ანალიტიკა

ბაქო-თბილისი-ყარსის ტრანზიტში "გეოპოლიტიკური მიღწევა" არ აძლევს მოსვენებას "კონკურენტებს"
06.01.21 12:00

აზერბაიჯანის გამარჯვებამ ყარაბაღის მეორე ომში და ოკუპირებული ტერიტორიების განთავისუფლებამ გარკვეულწილად დაჩრდილა კიდევ ერთი, არანაკლებ მნიშვნელოვანი "ტრანსკონტინენტური მასშტაბის" მოვლენა, კერძოდ, ბაქო-თბილისი-ყარსის მარშრუტზე რეგულარული ტვირთის ნაკადის ორგანიზება. იმის გათვალისწინებით, რომ სომხეთი ამ ტრანზიტის მოწინააღმდეგე იყო, მაშინ ერევნის რეჟიმმა და მის უკან მყოფებმა "ორმაგი მარცხი" განიცადეს. უფრო მეტიც, ჯერ უცნობია მარცხის შედეგები სომხური ლობისთვის როგორი კატასტროფული იქნება.

 

საიდუმლო არ არის, რომ ერევანმა თავისი არმიის მიერ აზერბაიჯანული ყარაბაღის ოკუპაციის ფაქტი დაადგინა, რომ სატრანზიტო ხაზები "იარაღის ქვეშ" იმყოფება, როგორც სომხეთის არმიის, ისე ერევნის მიერ დაფინანსებული სეპარატისტების (კერძოდ, "ჯავახკის") მიერ. ექსპერტები ცდილობდნენ იგივე ჩინეთი დაერწმუნებინათ, რომ ეს არის ბაქო-თბილისი-ყარსის საავტომობილო გზის გასწვრივ ტრანზიტის "ძირითადი რისკი". რა თქმა უნდა, ასეთი რისკები მთლიანად აკმაყოფილებდა კრემლს, რომელიც ბაქოსა და თბილისის გავლით სარკინიგზო ტრანზიტის თავის "ალტერნატივას" სთავაზობდა.

 

ამასთან, სომხური ლობის, უპირველეს ყოვლისა სერგეი ლავროვ-კალანტაროვის უღიმღამო პოლიტიკამ გამოიწვია ის ფაქტი, რომ რუსეთის ფედერაციამ ვერ გამოიყენა არსებული სატრანზიტო შესაძლებლობები. პირველ რიგში, იმავე კალანტაროვის მხარდაჭერით სეპარატიზმისა და საზღვრების ხელახლა გადაკეთების გამო, რკინიგზის ტრანზიტმა ჩინეთიდან რუსეთის ფედერაციის გავლით რუსეთის ფედერაციასა და უკრაინას, შემდეგ კი პოლონეთს შორის ურთიერთობების მკვეთრი გაუარესება გამოიწვია. შედეგად, გამოდის, რომ ბაქო-თბილისი-ყარსი ჩვენს თვალწინ ევრაზიის სარკინიგზო ტრანზიტის უმეტეს ნაწილს კრემლიდან და რუსეთის რკინიგზიდან ახდენს.

 

სომეხმა და პროსომეხმა ექსპერტებმა ეს უნდა გაითვალისწინონ. კერძოდ, რუსი ექსპერტი და ისტორიკოსი მაქსიმ მედოვაროვი, რომელიც გამოირჩევა პროერევნული აგრესიული პოზიციით და საქართველოსადმი სიძულვილით. აქ მოცემულია ფრაგმენტები ფეისბუქის სოციალურ ქსელში მისი შეტყობინებებიდან ბაქო-თბილისი-ყარსის საავტომობილო გზაზე მოძრაობის დაწყების შესახებ:

 

”გსურთ ახალი მტკიცებულება რუსეთის ამჟამინდელი საგარეო პოლიტიკისა და საგარეო საქმეთა სამინისტროს აბსოლუტური პოლიტიკური არაკომპეტენტურობისა და მრავალი ჩვენი” ნაციონალისტის ”ბოდვითი პროგრამის შესახებ? აქ არის ის.

 

ჩინეთმა შეთქმულება მოახდინა თურქეთთან და დაიწყო რუსეთის გვერდის ავლით სატვირთო მატარებლების მოძრაობა. ისინი მთელი ყაზახეთის გავლით გადიან, ბორანით კასპიის ზღვას გადაკვეთენ ბაქოში, იქიდან თბილისში და შემდეგ თურქეთში ...

