ანალიტიკა

აზერბაიჯანის წიაღის ძარცვა არ წყდება. ვინ აგებს პასუხს?
21.08.21 11:20

აზერბაიჯანული ყარაბაღის ოკუპაციისაგან განთავისუფლების შემდეგაც, კერძოდ კი ქელბაჯარის რეგიონისა, სომხეთის ინტერესებიდან გამომდინარე აზერბაიჯანის წიაღისეულის ძარცვა გრძელდება. ეს აშკარა გახდა მაშინ, როდესაც სომხეთისა და აზერბაიჯანის საზღვარზე სომეხი სამხედროების პროვოკაციის გამო, GeoProMining Gold– მა 2021 წლის 17 აგვისტოს გამოაცხადა, რომ იგი დროებით წყვეტს მუშაობას ზოდსკის (სოტკის) ოქროს მაღაროში, რომელიც მდებარეობს „მარჯვნივ საზღვარზე” და ევაკუირებული იქნა დაახლოებით 200 მუშა. თუმცა ოთხშაბათს 2021 წლის 18 აგვისტოს, GeoProMining Gold Armenia– ს წარმომადგენელმა, რუზანა გრიგორიანმა განაცხადა, რომ ზოდსკის (სოტკის) ოქროს მაღარომ განაახლა მუშაობა.

 

მაგრამ საქმე იმაშია, რომ ეს მაღარო პრინციპულად ვერ იმუშავებს აზერბაიჯანის საზღვრის დარღვევის გარეშე და აზერბაიჯანის წიაღის უკანონო ძარცვის გარეშე.

მართლაც, საზღვარი მაღაროს "ჭრის". თუმცა, მისი უმეტესობა აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე მდებარეობს და საკმარისია სატელიტის სურათის დათვალიერება, რადგან ხედავთ, რომ მაღაროში მომუშავე ნაგავსაყრელები "წრეზე" მიდიან. არა მხოლოდ ეს, ნაღმის ამ "ფსკერის" უმეტესი ნაწილი მდებარეობს აზერბაიჯანის საერთაშორისოდ აღიარებულ ტერიტორიაზე, მაღაროს ქვემოდან "სპირალურად" გადატანილი საბადოები (აზერბაიჯანული), შედიან აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე და მხოლოდ ამის შემდეგ ახდენენ მადნის გატანას სომხეთში. აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე შესვლის გარეშე შეუძლებელია მადნის პირდაპირ ექსპორტი სომხეთში თუნდაც მაღაროს ჰიპოთეტურად "სომხური" ნაწილიდან (რომლის დადგენა შესაძლებელია მხოლოდ საზღვრის განსაზღვრის შემდეგ) ნათლად ჩანს სატელიტურ რუქაზე, რომ პირდაპირი გზა სომხეთიდან უბრალოდ არაა.

 

საზღვრის დემარკაციისა და დელიმიტაციის გარეშე, როდესაც მკაფიოდ გაირკვევა სად არის საბადო აზერბაიჯანული და სად სომხური, მაღაროს ექსპლუატაცია პრინციპში შეუძლებელია. თუნდაც ქვეყნებს შორის იყოს მეგობრული და კეთილმეზობლური ურთიერთობები. უფრო მეტიც, "სომხური მხრიდან" საბადო დიდი ხანია ამოწურულია და ახლა, ფაქტობრივად GeoProMining მუშაობს აზერბაიჯანული მადნის ქურდობაზე.

 

ამით არ უნდა აღინიშნოს ის ფაქტი, რომ ველი არალეგალურად მუშავდებოდა 28 წლის განმავლობაში და მთელი ამ პერიოდის განმავლობაში მოხდა აზერბაიჯანული წიაღის აშკარა ძარცვა. რამდენი ოქრო იქნა უკანონოდ მოპოვებული ამ პერიოდში? ვინ დაუბრუნებს მას აზერბაიჯანს?

 

მაგრამ ის ფაქტი, რომ სხვისი წიაღისეულის დაუსჯელად გაძარცვა არ შეიძლება იყოს აშკარა. ეს ქმნის საშიშ საერთაშორისო პრეცედენტს. ასე რომ ნებისმიერ სახელმწიფოს შეუძლია დაიკავოს სხვისი ტერიტორია, "განავითაროს" უმდიდრესი და ყველაზე ძვირფასი მინერალური საბადოები და "დააბრუნოს" განადგურებული წიაღისეული.

