ანალიტიკა

აზერბაიჯანისა და სომხეთის საგარეო საქმეთა მინისტრების შეხვედრა თბილისში და სეპარატიზმის ცენტრების საბოლოო ლიკვიდაციის საკითხი სამხრეთ კავკასიაში... ვიწყებთ ყარაბაღიდან.
18.07.22 13:00

2022 წლის 16 ივლისს საქართველოს დედაქალაქ თბილისში გაიმართა აზერბაიჯანისა და სომხეთის საგარეო საქმეთა მინისტრების პირველი ორმხრივი შეხვედრა. ის 3 საათს გაგრძელდა და მხარეებმა შეხვედრის თემის კონკრეტული დეტალები არ წარმოადგინეს გარდა იმისა, რომ აზერბაიჯანმა სომხეთს კიდევ ერთხელ შეახსენა ყარაბაღის ტერიტორიიდან სომხური შეიარაღებული ძალების გაყვანის შეთანხმებების შესრულების შესახებ. შეხვედრაზე ამას ძალზედ სწრაფი რეაქცია მოჰყვა შეერთებული შტატების მხრიდან.

 

„აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა მინისტრმა ჯეიჰუნ ბაირამოვმა და სომხეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა არარატ მირზოიანმა, რომელიც დღეს თბილისში შეიკრიბნენ, პოზიტიური ნაბიჯი გადადგეს. პირდაპირი დიალოგი არის ყველაზე საიმედო გზა აზერბაიჯანსა და სომხეთს შორის უთანხმოების მოსაგვარებლად“, - განაცხადა აშშ-ის სახელმწიფო მდივანმა ენტონი ბლინკენმა.

 

ამის შემდეგ აშკარა გახდა, რომ აზერბაიჯანსა და სომხეთს შორის პირდაპირი დიალოგის დაწყების მნიშვნელობა ბევრად აღემატება „რეგიონულ ჩარჩოს“ და გლობალური მნიშვნელობისაა.

 

ფაქტია, რომ აზერბაიჯანული ყარაბაღი დღეს რუსული ჯარების „აქტიური განლაგების“ ერთ-ერთ ზონად რჩება თავად რუსეთის ფედერაციის საზღვრებს გარეთ. მათ იქ ყოფნას განაპირობებს 2020 წლის ნოემბრის შეთანხმება 44-დღიანი ომის შედეგების მიხედვით და შეზღუდულია 5 წლით. თუმცა, რუსი სამშვიდობოების საფარქვეშ აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე გამაგრებულნი არიან  შეუმდგარი სომეხი სეპარატისტები, ტერორისტები და რევანშისტები, რომლებიც  სხვათა შორის პრობლემებს უქმნიან არა იმდენად ბაქოს  რამდენადაც ერევანს.

 

ბოლოს და ბოლოს, მაინც ადრე თუ გვიან აზერბაიჯანის სამართლებრივი ველი ქვეყნის მთელ ტერიტორიაზე გავრცელდება, ხანკენდის ჩათვლით. აზერბაიჯანის "არცახელ" სეპარატისტებს სხვა გზა აღარ დარჩებათ, გარდა იმისა რომ მსჯავრდებულთა სკამზე დასხდნენ. სხვა საქმეა იგივე "არცახელი" სეპარატისტები (სწორედ ის არალეგალური სომხური შეიარაღებული ფორმირებები) თავად სომხეთის რესპუბლიკისთვის. მათი ფაშინიანის მთავრობა იძულებულია არა მხოლოდ აიტანოს, არამედ მოამარაგოს, ასევე მისცეს მათ საშუალება გავლენა მოახდინონ სომხურ პოლიტიკაზე. მიუხედავად იმისა, რომ ხანკენდში რუსი სამშვიდობოების მფარველობის ქვეშ მყოფი „ყარაბაღის კლანის“ რევანშისტები არც კი მალავენ თავიანთ განზრახვას ერევანში ხელისუფლების შეცვლასა და ამჟამინდელი ხელისუფლების ჩამოგდებისა.

 

რუსეთის ფედერაცია არათუ არ ასრულებს სამშვიდობო შეთანხმების პირობებს, არ აძლევს შეიარაღებას სეპარატისტთა ბანდებს, არამედ აშკარად მფარველობს მათ. მაგრამ ჯერჯერობით  ვიდრე  2020 წლის  ნოემბერში ყარაბაღში რუსული ჯარების ყოფნის 5-წლიანი ვადა არ გასულა  სამმხრივი შეთანხმების ხელმოწერის მომენტიდან, მას გარკვეული „სამშვიდობო ლეგიტიმაცია“ აქვს. რასაც ვერ ვიტყვით რუსეთის არმიის ყოფნაზე საქართველოს ტერიტორიაზე აფხაზეთსა და ცხივალის რეგიონში და განსაკუთრებით უკრაინის ტერიტორიაზე, სადაც ახლა რუსეთის ფედერაცია აწარმოებს ომს და ინტერვენციას.

 

უკრაინაშიც და საქართველოშიც რუსეთი აგრესიის და ოკუპაციის საბაბად იყენებს სეპარატისტებს. სეპარატისტული მოძრაობები კი პოსტსაბჭოთა სივრცეში იგივე „არწახით“ დაიწყო.

