ანალიტიკა

თეირანი 2022

21.07.22 14:00


2022 წლის 19 ივლისს თეირანში გაიმართა თურქეთის პრეზიდენტის რეჯეფ თაიფ ერდოღანის, რუსეთის პრეზიდენტის ვლადიმერ პუტინისა და ირანის პრეზიდენტის იბრაჰიმ რაისის სამმხრივი შეხვედრა. სირიის საკითხზე ასტანას პროცესის გარანტორი ქვეყნების სამიტის ფარგლებში. ამგვარი სამმხრივი მოსკოვი-თეირანი-ანკარას ფორმატი, რომელიც მიზნად ისახავს სირიაში სიტუაციის მოგვარებას, 2017 წელს მოეწყო და უკვე ხუთი წელია მოქმედებს. ამ დროის განმავლობაში მხარეებმა მოახერხეს, სამოქალაქო ომის დასრულება თუ არა, სირიაში დაპირისპირების ინტენსივობის მნიშვნელოვანი შემცირება და სირიელი ლტოლვილების დაბრუნების დაწყება მაინც.

 

თეირანში მიმდინარე შეხვედრა მეტად სიმბოლურია და აშკარად "გადაიზრდება" სირიის პრობლემების ფორმატში. მეტიც, იმავე რუსეთს სირიის გარდა კიდევ ერთი ფრონტი აქვს გახსნილი - უკრაინული. რუსეთის ფედერაციის აგრესია უკრაინის წინააღმდეგ ვერ წარიმართა თავდაპირველი გეგმის მიხედვით, ბლიცკრიგი ჩავარდა და რუსეთის ფედერაციას არა მხოლოდ მოუწია სირიიდან უკრაინაში ყველაზე საბრძოლო ფორმირებების გადაყვანა, არამედ აზერბაიჯანული ყარაბაღიდან "სამშვიდობოების" მნიშვნელოვანი ნაწილისა  და ოკუპირებული საქართველოს აფხაზეთიდან და ცხინვალის რეგიონიდან საოკუპაციო ჯარების გაყვანაც.

 

ცხადია, თურქეთთან და ირანთან ურთიერთგაგების გარეშე რუსეთის ფედერაციას  „ფლანდებისა და ზურგის გაშიშვლება“ სერიოზულ სირთულეებს უქადის „ინტერესთა რეგიონებში“. მიუხედავად მათი პროგნოზისა, ვინც ცდილობს თურქეთ-რუსული კონფლიქტების გაღვივებას, სადაც კი ეს შესაძლებელი იყო (მათ შორის სამხრეთ კავკასიაში), ანკარამ არ ისარგებლა იმით, რომ მოსკოვი უკრაინაში "გაიჭედა". მიუხედავად იმისა, რომ „კეთილმოსურნეები“ თურქეთს უბიძგებდნენ, ესარგებლა მომენტით და გაეფართოებინა თავისი გავლენის ზონა იმავე სირიაში.

 

სამხრეთ კავკასიაში თურქეთი სომხეთთან შეხვედრას დასთანხმდა, დაიწყო საზღვრის განბლოკვის პროცესი (მხარეები შეთანხმდნენ, რომ ნება მიეცათ მესამე ქვეყნების საქონელსა და მოქალაქეებს საზღვრები გაევლოთ) და ცხადყო, რომ ის ასევე არ ისარგებლებს რეგიონში რუსეთის დასუსტებით (რითაც რევანშისტები ნამდვილად აშინებენ სომხურ საზოგადოებას). უფრო მეტიც, თურქეთი დღეს აქტიურად თამაშობს შუამავლის როლს რუსეთის ფედერაციასა და უკრაინას შორის, ცდილობს შეაჩეროს ომი და ნამდვილად ეხმარება უკრაინას მარცვლეულის ექსპორტში.

 

ზოგიერთი ანალიტიკოსი სამი სახელმწიფოს ლიდერების ამჟამინდელ შეხვედრას თეირანში ადარებდა 1943 წლის ნოემბერში იმავე თეირანში გამართულ შეხვედრას სსრკ-ს, დიდი ბრიტანეთისა და შეერთებული შტატების ლიდერებს შორის. ცხადია, შეხვედრის მასშტაბები არ არის იმდენად გლობალური, მაგრამ ახლო აღმოსავლეთისა და პოსტსაბჭოთა სივრცისთვის ამ სამი რეგიონული ძალის თანამშრომლობა აუცილებელია. მით უმეტეს თუ გავითვალისწინებთ იმ „გარე ძალებს“, რომლებსაც სურთ, ერთის მხრივ რუსეთის წინააღმდეგ მეორე მხრივ კი ირანის წინააღმდეგ აამხედროს თურქეთი.

