ანალიტიკა

პრობლემები აიძულებს ირანს უარი განუცხადოს დახმარებაზე "სომეხ მოკავშირეებს"
18.05.22 15:20

თავი იჩინა სამხრეთ კავკასიის მახლობლად არასტაბილურობის ახალი ზონის წარმოქმნის საშიშროების ნიშნებმა, რაც  სწორედ უკრაინის ომმა "გამოიწვია".

რუსეთის ფედერაციის აგრესია უკრაინის წინააღმდეგ, რომელიც მსოფლიო ბაზარზე სურსათის ერთ-ერთი მთავარი მომწოდებელია, უკვე გამოიწვია მარცვლეულის ფასების მკვეთრი ზრდა. საერთაშორისო ექსპერტები სერიოზულად საუბრობენ გლობალური შიმშილის საფრთხეზე, განსაკუთრებით სურსათის იმპორტზე დამოკიდებულ აფრიკისა და აზიის  ქვეყნებში.

 

ირანი ასევე დაუცველია სასურსათო უსაფრთხოების კუთხით. ქვეყნის სოფლის მეურნეობა სრულად ვერ აკმაყოფილებს შიდა მოთხოვნილებებს მარცვლეულისა და ზეთის მხრივ, მათ მნიშვნელოვან ნაწილს ირანი იგივე უკრაინისა და რუსეთისაგან  ყიდულობდა. ამასთან, ირანის ისლამურ რესპუბლიკაში პურის ფასს სახელმწიფო სუბსიდირებს, თუმცა ეს პრობლემას ვერ წყვეტს. სუბსიდირებული პურის კონტრაბანდა მეზობელ ერაყსა და ავღანეთში ყოვლისმომცველია, რაც დეფიციტს იწვევს თავად ირანში.

 

დასავლეთის სანქციები თეირანზე ხელს უშლის ქვეყანას დამატებითი სახსრების გამომუშავებაში უფრო ძვირი ენერგეტიკული პროდუქტების ექსპორტით, რათა გაზარდოს სურსათის შესყიდვა. შედეგად, ირანში საკვები პროდუქტები, მათ შორის სუბსიდირებული, სწრაფად ძვირდება და ამან უკვე გამოიწვია არეულობა ქვეყნის სამხრეთ-დასავლეთში მაღაზიების ძარცვის სახით. უკმაყოფილება პროვოცირებულია, კერძოდ იმ ფაქტით, რომ ირანმა გამოაცხადა მცენარეულ ზეთზე, ფრინველის ხორცზე, კვერცხსა და რძეზე ფასის  მკვეთრი -300%-იანი- ზრდა გამოაცხადა. აქამდე ხელისუფლება დაპატიმრებებითა და მკაცრი ზომებით ახერხებდა საპროტესტო გამოსვლების შეკავებას, მაგრამ აშკარაა, რომ ნებისმიერ მომენტში ამან არნახული ძალით შეიძლება იფეთქოს.

 

ამავდროულად, ირანის გეოპოლიტიკური პოზიციაც რთულდება. უკრაინის წინააღმდეგ რუსეთის ამჟამინდელი აგრესიის დაწყებამდე, ირანი და რუსეთი სირიაში „ტანდემში“ მოქმედებდნენ და მხარს უჭერდნენ ასადის რეჟიმს. თუმცა, რუსეთის ფედერაციის სამხედრო სირთულეები "უკრაინის ფრონტზე" კრემლს აიძულებს სასწრაფოდ გადაიყვანოს იქ ჯარები სირიიდან. შედეგად, სწორედ ირანს ეკისრება ამიერიდან ბაშარ ალ-ასადის ძალაუფლების შენარჩუნების მთავარი „ტვირთი“.

 

შემთხვევითი არ არის, რომ 2022 წლის 8 მაისს ბაშარ ალ-ასადმა რამდენიმე წლის განმავლობაში ირანში პირველი ვიზიტი ჩაატარა. თეირანში ის შეხვდა ისლამური რესპუბლიკის მეთაურს, აიათოლა ალი ხამენეის და ირანის პრეზიდენტ იბრაჰიმ რაისს. ეს იყო ასადის პირველი ვიზიტი თეირანში 2019 წლის თებერვლის შემდეგ და მეორე სირიაში სამოქალაქო ომის შემდეგ, სადაც მთავარ როლს ასრულებდნენ ირანული ფორმირებები (პირველ რიგში ისლამური რევოლუციის გვარდიის კორპუსი) რუსეთის საჰაერო ძალების "საფარქვეშ" სახმელეთო ოპერაციების უზრუნველყოფაში. .