 

რუსეთის ხელისუფლებამ და დიპლომატიამ არაფერი გააკეთეს იმის უზრუნველსაყოფად, რომ ყველაზე მნიშვნელოვანი სავაჭრო გზები გაიაროს ჩვენს ტერიტორიაზე. ისე, რომ ყაზახეთი, აზერბაიჯანი, საქართველო სულ მცირე დე ფაქტო, თუ არა დე იურე, ჩვენი ტერიტორია ყოფილიყო ... ”

ერთ – ერთი სომეხი მომხმარებლის პროტესტის საპასუხოდ, რომ სავარაუდოდ, საქართველოს გავლით ტრანზიტი ”წამგებიანია”, მაქსიმ მედოვაროვი განმარტავს:

 

”რატომ არის წამგებიანი საქართველოს გავლით? ეს ყველასთვის სასარგებლოა რუსეთის გარდა. ჩვენ რომ არ ვიყოთ დაკავებული დიპლომატიით, მაშინ ნომერ პირველი მიზანი იქნება საქართველოში ხელისუფლების შეცვლა და ტრანზიტის დაუყოვნებლივი აღდგენა, მათ შორის აფხაზეთის რკინიგზის გავლით.

 

ფაქტობრივად, მაქსიმ მედოვაროვი აქ "აგზავნის" კრემლის და ერევნის ძალიან ბევრი მოღვაწის ანტიქართულ ზრახვებს. მათ დიდი ხანია ჰქონდათ განზრახული პროსომხური გადატრიალების განხორციელება საქართველოში, "მეხუთე კოლონიდან" სომეხი მარიონეტების ხელისუფლებაში მოყვანა და სომხეთისთვის აფხაზეთის გავლით ტრანზიტის გახსნა, დეოკუპაციისა და დევნილების დაბრუნების გარეშე. ამავე დროს, ბაქო-თბილისი-ყარსის ტრანზიტის "შეწყვეტა".

 

აშკარაა, რომ მაქსიმ მედოვაროვის მსგავსი ადამიანები ბრძოლის შემდეგ უკვე მუშტებს აქნევენ. საქართველოში სახელმწიფო გადატრიალების მზადება და სომხეთის ტრანზიტი აფხაზეთის გავლით წარმატებით "დაიკრძალა" ყარაბაღის სომხური ოკუპაციისგან განთავისუფლებით და სომხეთის კაპიტულაციით.

 

სომხეთის კიდევ ერთი პრო-სომეხი ექსპერტი, სტანისლავ ტარასოვი, არ მალავს იმედგაცრუებას ბაქო-თბილისი-ყარსის საავტომობილო გზის გასწვრივ ტრანსკონტინენტური მოძრაობის დაწყებიდან სტატიაში ”ზურაბიშვილს სურს პუტინთან და ერდოღანთან შეხვედრა” (https://regnum.ru/news/polit/3152044.html) :

 

”... კერძოდ ყარაბაღში და ზოგადად ამიერკავკასიაში ცვლილებების პროცესი ახალ ფაზაში გადადის. საქართველოს პრეზიდენტმა სალომე ზურაბიშვილმა დაიწყო ოპორტუნისტული დემონსტრირება საფრანგეთის პოზიციასთან დაკავშირებით, რომელიც ეწინააღმდეგება ნებისმიერ ალიანსს ანკარასთან და რომელიც შეშფოთებულია რეგიონში ალიანსის შექმნით, აშშ-სა და ევროკავშირის მონაწილეობის გარეშე. ასევე ჩნდება კითხვა საქართველოში ნატოს ყოფნის შესახებ. რეგიონში პროცესების დინამიკა იმპულსს იღებს.

 

ცოტას ელოდა, რომ რუსეთს, აზერბაიჯანსა და სომხეთს შორის სამშვიდობო ხელშეკრულების ხელმოწერის შემდეგ ყარაბაღის ომის დასრულების შემდეგ, მოვლენები ამიერკავკასიაში ასე სწრაფად განვითარდებოდა.

 

მიუხედავად იმისა, რომ თურქული გამოცემა Hürriyet, გულდასმით აანალიზებს რეგიონში შექმნილ ახალ ვითარებას, გააფრთხილა, რომ ”მოვლენების გარეგნულად დანახვა მხოლოდ აისბერგის ზედაპირის ნაწილია, ხოლო ყინულის ბლოკის ძირითადი ნაწილი წყლის სიღრმეშია, სადაც ის წავიდა, მიდის და გრძელდება ბრძოლა მსოფლიო ძალების ”.

