შეძლებს თუ არა სომხეთი გადარჩეს აზერბაიჯანის გარეშე?
30.06.20 13:20

ერთი შეხედვით, კითხვა უცნაურად ჟღერს. რამდენიმე ათეული წლის განმავლობაში აზერბაიჯანოფობია და თურქოფობია გახდა სომეხთა ეროვნული ცნობიერების საფუძველი, რასაც სომეხი ნაციონალისტები თავს ახვევენ საკუთარ ხალხს. ამასთან, თანამედროვე სამყაროში ცხადი ხდება, რომ ეთნიკური ნაციონალიზმი, მეზობლებთან მტრობა ხდება სახელმწიფოს არსებობის თითქმის უმთავრესი მიზანი - ეს კი უიმედო ჩიხია. ბევრი გონიერი სომეხი იწყებს ამის გაგებას.

კერძოდ, ახლახან, სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის სამშვიდობო პლატფორმის თანათავმჯდომარემ, არტურ აგაჯანოვმა, პროგრამაში "კავკასიური ალბანეთი" (https://www.youtube.com/watch?v=O6k5s_eGARs&t=22s) თქვა ისეთი რაღაცეები, რაც სომხებისთვის უჩვეულოა: "მე ვამბობ, რომ სომხებისთვის, რამდენად გასაკვირიც არ უნდა იყოს აზერბაიჯანელებზე ახლო არავინაა ... ამ ხალხთან მშვიდობიანად ცხოვრება შეიძლება.

ვფიქრობ, რომ მათთან ურთიერთობები გაუმჯობესდება. "

საკმარისია, აგრეთვე, გადავხედოთ რუკას და გავიგოთ, რომ სომხეთისთვის აზერბაიჯანზე უფრო ახლო ქვეყანა არ არსებობს. ტერიტორია, სადაც დღეს მდებარეობს სომხეთი (და ეს არის ისტორიული დასავლეთ აზერბაიჯანის მიწა) უბრალოდ შეუძლებელია დანარჩენი აზერბაიჯანისგან განცალკევება. განსაკუთრებით გლობალიზებულ სამყაროში.

ნორმალური საზღვრების ნაცვლად ფრონტის ხაზის არსებობა, რომლის საშუალებითაც ხალხსა და საქონელს თავისუფლად შეეძლება გადაადგილება, სახელმწიფოსთვის უზარმაზარი ზარალია ნებისმიერ სფეროებში: ეკონომიკა, ჰუმანიტარული სფერო, ტურიზმი. ნორმალური თანამედროვე ეკონომიკის აგება ისტორიულ ნაციონალისტურ მითებზე ვერ მოხდება. რადგან მითები ეწინააღმდეგება დღევანდელი სამყაროს რეალობას.

მსხვილი კორპორაციები გვერდს უვლიან ისტორიასა და მეზობლებთან მტრობაზე ამოჩემებულ ქვეყნას. ინვესტორები დამფრთხალნი არიან. შეუძლებელია ნორმალური წარმოების ორგანიზება. ასეთი სახელმწიფო არის განწირული, რომ გაანადგუროს უბედური, გაღატაკებული არსებობა ”გეოპოლიტიკური ხრტილის ხაზზე”, რომელსაც, პრინციპში, თვითონ აპროვოცირებს. რაც მთავარია, მაცხოვრებლები, რომლებსაც არ სურთ სიღარიბეში ცხოვრება და ფრონტის ხაზზე, ტოვებენ მას.

პრინციპში, მაშინაც კი, როდესაც საქმე გასული საუკუნის 80-იანი წლების დასაწყისში სსრკ-ს დაშლისკენ მიდიოდა, სომხეთსა და აზერბაიჯანში უნდა ეცხოვრათ, როგორც კარგ მეზობლებს.

სომეხმა ნაციონალისტებმა, თავიანთი მოთხოვნებით, საზღვრების გადაკეთებითა და ყარაბაღის კონფლიქტის წამოწყებით, დააჩქარეს სსრკ-ს დაშლის პროცესი და გახადეს იგი სისხლიანი, არა მხოლოდ ყარაბაღში, არამედ ქართულ აფხაზეთსა და ცხინვალის რეგიონში, სადაც ასევე დაიწყეს სეპარატიზმისა და ეთნიკური წმენდის პროვოცირება.