 

იგივე შეერთებული შტატებისთვის უკიდურესად არასასურველია, რომ რუსეთი ყარაბაღში თავისი „სამშვიდობოების“ და სეპარატისტებისა და რევანშისტების მხარდაჭერით "მიზანში ყავდეს ამოღებული" სამხრეთ კავკასიის რეგიონი. შეერთებული შტატებისთვის ასევე არასასურველია, რომ აზერბაიჯანულ ყარაბაღში განლაგებული რუსი სამშვიდობოების პასუხისმგებლობის ზონის „ბაზად“ გამოყენებით, ერევანში ხელისუფლებაში პრორუსი რევანშისტები მოვიდნენ.

 

ვიდრე მშვიდობა არ დამყარდება სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის და არ იქნება პირდაპირი დიალოგი, რუსეთის, როგორც „მთავარი მოთამაშის“ როლი რეგიონში, კვლავაც შენარჩუნდება. რაც ზოგადად აღარ აწყობს არა მხოლოდ შეერთებულ შტატებს, არამედ ფაშინიანის მთავრობასაც, რომელიც გავიხსენებთ თავდაპირველად ერევანში ამერიკის მხარდაჭერით მოვიდა ხელისუფლებაში.

 

შემთხვევითი არ არის, რომ სომხეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის თბილისში აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა მინისტრთან შესახვედრად ვიზიტის წინა დღეს ერევანში ჩავიდა CIA-ს დირექტორი უილიამ ბერნსი. ვაშინგტონი, როგორც ერევნის ფაშინიანის რეჟიმის „მთავარი სპონსორი“, აშკარად უბიძგებს სომხეთის ხელისუფლებას პირდაპირი დიალოგისკენ აზერბაიჯანთან რუსული მხარის ჩართვის გარეშე. ეს, ფაქტობრივად, ანგრევს სეპარატისტული კონფლიქტების გზით პოსტსაბჭოთა სივრცეში რუსეთის გეოპოლიტიკური გავლენის შენარჩუნების სქემას, რომელიც შემუშავდა რუსეთის ფედერაციაში ყველაზე გავლენიანი სომხური ლობის მიერ.

 

ამიტომ, აშშ-სთვის აქტუალურია პოსტსაბჭოთა სივრცეში სეპარატისტული ცენტრების აღმოფხვრა. უფრო მეტიც, მნიშვნელოვანია ლიკვიდაციის პრეცედენტი და პირველ რიგში "არცახის" ცენტრის ლიკვიდაციისთვის.

 

ძირითადად, სეპარატისტული „არცახი“ აზერბაიჯანის არმიამ 44-დღიანი ომის დროს გაანადგურა. მაგრამ სეპარატიზმის ცენტრის საბოლოო ლიკვიდაცია მოხდება მაშინ, როდესაც სეპარატისტებს რუსი სამშვიდობოების მფარველობის ქვეშ თავს კომფორტულად კი არ იგრძნობენ, არამედ აღმოჩნდებიან მსჯავრდებულთა სკამებზე.

 

დღეს ამ კერის ლიკვიდაციით მხოლოდ აზერბაიჯანი კი არ არის დაინტერესებული, არამედ საქართველოც (რადგან შემდეგი იქნება სეპარატისტული კერები აფხაზეთსა და სამაჩაბლოში ) და გარკვეულწილად თავად სომხეთის დღევანდელი ხელისუფლებაც. დღეს ფაშინიანს იოტისოდენა შანსიც კი არ აქვს, რომ ხანკენდის სეპარატისტების სათავეში „საკუთარი კადრები“ დააყენოს. ფაქტობრივად, ის იძულებულია დაარღვიოს სამშვიდობო შეთანხმებები და კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებს მეზობლებთან სომხეთისთვის მეტად საჭირო სამშვიდობო შეთანხმებას, მხარი დაუჭიროს თავის პოლიტიკურ ოპონენტებს უცხო ტერიტორიაზე, რომლებიც ასე ესწრაფიან  მის დამხობას.

 

ასევე მნიშვნელოვანი იყო, რომ აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა მინისტრმა ჯეიჰუნ ბაირამოვმა აღნიშნა, რომ ყველა ძალისხმევა მიმართული უნდა იყოს აზერბაიჯანსა და სომხეთს შორის სახელმწიფოთაშორისი ურთიერთობების მოწესრიგების პროგრესისკენ, ორ სახელმწიფოს შორის შეიარაღებული კონფლიქტის მოგვარების შემდეგ წარმოქმნილი პოსტკონფლიქტური რეალობის საფუძველზე. ამ კონტექსტში ხაზი გაესვა აზერბაიჯანის, სომხეთისა და რუსეთის ლიდერების მიერ ხელმოწერილი სამმხრივი განცხადებების ყველა დებულების შესრულების აუცილებლობას, კერძოდ, სომხეთის შეიარაღებული ძალების გაყვანას აზერბაიჯანის ტერიტორიიდან. ანუ საუბარია ისევ „არცახის“ სეპარატისტული ცენტრის ნარჩენების საბოლოო ლიკვიდაციაზე.

 

 

 

Kavkazplus

წაკითხულია : 523