 

მაშასადამე, სარჩელი თაღლითური კომპანიის GeoProMining– ის წინააღმდეგ, რომელმაც უკანონოდ დაამუშავა აზერბაიჯანული წიაღი სომეხი ოკუპანტების ინტერესებიდან გამომდინარე, იქნება და უნდა იყოს სავალდებულო. ექსპერტებმა უნდა შეისწავლონ მიყენებული ზიანის ოდენობა და ჩაწერონ მძარცველების "ანგარიშზე" - სომხეთის სახელმწიფოს და GeoProMining კომპანიას და მის მფლობელებს, როგორც ყოფილ, ისე ახლანდელ. თუ მათ არ შეუძლიათ ზიანის ანაზღაურება, მათი ქონება უნდა დააკავონ მთელ მსოფლიოში.

 

GeoProMining დაარსდა 2001 წელს რუსი ბიზნესმენის სიმან პოვარენკინის მიერ. კომპანიას აქვს აქტივები რუსეთში, სადაც მოპოვებულია ოქრო და ანტიმონი და სომხეთში, ასევე ოკუპირებულ აზერბაიჯანის ტერიტორიებზე, სადაც დანაღმულია და როგორც ვხედავთ კვლავ მოპოვებულია ოქრო, ვერცხლი, სპილენძი და მოლიბდენი.

 

2019 წელს ევროობლიგაციების გამოცემის მემორანდუმში ნათქვამია, რომ 2019 წლის პირველ კვარტალში GeoProMining– მა წარმოადგინა დაახლოებით 46,7 ათასი უნცია ოქრო, 1933 ტონა სპილენძი, 103 ტონა მოლიბდენი და 1932 ტონა ანტიმონი. ოქროს ექვივალენტის თვალსაზრისით, წარმოება მაშინ გაიზარდა 23.2%-ით, 69.2 ათას უნციამდე, 2018 წლის პირველ კვარტალთან შედარებით.

 

GeoProMining– ის კონსოლიდირებული შემოსავალი 2019 წლის იანვარ – მარტში გაიზარდა 16,7% –ით გასული წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით, 83,7 მილიონ დოლარამდე. ადვილი გამოთვლაა, რომ კომპანიის წლიური შემოსავლები იყო მინიმუმ $300 მილიონი. კომპანიამ უზრუნველყო ყველა ეს შემოსავალი, უპირველეს ყოვლისა აზერბაიჯანის წიაღის გაძარცვის გზით.

 

საინტერესოა, რომ ყარაბაღის მეორე ომის წინა დღეს სიმან პოვარენკინმა თავისი წილი GeoProMining– ში მიყიდა სხვა რუს ბიზნესმენს, რომან ტროცენკოს. ამასთან, ეს არ ათავისუფლებს პოვარენკინს პასუხისმგებლობას აზერბაიჯანის წიაღისეულ ძარცვაში მონაწილეობისათვის, ვინაიდან სწორედ ამან მოახდინა მისი ქონების განადგურება.

 

ცუდი ამბავი ის არის, რომ საერთაშორისო სარეიტინგო სააგენტოებმაც კი დახუჭეს თვალი ყაჩაღობასა და  აზერბაიჯანის წიაღთან დაკავშირებით წლების განმავლობაში ძარცვაზე და მხოლოდ აზერბაიჯანული ყარაბაღის განთავისუფლების შემდეგ ისინი შეშფოთდნენ.

 

ასე რომ, ყარაბაღის მეორე ომის შემდეგ გამოჩნდა ინფორმაცია, რომ S&P Global Ratings– მა შესაძლოა შეამციროს რუსული კომპანიის GeoProMining– ის (GPM, GeoProMining LLC) საკრედიტო რეიტინგი „ძირითადი აქტივების გაურკვევლობის გამო“, როგორც სააგენტო აცხადებს. სააგენტომ განაცხადა, რომ 2020 წლის ნოემბერში, ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმების ფარგლებში, სომხეთი დათანხმდა აზერბაიჯანს დაებრუნებინა რამდენიმე „სადავო ტერიტორია, რომელსაც იგი აკონტროლებდა 1994 წლიდან“ (ასე ცინიკურად უწოდა სააგენტომ ოკუპირებულ აზერბაიჯანულ მიწებს). ”ქვეყნებს შორის ჯერ არ არის განსაზღვრული, მაგრამ GeoProMining– ის მთავარი აქტივი - ზოდსკის (სოტკის) ველი, გაიყოფა საზღვრით,” - იტყობინება S&P Global Ratings.