 

 

მართლაც, რუსეთის, დასავლეთის, თურქეთისა და ირანის ინტერესები ამიერკავკასიაში მჭიდროდაა გადაჯაჭვული. თვითონ მთიანი ყარაბაღის კონფლიქტი დიდი ხანია ინტეგრირებულია სირიის გავლით ლიბიაში მიმდინარე პროცესების რთულ კონგლომერატში და საქართველოში არსებულ პროცესებში. რომელიმე ამ მიმართულებით ძვრები მაშინვე იწვევს გეოპოლიტიკური ფაქტორების ცვლილებას.

თავად განსაჯეთ. ცოტა ხნის წინ, როგორც გერმანული გაზეთი Cicero წერს, ”საქართველო დასავლეთის პოზიტიური მიმართულებით განვითარდა და დატოვა არა მხოლოდ ყოფილი იუგოსლავიიდან ევროკავშირში წევრობის კანდიდატები, არამედ ევროკავშირის ზოგიერთი წევრი ქვეყანა”.

 

და მოულოდნელად ბრიუსელმა შეშფოთება გამოთქვა იმის გამო, რომ თბილისი შესაძლოა პროდასავლური გზიდან მოექცეს. რატომ? თურქული გამოცემა Haber7 იუწყება, რომ საქართველოს პრეზიდენტმა სალომე ზურაბიშვილმა, საქართველოს ელჩების კონფერენციაზე 2020 წელს, მხარი დაუჭირა თურქეთის პრეზიდენტის რეჯეფ თაიფ ერდოღანის წინადადებას მონაწილეობა მიიღოს ექვსი ქვეყნის თანამშრომლობის პლატფორმაში: რუსეთი - თურქეთი - ირანი - საქართველო - აზერბაიჯანი - სომხეთი. გაზეთის თანახმად, ეს ასევე გულისხმობს თბილისსა და მოსკოვს შორის უმაღლეს დონეზე კონტაქტებს.

 

გეოგრაფიულ რუქაზე მხოლოდ ერთი შეხედულებისამებრ საკმარისია იმის გასაგებად, თუ რამდენად სასარგებლო იყო საქართველოს სტრატეგიული პოზიცია, როგორც კვანძის წერტილი აღმოსავლეთსა და დასავლეთს შორის, მთიანი ყარაბაღის კონფლიქტის პირობებში, განსაკუთრებით ე.წ. აბრეშუმის გზაზე. მან ისარგებლა ამ უპირატესობებით. ახლა სიტუაცია შეიცვალა და ახალი გამოსავალია მოსაძებნი.

 

ყარაბაღის ომის დასრულების შესახებ შეთანხმების ხელმოწერიდან ცოტა ხნის შემდეგ, 4 დეკემბერს თურქეთი-ჩინეთის პირველი სატვირთო მატარებელი სტამბოლიდან ჩინეთში გაგზავნეს. 20 დეკემბერს იგი დანიშნულების ადგილზე - ჩინეთის ქალაქ სიანში მივიდა. მოგზაურობის ორი კვირის განმავლობაში მატარებელმა გადაკვეთა ორი კონტინენტი, ორი ზღვა და ხუთი ქვეყანა, გაიარა 8693 კმ მანძილი თურქეთის, საქართველოს, აზერბაიჯანის, კასპიის ზღვისა და ყაზახეთის გავლით. თურქეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს განცხადებით, მატარებელი გადიოდა ტრანსკასპიური შუა აღმოსავლეთი-დასავლეთის დერეფნის გასწვრივ და ბაქო-თბილისი-ყარსის რკინიგზის გასწვრივ. "ისტორიული მოგზაურობა" მოიცავდა 2,300 კილომეტრზე მეტს თურქეთის გავლით, 220 კილომეტრზე საქართველოზე, 430 კილომეტრზე აზერბაიჯანის გავლით, 420 კილომეტრზე კასპიის ზღვის გავლით (ბორნით), 3,200 კმ-ით და 2100 კმ-ით ყაზახეთიდან და ჩინეთიდან. 754 მ სიგრძის მატარებელს საყოფაცხოვრებო ტექნიკა გადაჰქონდა ... "

 

 

მიუხედავად იმისა, რომ სტანისლავ ტარასოვი ცდილობს "შეარყიოს საქართველოს პოზიცია" იმით, რომ აზერბაიჯანს შეიძლება ჰქონდეს "ალტერნატივა" რუს სამშვიდობოებთან დაკავშირებით, ის მხოლოდ ამბობს საკუთარ სურვილს და ცდილობს საქართველო ორაზროვან სომხურ თავგადასავლებში მოახვიოს. აი მისი "მსჯელობა":

 

