ, სომხური ლობი ძალიან დიდ გავლენას ახდენს არა მხოლოდ რუსეთში, არამედ აშშ-ში.



KavkazPlus

წაკითხულია : 442