 

”აზერბაიჯანსა და სომხეთს შორის კონფლიქტის შედეგი GPM– ის შესახებ ძალზედ ძნელია პროგნოზირება, რიგი შედეგებით, შეზღუდული ექსპოზიციიდან დაწყებული აქტივის სრული დაკარგვით, რაც კომპანიის EBITDA– ს 75% –ზე მეტს ქმნის,” - აცხადებს S&P.

 

S&P– ის თანახმად, 2020 წლის დეკემბრის მდგომარეობით, GeoProMining– ი კვლავ მუშაობდა „მაღაროს ნახევარზე“ და მის გადამამუშავებელ ყველა ობიექტზე.

მაგრამ როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, "შახტის ნახევრის ექსპლუატაცია" იმისდა მიუხედავად, რომ სინამდვილეში მისი უმეტესობა აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე მდებარეობს და საზღვრის დარღვევის გარეშე მაღაროს ექსპლუატაცია შეუძლებელია - სინამდვილეში ეს აბსოლუტურად შეუძლებელია.

 

”ჩვენ არ ველოდებით მაღაროს დაუყოვნებლივ დახურვას, რადგან კომპანიას აქვს სრული წვდომა გადამამუშავებელ ობიექტებზე, ასევე ყველა ტექნიკასა და აღჭურვილობაზე და აქვს სამთვიანი მადნის მარაგი. მაგრამ არ უნდა გამოირიცხოს უარყოფითი სცენარები,” - ნათქვამია S&P– ის განცხადებაში.

 

ის ფაქტი, რომ "საბადოების რეზერვები სამი თვის განმავლობაში" 100% –ით არის მოპარული აზერბაიჯანიდან, S&P სააგენტო რატომღაც არ შეშფოთდა. ასევე არ იყო სამარცხვინო, რომ საერთაშორისო სამართლის ყველა კანონის თანახმად, GeoProMining– მა უნდა აუნაზღაუროს აზერბაიჯანს ოქროს საბადოების უკანონო განვითარების შედეგად მიყენებული ზიანი.

 

პრინციპში, GeoProMining– ის ყოფილ მფლობელს, სიმან პოვარენკკინს, უკვე ჰქონდა პრობლემები კანონთან დიდ ბრიტანეთში. ასე რომ 2017 წლის დასაწყისში პოვარენკინი კიდევ ერთხელ გაფრინდა ჰითროუს აეროპორტში. ბიზნესმენი მიდიოდა დიდ ბრიტანეთში მცხოვრები მეუღლისა და შვილის დაბადების დღეებზე.

თუმცა, როგორც კი პოვარენკინი გადმოვიდა თვითმფრინავიდან, მას გადასცეს ლონდონის უზენაეს სასამართლოში გამოძახება და სარჩელის განცხადება. ამ უკანასკნელში, პოვარენკინის ყოფილმა ბიზნეს პარტნიორმა, რუსლან ბესტოლოვმა განაცხადა, რომ მას 7.5 მილიონი აშშ დოლარი ვალი ჰქონდა იაკუტიაში ორი მადნის პროექტში მონაწილეობისთვის. ეს იყო ბრიტანული სამართლის პრეცედენტი.

იმისდა მიუხედავად, რომ პოვარენკინი არ იყო გაერთიანებული სამეფოს მოქალაქე, სასამართლომ იგი ადგილობრივ რეზიდენტად ჩათვალა. მხოლოდ იმიტომ, რომ ბიზნესმენს 2013 წლიდან ჰქონდა  დროებითი ბინადრობის უფლება ინგლისში თავისი ცოლის ბიზნეს-ვიზით.

 

ბრიტანული ხელისუფლების კითხვები პოვარენკინთან გაჩნდა არა მხოლოდ პარტნიორებთან საქმიანი კონფლიქტის გამო. ჟურნალისტების თქმით, ლონდონის ინტერესი მისი პიროვნებით აიხსნება პოვარენკინის შესაძლო კავშირებით ბიზნესმენ არრონ ბანკსთან. ბანკსი იყო გაერთიანებული სამეფოს რეფერენდუმის მთავარი სპონსორი ევროკავშირიდან გასასვლელად. The Times- ის თანახმად, მან დაახლოებით 8 მილიონი ფუნტი დახარჯა Brexit– ის კამპანიაში. ეს გულუხვობა ნაწილობრივ აიხსნებოდა ბრიტანულ მედიაში "რუსი ჩინოვნიკების გავლენით".

 

The Guardian- ის ცნობით, ბენკსი სამჯერ შეხვდა 2015-2016 წლებში რუსეთის ელჩს დიდ ბრიტანეთში ალექსანდრე იაკოვენკოს. ერთ-ერთ შეხვედრაზე იაკოვენკომ გააცნო ბრიტანელს პოვარენკინი, რომელიც არის რუსულ ბიზნეს საბჭოში.

