ანალიტიკა

სომეხი ფალსიფიკატორების მიერ ანანურის მითვისების დასაწყისი
30.07.22 11:20

ქართული ხუროთმოძღვრების მარგალიტი ანანურის ღვთისმშობლის მიძინების ტაძარი, საბედნიეროდ ჯერ კიდევ არ არის შეტანილი იმ 465 ქართული ეკლესიის სიაში, რომლებზეც ოფიციალურად პრეტენზიას აცხადებდნენ სომეხი ნაციონალისტები. მაგრამ ეს სულაც არ ნიშნავს იმას, რომ ის არ მოხვდება ასეთ „გაფართოებულ“ სიაში, თუკი სომეხი ფალსიფიკატორების თავხედური მოთხოვნები და პრეტენზიები დაკმაყოფილდება. მეტიც, ანანურის ტაძრის მაგალითიდან ჩანს, რომ სომეხი ფალსიფიკატორები და „სხვისი საკუთრების მტაცებლები“ ​​არაფერზე ჩერდებიან თავიანთი უფლებების მოთხოვნით და ხელსაყრელ პირობებში სხვისი სალოცავის მითვისებაზე.

 

ანანურში ტაძარი საკმაოდ გვიან აშენდა თუ ვიმსჯელებთ მე-17 საუკუნის მეორე ნახევრის ტაძრის ქართული წარწერებით  და საკმაოდ შორს მდებარეობს იმ მიწებისგან, რომლებსაც სომეხი ნაციონალისტები რეგულარულად ათავსებენ თავიანთ რუკებზე ყბადაღებულ "დიად სომხეთში". მიმდებარედ სომხური სოფლები არ იყო და არც ეხლა არის. ამიტომ ანანურში არსებული ტაძრის „ძველსომხურად“ წარმოჩენა შეუძლებელი იყო.

 

უფრო მეტიც, ანანურის ტაძარი მდებარეობს გადატვირთულ გზაზე - საქართველოს სამხედრო გზატკეცილზე. მას ათასობით მნახველი სტუმრობდა, საფუძვლიანად იკვლევდნენ. აქედან გამომდინარე, შეუძლებელი იყო ტაძრის დაარსების დამამოწმებელი ქართული წარწერების „უჩუმრად“ ჩამოგდება და სომხურით ჩანაცვლება, როგორც ეს ბევრ სხვა ადგილას ხდებოდა.

 

თუმცა სომეხმა ფალსიფიკატორებმა აქაც გადადგეს პირველი ნაბიჯები  სხვისი ქონების მითვისებისკენ და ამავდროულად შეთხზეს კიდევ ერთი „მტკიცებულება“, რომ თითქოს „სომხებმა ააშენეს ყველაფერი  საქართველოში“. ისინი ჩვეული ეშმაკობით მოქმედებდნენ. ტაძრის ქვებზე სომხურად იყო ამოკვეთილი და დათარიღებული კიდეც (რა თქმა უნდა სომხური ქრონოლოგიის მიხედვით) „მშენებელთა წარწერები“. ინფორმაცია ამ სიყალბის შესახებ, როგორც ვითომდა „მშენებლობაში სომხების მონაწილეობის მტკიცებულება“ მოსკოვის საპატრიარქოს მართლმადიდებლური ენციკლოპედიის ოფიციალურ გამოცემაშიც კი შევიდა. ენციკლოპედიური სტატია მართალია არ უარყოფს ტაძრის ქართულ წარმოშობას, მაგრამ ხაზს უსვამს, რომ ის სომხებმა ააშენეს:

 

„ანანური გახლავთ შუა საუკუნეების ციხესიმაგრე და ქალაქი თბილისიდან 66 კმ-ში საქართველოს სამხედრო გზატკეცილის გასწვრივ, მდ. არაგვის ხეობაში (ამჟამად სოფელი საქართველოს დუშეთის მხარეში); XVII საუკუნეში, აყვავების ზენიტში, იყო არაგვის საერისთავოს ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი პუნქტი; მე-18 საუკუნეში ხელოსნობისა და ვაჭრობის ცენტრი, ადგილობრივი მმართველების საცხოვრებელი და სამარხი. ხოლო როგორც ციხესიმაგრემ, თავისი მნიშვნელობა შეინარჩუნა 1743 წელს საერისთავოს გაუქმების შემდეგაც, როდესაც იგი გადავიდა ერეკლე II-ის ვაჟების იურისდიქციაში, XIX საუკუნემდე. მე -18 საუკუნის 70-იანი წლების აღწერიდან ჩანს, რომ ქალაქში ცხოვრობდნენ ქართველები და სომხები, რომლებიც 100 „კომლს“ შეადგენდნენ”...