 

ირანისთვის თურქეთთან თანამშრომლობა დიდი ხანია მნიშვნელოვანია და უახლოეს მომავალში იგი მხოლოდ გაფართოვდება. შემთხვევითი არ არის, რომ თეირანში თურქეთ-ირანის მაღალი დონის თანამშრომლობის საბჭოს მე-7 შეხვედრა ორი ქვეყნის პრეზიდენტის, იბრაჰიმ რაისისა და რეჯეფ თაიფ ერდოღანის მონაწილეობით გაიმართა. ასევე, 2022 წლის 19 ივლისს ირანმა და თურქეთმა ხელი მოაწერეს თანამშრომლობის შეთანხმებებს სატრანზიტო ტრანსპორტის განვითარების, სამეცნიერო და კულტურული გაცვლის, სპორტის, ენერგეტიკის, კულტურის, სოფლის მეურნეობის და სავაჭრო-ეკონომიკური გაცვლის სფეროებში. დოკუმენტებს ხელი მოაწერეს ორი ქვეყნის შესაბამისი დეპარტამენტების ხელმძღვანელებმა.

 

რა თქმა უნდა ერთ-ერთი მთავარი სფერო სადაც ითანამშრომლებენ ირანი და თურქეთი,  აზერბაიჯანთან და საქართველოსთან ერთად, არის ტრანზიტი.  ალბათ ისტორიაში პირველად, რუსეთს არა მხოლოდ არაფერი აქვს საწინააღმდეგო ახალი სატრანზიტო დერეფნების, რომლებიც მის ტერიტორიის გვერდის ავლით, არამედ აპირებს მათთან დაკავშირებას თავისი ტვირთის ნაკადებით.

 

ფაქტია, რომ დღეს სწორედ თურქეთი, აზერბაიჯანი და საქართველო იქცევა რუსეთისთვის, რომელსაც უკრაინაში ომის დაწყების შემდეგ დასავლეთი „ბლოკავს სანქციებით“, ერთგვარ „სარკმელად გარე სამყაროსკენ“. თუ ამ „სარკმლის“ შესაძლებლობებს ირანი გააფართოვებს, რომელსაც პირველ რიგში აქვს წვდომა ინდოეთის ოკეანეზე და სპარსეთის ყურეში და მეორეც, სახმელეთო მარშრუტი ცენტრალური აზიიდან სამხრეთ კავკასიამდე, ეს მხოლოდ სარგებელს მოუტანს მსგავს პროექტებში მონაწილე ყველა ქვეყანას.

 

ამიტომ სამხრეთ კავკასიაში კომუნიკაციების საბოლოო განბლოკვით დაინტერესებულნი არიან ანკარა, თეირანი და მოსკოვიც. უპირველეს ყოვლისა, ეს ეხება ზანგეზურის დერეფანს, რომლის გარეშეც არსებული სატრანზიტო მარშრუტები უკვე იწყებენ მზარდ ტვირთბრუნვას.

 

სიმბოლურია, რომ თეირანში შეხვედრამდე გაიმართა აზერბაიჯანისა და სომხეთის საგარეო საქმეთა მინისტრების პირველი პირდაპირი შეხვედრა საქართველოში, თბილისში, რომელზეც ასევე განიხილეს კომუნიკაციების განბლოკვისა და დერეფნების გახსნის საკითხი. ანუ 3 + 3 ფორმატი ფაქტობრივად  იწყებს ფუნქციონირებას, თუმცა ის ჯერ კიდევ არ არის იურიდიულად გაფორმებული.

მიუხედავად ამისა, დღეს რეგიონის ყველა ქვეყანა, როგორც არასდროს დაინტერესებულია საზღვრების გახსნით სატრანზიტო ტვირთების გადაადგილებისთვის და ურთიერთ სასარგებლო ეკონომიკური თანამშრომლობის განვითარებით.

 

 

Kavkazplus

წაკითხულია : 496


დატოვეთ კომენტარები

(გთხოვთ, კომენტარებში თავი შეიკავოთ რელიგიური, რასობრივი და ნაციონალური დისკრიმინაციის გამოხატვისაგან, ნუ გამოიყენებთ სალანძღავ და დამამცირებელ გამოთქმებს, ასევე კანონსაწინააღმდეგო მოწოდებებს.)

გამოაქვეყნეთ
დასაშვებია 512 სიმბოლოს შეყვანა

ახალი ამბები