”აზერბაიჯანის თავდაცვის სამინისტრომ განაცხადა, რომ რუსეთმა აზერბაიჯანში გაგზავნა ტვირთები, რომლებიც განკუთვნილია სამშვიდობოებისათვის ყარაბაღში, რკინიგზის გზით, ასეთი ქმედებები განხორციელდება ბაქოსა და მოსკოვს შორის ხელმოწერილი ოქმის შესაბამისად. ექსპლუატაციის დიდი ალბათობაა სტეპანაკერტის აეროპორტი, რომელსაც ჰიპოთეზურად შეუძლია მიიღოს მძიმე სამხედრო სატრანსპორტო თვითმფრინავები. იგი ასევე შეიძლება გახდეს სამოქალაქო საქონლის ტრანსპორტირების ლოგისტიკური ცენტრი და მომავალში ის შეიძლება მთიანი ყარაბაღის ეკონომიკური ზრდის მნიშვნელოვანი კომპონენტი გახდეს.

 

რუსეთიდან პირდაპირი მარშრუტი მოხსნის ლოგისტიკისა და მიწოდების ბევრ პრობლემას და შექმნის ახალ ოპერაციულ შესაძლებლობებს მე -15 სამშვიდობო ბრიგადის სამხედრო ჯგუფისთვის. ამან შეიძლება ისარგებლოს აზერბაიჯანიდან ნახიჩევანის ავტონომიამდე გზის მშენებლობის პროექტით. არსებობს წინადადებები სარკინიგზო კომუნიკაციის აღდგენისა და სარკინიგზო ხაზის შექმნის შესახებ, რომელიც მთიან ყარაბაღს სომხეთთან დააკავშირებს. შემთხვევითი არ არის, რომ ჩინეთის ქალაქი სიანი აშენებს დაძმობილების კავშირებს გიუმრიასთან. ასე რომ, ყარაბაღსა და ამიერკავკასიაში მომხდარი ცვლილებები ახალ ფაზაში გადადის. ”

 

როგორც ჩანს, სტანისლავ ტარასოვს არ სურს შეეგუოს იმ ფაქტს, რომ არცახმა უკვე შეწყვიტა არსებობა. რუსი სამშვიდობოები არ წყვეტენ აზერბაიჯანის ყარაბაღის ეკონომიკის განვითარების საკითხებს და აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე აეროპორტების მუშაობას და მათი განმარტებით, მათ არ შეუძლიათ დაუკავშირონ ამ საკითხებს ნახიჩევანისკენ მიმავალი გზის მშენებლობა (ისინი დარჩებიან რეგიონში მაქსიმუმ 5 წლის განმავლობაში და დატოვებენ მას). ამიტომ, საქართველოს არც აზერბაიჯანთან თანამშრომლობისთვის სჭირდება არც რუსი სამშვიდობოები და არც სომეხი „შუამავლები“.

 

ასევე, სტანისლავ ტარასოვი ვერ ეწინააღმდეგება შემდეგ ფაქტებს: ”თურქული მედია, ერდოღანის მითითებით, იუწყება, რომ” თბილისი უკვე გავიდა ანკარაზე, რათა განიხილოს დიპლომატიური ძალისხმევის ორგანიზება რეგიონში უსაფრთხოებისა და თანამშრომლობის სისტემის შესაქმნელად ”პლატფორმა ექვსის” ფორმატში, რომ ერდოღანმა ამ თემაზე იმსჯელა რუსეთის პრეზიდენტ ვლადიმერ პუტინთან, რომელიც "ამ პროექტზე დადებითად რეაგირებდა".

 

მიუხედავად სტანისლავ ტარასოვის აშკარა მცდელობებისა, ეჭვი შეიტანოს ქართულ საზოგადოებაში თურქეთსა და აზერბაიჯანში, როგორც პარტნიორებზე და აიძულოს თბილისი შეუერთდეს სომხეთის თავგადასავლებს, არაფერი გამოვა.

 

ბაქო და ანკარა არა მხოლოდ საქართველოს აძლევენ ეკონომიკურ განვითარების კოლოსალურ პერსპექტივას ტრანზიტთან დაკავშირებით, არამედ ასევე დაამტკიცეს, რომ ისინი საქართველოს ნამდვილი მოკავშირეები არიან და მუდმივად ემხრობიან მისი ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენას. ერევანში, პირიქით, ისინი მიიჩნევენ საქართველოს აფხაზეთს, როგორც "სხვა სომხურ სახელმწიფოს" და განაგრძობენ "ჯავახკის" სეპარატიზმის მხარდაჭერას საქართველოს სამხრეთით გავლის მთავარ სატრანზიტო მარშრუტებზე.

 

 

KavkazPlus

წაკითხულია : 343