ანალიტიკა

"დიახ, ეს არის კაპიტულაცია" - სეპარატისტები და სომეხი ნაციონალისტები უნდა შეეგუონ გარდაუვალს

28.09.22 11:40


დროა სამხრეთ კავკასიის სეპარატისტებმა (ხანკენდშიც, სოხუმშიც და ცხინვალშიც) გააცნობიერონ, რომ მათი დრო გავიდა და ერთადერთი, რაც დღეს საკუთარი თავისთვის შეუძლიათ "გამოისყიდონ", არის "საპატიო კაპიტულაცია" და საკუთარ დანაშაულზე პასუხისმგებლობის შემამსუბუქებელი პირობები. მაგრამ ამისათვის საჭიროა იჩქარონ.  აქ სავსებით მიზანშეწონილია გავაანალიზოთ იმ ადამიანის ბოლო გამოსვლები, ვისი სახელიც ასოცირდება 90-იან წლებში სომხეთისა და „არცახის“ სეპარატისტთა „გამარჯვებებთან“, კერძოდ, სომხეთის ექს-პრეზიდენტის ლევონ ტერ-პეტროსიანის.

 

ამ პოლიტიკოსმა ერთ დროს შეძლო აზერბაიჯანის წინააღმდეგ სომხური აგრესიის „სამსახურში ჩაეყენებინა რუსეთის ფედერაციის სამხედრო მანქანა“ და ფაქტობრივად „რუსული ხიშტებით“ დაეპყრო აზერბაიჯანული ყარაბაღი. ანალოგიურად, სომხურმა ლობიმ დაახლოებით იმავე დროს მოახერხა რუსული სამხედრო მანქანა სეპარატისტების სამსახურში დაეყენებინა აფხაზეთშიც, რასაც მოჰყვა ქართული მოსახლეობის ეთნიკური წმენდა და 300 000-ზე მეტი მოქალაქის გაძევება.

 

მაგრამ სხვა სომეხი ნაციონალისტებისა და სეპარატისტული ლიდერებისგან განსხვავებით, ლევონ ტერ-პეტროსიანს მშვენივრად ესმოდა, რომ მუდმივად რუსეთის სამხედრო ძალის  გამოყენება და „რუსების ზურგს უკან დამალვა“ არ გამოვიდოდა. ამიტომ, თავის დროზე ყარაბაღის პირველი ომის შემდეგ, მან სომხეთს შესთავაზა მშვიდობა დაემყარებინა აზერბაიჯანთან, დაებრუნებინა ყოფილი მთიანი ყარაბაღის ავტონომიური ოლქის მიმდებარე ტერიტორიები და ეცადა ყარაბაღის სტატუსზე შეთანხმება. ლევონ ტერ-პეტროსიანმა მაშინ გააფრთხილა, რომ მომავალში აზერბაიჯანთან მოუწევდათ გაცილებით უარესი პირობებით მშვიდობის დამყარება.

 

თუმცა, დაშნაკები და ყარაბაღის კლანი რობერტ ქოჩარიანის მეთაურობით კატეგორიული წინააღმდეგნი იყვნენ არა მხოლოდ ასეთი სამშვიდობო შეთანხმებისა, არამედ ნებისმიერი ტერიტორიული დათმობის წინააღმდეგ. მიუხედავად იმისა, რომ იმ დროს აზერბაიჯანი მზად იყო თავის შემადგენლობაში განეხილა ყარაბაღის ფართო ავტონომიის საკითხი. ეს იყო მაქსიმალური დათმობა, რაზეც შეიძლებოდა დათანხმებულიყო აზერბაიჯანის სახელმწიფო და ამას ლევონ-ტერ პეტროსიანი მაშინაც კარგად აცნობიერებდა.