იმავდროულად, თუ სომხეთი და აზერბაიჯანი დამოუკიდებელი სახელმწიფოები გახდნენ ყარაბაღის კონფლიქტის გარეშე, ახლა ისინი იქნებოდნენ, ისევე როგორც საქართველო, სამხრეთ კავკასიის ერთიანი ეკონომიკური სივრცის ნაწილი. სომხები ცხოვრობდნენ აზერბაიჯანში, მათ შორის ბაქოში და მთიან ყარაბაღში. აზერბაიჯანელები აგრძელებდნენ ცხოვრებას სომხეთის რესპუბლიკის ბევრ მხარეში. სომეხი ხალხისთვის ცუდი არაფერი იქნება. პირიქით, მხოლოდ ეკონომიკური სწრაფი განვითარებაა, საზღვრების არარსებობისა და მეზობლებთან ურთიერთქმედების გამო. სომხეთი საცხოვრებლად მიმზიდველი ადგილი იქნებოდა. ხალხი ემიგრაციაში არ იქნებოდა სამუშაოს მოსაძებნად, რადგან მათ შეეძლებოდათ სახლში მუშაობა.

სომხები არ დატოვებდნენ თავიანთ სახელმწიფოს.

დღეს აშკარაა, რომ აზერბაიჯანთან ურთიერთობის ნორმალიზაციის გარეშე, სომხეთი არ არის სიცოცხლისუნარიანი, არ აქვს მნიშვნელობა ვინ არის ხელისუფლებაში. სხვადასხვა ჯგუფები „იჩხუბებენ“ ერთმანეთთან და კიდევ უფრო დაასუსტებენ სომხურ სახელმწიფოს, რადგან რესურსები და მოსახლეობა, რომლითაც ფულადი სახსრები აქვთ, სულ უფრო და უფრო მცირდება.

ადრე თუ გვიან, დაისმევა საკითხი: ან სომხეთი წყვეტს არსებობას ან მიდის აზერბაიჯანთან ურთიერთობების მოგვარებაზე და მხოლოდ ამის შემდეგ ექნება ქვეყანას ნორმალური განვითარების შანსი. რა თქმა უნდა, მტკივნეული იქნება სომხებისთვის იმის გაცნობიერება, რომ 30 წელზე მეტი დაიხარჯა არა უშედეგოდ, არამედ თვით სომეხი ხალხის საზიანოდ.

ასობით ათასმა სომეხმა სამუდამოდ დატოვა სომხეთის სახელმწიფო. ათასობით ადამიანი დაიღუპა, ხალხი ლტოლვილები გახდნენ და იძულებულნი იყვნენ დაეწყოთ ახალ ადგილზე ცხოვრება ნულიდან. ვინ გასცემს ამ ყველაფერზე პასუხს? ვინ დააბრუნებს სომეხი ხალხის სულელურად გადაყრილ პოტენციალს? ვინ აღადგენს სომხურ გენოფონდს, რომელიც, ერთი მხრივ, ყარაბაღის ომში გაუჩინარდა და მეორე მხრივ - მიმოფანტულია მთელ მსოფლიოში.

ამასთან, რაც უფრო მალე გააცნობიერებს ერევანი აზერბაიჯანთან შერიგების აუცილებლობას, მით ნაკლები იქნება ახალი დანაკარგები. უფრო მეტიც, სომხეთის მხარდაჭერა ისეთი დონორის ხარჯზე, როგორიცაა რუსეთი უკვე ვეღარ მოხერხდება. კორონავირუსულმა კრიზისმა ძალიან მტკივნეულად დაარტყა რუსეთის ეკონომიკას. არ აქვს მნიშვნელობა თუ რა თანამდებობას იკავებს სომხური ლობი რუსეთის მთავრობაში, იგი ვერ შეძლებს რესურსების გადამისამართებას სომხეთის სახელმწიფო პროექტის მხარდასაჭერად. უფრო მეტიც, გასულ წლებში ამ მხარდაჭერამ სომხეთი ვერ დაიხსნა სიღარიბისგან.

ამრიგად, სომხეთის ხელმძღვანელობას ცოტა დრო აქვს გონზე მოსასვლელად. ამისათვის საჭიროა ჭკვიანი ხალხის მოსმენა და აზერბაიჯანის არ აღქმისა, როგორც მტერი. უფრო მეტიც, აზერბაიჯანმა არაერთხელ თქვა, რომ ის დაჟინებით მოითხოვს ყარაბაღის კონფლიქტის მშვიდობიან მოგვარებას, საერთაშორისო დონეზე აღიარებულ საზღვრებზე დაბრუნებას.




Kavkazplus

წაკითხულია : 244