შეხვედრაზე განიხილეს, რომ ბენკსს შეეძლო მონაწილეობა მიეღო ციმბირში ოქროს საბადოების შესყიდვაში, რომელიც ეკუთვნოდა პოვარენკინს. გარიგებას შეუძლია მილიარდობით დოლარი მოუტანოს Brexit-ის მხარდამჭერს, ეს გამომდინარეობს პუბლიკაციის მიერ მოყვანილი დოკუმენტებიდან.

 

თავად პოვარენკინმა The Bell- ს განუცხადა, რომ მას არ ჩაუტარებია მოლაპარაკებები ბენკსთან, არამედ მხოლოდ მოკლე მიმოხილვა მოახდინა ბრიტანეთის ოქროს ბაზართან დაკავშირებით  ლონდონში-ბრიტანელებისთვის, რუსეთის საელჩოში გამართულ ერთ -ერთ შეხვედრაზე.

 

ბრიტანელ პარლამენტარებთან ბენკსმა რუსეთთან კავშირებზე ჩვენება მისცა. მან თქვა, რომ პოვარენკინთან გარიგება არასოდეს შემდგარა. ”ბიზნესი მუდმივი კომუნიკაციაა. მაგრამ თუ ვინმესთან ისადილეთ და რაიმე განიხილეთ, ეს არ ნიშნავს იმას, რომ თქვენ გაქვთ ერთობლივი ბიზნესი, ” - თქვა ბრიტანელმა ბიზნესმენმა და დასძინა, რომ მას არანაირი ბიზნესი არ აქვს რუსეთში. ბრიტანული მედია ირწმუნებოდა, რომ არონ ბანკსი აგრძელებდა პოვარენკინთან შესაძლო გარიგების განხილვას და ლონდონში შეხვედრის შემდეგ, 2016 წლის თებერვალში მოსკოვშიც კი გაფრინდა. მოგვიანებით ბენკსმა უარყო მოგზაურობის ფაქტი.

 

The Guardian-მა პოვარენკინს კლასიკური "მინიგარქი" უწოდა, რომელიც საქმიანობას ჩვეულებრივად ახორციელებს რუსეთისთვის გავლენიანი "სახურავის" საფარქვეშ. გამოცემა ასევე ირწმუნებოდა, რომ ბიზნესმენი ახლოს არის კრემლთან (რაც, პრინციპში, გასაკვირი არ არის, რადგან "კრემლთან სიახლოვის" გარეშე შეუძლებელია ბიზნესის წარმოება რუსეთის ფედერაციაში და მით უმეტეს "მოკავშირე" - მარადიორებთან).

 

2017 წელს დასავლეთი მაინც ცდილობდა არ შეხებოდა სომხეთის მიერ აზერბაიჯანის ტერიტორიების უკანონო ოკუპაციის საკითხს. ამიტომ, „პოვარენკინის ინტრიგების“ გათვალისწინებით იმავე ბრექსიტთან დაკავშირებით (აშკარად გაზვიადებულია. პოვარენკინი არ არის ისეთი ფიგურა, რომ გადამწყვეტი გავლენა იქონიოს ასეთ ეპოქალურ მოვლენაზე), რატომღაც მათ თვალი დახუჭეს აზერბაიჯანის წიაღის გაძარცვის რეალურ დანაშაულზე. თუმცა, როგორც ჩანს, სწორედ ბრიტანულ კანონმდებლობასთან დაკავშირებული პრობლემების შემდეგ სიმან პოვარენკინმა გადაწყვიტა „მოეშორებინა ტოქსიკური აქტივები“ და გაეყიდა თავისი წილი GeoProMining– ში რაც შეიძლება მალე.

 

ახლა შეიცვალა გეოპოლიტიკური მდგომარეობა. აზერბაიჯანის საერთაშორისოდ აღიარებული ტერიტორიების განთავისუფლება ბადებს კითხვას, ვინ იყო გრძელვადიანი ოკუპაციის „ბენეფიციარი“ და ვინ უნდა გადაიხადოს ამ ოკუპაციისგან მიყენებული ზარალი. აზერბაიჯანის პრეტენზიას სომხეთის, კომპანია GeoProMining- ის, მისი ყოფილი მფლობელის სიმან პოვარენკინისა და მასთან დაკავშირებული პირებისა და სტრუქტურების მიმართ შეიძლება ჰქონდეს მნიშვნელოვანი გეოპოლიტიკური რეზონანსი.

 

 

KavkazPlus

წაკითხულია : 541