 

„კომპლექსის მთავარი ნაგებობა არის ღვთისმშობლის მიძინების საპატივცემულოდ მდიდრულად მორთული ჯვარ-გუმბათოვანი ეკლესია 2 გუმბათოვანი სვეტით დასავლეთიდან. 1689 წელს  სამხრეთ ფასადზე შესრულებულ ვრცელ წარწერაში, რომელიც ქართული მხედრულითაა შესრულებული,  ნათქვამია: „მიაშენა საკუთარი საფლავი ამ ანანურს, ეკლესიასა ღვთისმშობლისა, არაგვის ერისთავის ძემან, მდივანბეგ ბარძიმმა... და დამადგინა მე, ბოქაულთუხუცესი ქაიხოსრო ბაღსარაშვილი სარკარად. (მშენებლობა. – ვ.ს.) ამ მონასტრისა“. 7 ქართული ასოთი შესრულებული ქვისმთლელების ნიშნები (22-ჯერ) და 3 სომხური  ასოთშეთანხმება  (3-ჯერ) მიუთითებს იმაზე, რომ ტვირთი აქ სომეხი და ქართველი ოსტატები მუშაობდნენ; ორნამენტული ჯვრის ძირში სამხრეთ  ფასადზე სომხური ასოებით ამოტვიფრულია სახელი გრიგოლ მიცემით ბრუნვაში; ტაძრის აღმოსავლეთ  ფასადზე მოყვანილია თარიღი, რომელიც სომხური ქრონოლოგიური გამოთვლით 1688 წელს შეესაბამება. ყვითელი კირქვით შემოსილი ტაძრის კედლები მდიდრულადაა მორთული. მოჩუქურთმებული რელიეფების ექსპრესიული პლასტიურობა (ჯვრის გამოსახულებები, მთავარანგელოზები, ყვავილოვანი და ტერატოლოგიური ორნამენტული კომპოზიციები და სხვ.) მას გვიანი შუა საუკუნეების საქართველოში ხელოვნების საუკეთესო ნიმუშებს შორის აქცევს. წარწერა შემორჩენილია ფრაგმენტებად: 13 ასურელი წმიდა მამა სვეტებზე და სცენა უკანასკნელი განკითხვის დღიდან სამხრეთ კედელზე. ტაძრის ხატწერა (XVIII-XIX სს. მიჯნა) შეასრულა მეფე ერეკლე II-ის კარის მხატვარმა ნიკოლოზ აფხაზმა."

 

რა დასკვნის გაკეთება შეიძლება ამ ტექსტიდან. ტაძარი, რა თქმა უნდა ქართულია, ის ქართველმა მშენებლებმა ააგეს და ჩანაწერები ქართულად გააკეთეს. მაგრამ როცა უკვე მე-19 საუკუნეში რუსეთის იმპერიის დროს დაიწყო სომხების მასობრივი ჩამოსახლება საქართველოში და სომეხი ჩამოსახლებულების მიერ ქართული ეკლესიების მითვისება, მათი ყურადღება ანანურმაც მიიპყრო. ფალსიფიკატორებმა ქართული წარწერების სომხურით ჩანაცვლების „აპრობირებულ სქემას“ მიმართეს, მაგრამ ანანურთან მიმართებაში ასეთი პროცესი ვერ „შესრულდა“. მიუხედავად იმისა, რომ ფალსიფიკატორებმა გადადგეს პირველი ნაბიჯი. ქართული საშენი წარწერების გვერდით სომხური ამოტვიფრეს. გარდა ამისა, სომეხი ფალსიფიკატორები ყველგან ხაზს უსვამენ, რომ თითქოს ანანურში მე-18 საუკუნეშიც და უფრო ადრეც ცხოვრობდნენ სომხები.

 

მაგრამ რა ვუყოთ იმ სინამდვილეს, რომ ქართული მართლმადიდებლური ეკლესია სომხურ რელიგიას ყოველთვის ერესად თვლიდა? ბოლოს და ბოლოს, მიუღებელი იყო მართლმადიდებლურ ეკლესიაზე ერეტიკულ სომხურ ეკლესიაში მიღებულ ენაზე „ნიშნების“ დატოვება. იგივეა თუ სომეხ ქვისმთლელს ნებას რთავდნენ, მაგალითად, მეჩეთზე „ნიშნები“ დატოვებინა. ასეთი ქვისმთლელი, რომელმაც თავისი არასარწმუნოებრივი სალოცავი „მონიშნა“, მშენებლობაშიც რომ მიეღო მონაწილეობა, მაშინვე ჩამოშორებული იქნებოდა  საქმიანობას.

 

ეჭვგარეშეა, რომ სომხური „ქვათა ნიშნულები“ რეალურად ტაძრის აგების დროს კი არა, გაცილებით გვიან შესრულდა. მაგრამ სომეხი ნაციონალისტები ეკლესიას მაინც „სომხურად“ მიიჩნევენ  და ისინი უბრალოდ ელიან მომენტს, რომ მიითვისონ იგი.

 

მეტიც, ანანურის ქართული ეკლესიის „სომხურობას“ ამტკიცებს არა ვიღაც, არამედ ექსტრემისტული ორგანიზაცია „საქართველოს სომხური სათვისტომო“. 2022 წლის 25 ივლისს მან ანანურში მოაწყო "ვარდავარ" დღესასწაულის აღნიშვნა და რა თქმა უნდა, დღესასწაულში მონაწილე ახალგაზრდებს მისმა ორგანიზატორებმა ასწავლეს, რომ ანანურის ეკლესია „სომხურია“. თუმცა სომეხი ნაციონალისტები მცხეთის ჯვრის ტაძარს „სომხურად“ მიიჩნევენ.

 

 „საქართველოს სომხური სათვისტომო“ უკვე რეგულარულად აღნიშნავს თავის დღესასწაულებს ქართულ ეკლესიასთან,  როგორც „სომხურთან“. „საქართველოს სომხური სათვისტომოს“ ექსტრემიზმის, ტერორიზმისა და პოლიტიკური მკვლელობების განდიდების გათვალისწინებით შეიძლება დავასკვნათ, რომ ეს სულაც არ არის უწყინარი საქმიანობა.

 

 

 

Kavkazplus

წაკითხულია : 613