 

სირიაში მყოფი ირანული ჯარებისთვის რუსულ კონტიგენტთან ურთიერთობისას, ბოლო დრომდე მნიშვნელოვანი იყო ერთგვარი „დაცვა ისრაელისგან“. ფაქტია, რომ ისრაელი და სირია კვლავ საომარ მდგომარეობაში იმყოფებიან  და ისრაელი ხელიდან არ უშვებს არც ერთ შესაძლებლობას დაარტყას როგორც სირიის სამხედრო ობიექტებს, ასევე ბაშარ ალ-ასადის მოკავშირე ირანის ძალების და პროირანული ლიბანური მოძრაობის ჰეზბოლას ფორმირებებს. მიუხედავად იმისა, რომ რუსეთის ყოფნა სირიაში მნიშვნელოვანი იყო, ამან გარკვეულწილად „შეაკავა“ ისრაელი, რომელიც ცდილობდა თავიდან აეცილებინა პირდაპირი კონფლიქტი რუსეთის ფედერაციასთან.  პირობითად თუ  ირანელი და რუსი სამხედროები ერთსა და იმავე სამხედრო ბაზაზე იმყოფებოდნენ, მაშინ ისრაელი ცდილობდა დარტყმისგან თავი შეეკავებინა.

 

მაგრამ თუ რუსული დაჯგუფების უმეტესი ნაწილი სირიიდან უკრაინაში გადაინაცვლებს და ასადს მოუწევს ირანულ ჯარებსა და ჰეზბოლაზე დაყრდნობა, მაშინ ისრაელს შეუძლია მკვეთრად გააქტიურდეს და დაარტყას ირანის ძალების პოზიციებს სირიაში. ისრაელსა და ირანს შორის სამხედრო კონფლიქტმა შეიძლება გამოიწვიოს ახალი „დიდი ომი“ ახლო აღმოსავლეთში.

 

ნათელია, რომ იმ პირობებში, როდესაც არსებობს სირიაში სამხედრო გამწვავების რისკები, ისრაელთან ომის პერსპექტივები, ასევე შიდა სიტუაციის აფეთქება ირანში სურსათის დეფიციტის გამო, მისი სომეხი "მოკავშირეების" დახმარების საკითხი მეორეხარისხოვანი ხდება. კერძოდ, ამ დახმარების იმედი ჰქონდათ ერევანში რევანშისტებს და შეუმდგარ „არცახელ“ სეპარატისტებს, რომლებიც ცდილობდნენ ზანგეზურის დერეფნის გახსნის თავიდან აცილებას. შარშან ამან აზერბაიჯანის საზღვარზე ირანის "იარაღის აჟღარუნებაც" კი გამოიწვია.

 

მაგრამ როდესაც მოსალოდნელია პრობლემების გამწვავება სირიასა და შიდა პოლიტიკურ ვითარებაში, აზერბაიჯანთან და თურქეთთან თანამშრომლობა ირანისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია. ყოველ შემთხვევაში, ირანული გაზის ევროპულ ბაზარზე მიტანის პერსპექტივის საკითხში მაინც, რომელიც აქ რუსული გაზის „ჩასანაცვლებლად“ არის გამიზნული. ამრიგად ამ საკითხში თეირანი შესაძლოა მოსკოვის კონკურენტადაც იქცეს.  შეერთებულმა შტატებმა შეიძლება კარგად ითამაშოს ირანის წინააღმდეგ სანქციების „შესუსტებით“ რუსეთის ფედერაციის წინააღმდეგ მათი გამკაცრების ფონზე.

 

სომხური ლობი კი "გავარდა", მან რუსეთის ფედერაციის გეოპოლიტიკური პოზიციების შერყევის შემდეგ დაიწყო თურქეთისა და აზერბაიჯანის "საპირწონედ" ირანზე იმედების დამყარება. დღეს თეირანისთვის ბაქოსა და ანკარასთან ნორმალური თანამშრომლობა უფრო მნიშვნელოვანია  ვიდრე ოდესმე.

 

 

Kavkazplus

წაკითხულია : 739