 

ყველას კარგად ახსოვს შემდეგ რაც მოხდა. 1999 წლის ოქტომბერში სომხეთის პარლამენტში ტერორისტული თავდასხმის ორგანიზებით, „ყარაბაღის კლანმა“ რობერტ ქოჩარიანის მეთაურობით არა მხოლოდ ხელში ჩაიგდო მთელი ძალაუფლება ქვეყანაში, არამედ „დაასამარა“ იმ დროისთვის უკვე მომზადებული შეთანხმება აზერბაიჯანული მიწების დეოკუპაციაზე. მომავალში, სომეხი ნაციონალისტები და "ყარაბაღის კლანი", შთაგონებულნი იმით, რომ რუსეთში იმავე 1999 წელს ხელისუფლებაში მოვიდა კგბ-ფსბ-ს პირმშო ვლადიმერ პუტინი, კატეგორიულად არ დათანხმდნენ მშვიდობასა და აზერბაიჯანული მიწების დაბრუნებას, რადგან  მიაჩნდათ, რომ რუსეთის რეალური მხარდაჭერა მეზობელი ქვეყნის წინააღმდეგ მათი აგრესიისა იქნებოდა მარადიული.

 

გავიდა წლები. აზერბაიჯანი აღზევდა და გაძლიერდა, სომხეთი დაკნინდა. „არცახელი“ სეპარატისტები კი კიდევ უფრო ჩამოქვეითდნენ და შედეგად, სომხებით დასახლებული ყარაბაღის რაიონები დაცარიელდა, შრომისუნარიანი მოსახლეობის უმეტესობამ ეს ადგილები უბრალოდ დატოვა. 44-დღიანმა ომმა აჩვენა მარტოდ დარჩენილი სომხეთის ნამდვილი შესაძლებლობები, რუსეთის მხარდაჭერის გარეშე.

 

დღეს კიდევ უფრო სავალალოა სომეხი ნაციონალისტებისა და სომეხი სეპარატისტების მდგომარეობა, რომელთაც რუსეთისგან დაუმთავრებელი მხარდაჭერის იმედი ჰქონდათ. რუსეთმა უკრაინის წინააღმდეგ აგრესიით აჩვენა თავისი სისუსტე სამხედრო თვალსაზრისით. რუსეთის ფედერაციაში მიმდინარე ტოტალური მობილიზაცია გარკვეულწილად სასოწარკვეთის ჟესტად შეიძლება მივიჩნიოთ: იმ პირობებში, როდესაც ქვეყანა სამხედრო თვალსაზრისით ტექნიკურად ჩამორჩება, ეს მხოლოდ ახალ ათასობით გვამს გამოიწვევს.

 

რაც შეეხება ბირთვულ შანტაჟს, აქ სიტუაცია კიდევ უფრო სავალალოა: თუ საქმე ბირთვულ ომს ეხება, მაშინ რუსეთს მისი მოგების უფლება ნამდვილად არ ექნება. მაგრამ ასეთი ავანტიურის სრულიად ლოგიკური შედეგი შეიძლება გახდეს რუსული სახელმწიფოებრიობის საბოლოო ნგრევა.

 

ამიტომ ჭკვიანი ხალხი, იგივე ლევონ ტერ-პეტროსიანი, გულახდილად აღიარებს, რომ „არცახელ“ სეპარატისტებს არანაირი შანსი აღარ აქვთ. ის სომხეთს მოუწოდებს, მშვიდობა დაამყაროს, სანამ გვიან არ არის. ამასთან, ის აღიარებს, რომ ეს არის კაპიტულაცია, მაგრამ უკეთესის შეთავაზება დღეს შეუძლებელია.

 

ლევონ ტერ-პეტროსიანმა საზოგადოებრივი ტელევიზიის ეთერში პეტროს ღაზარიანთან ინტერვიუში პირდაპირ განაცხადა: „ახლა რთული გადაწყვეტილებების მომენტია. ხელშეკრულებები უნდა გაფორმდეს როგორც აზერბაიჯანთან, ასევე თურქეთთან. ალტერნატივა არ არსებობს. თუ დოკუმენტს ხელი არ მოეწერება, თუ ამ ორ მეზობელთან მშვიდობა არ დამყარდება, საბჭოთა კავშირის 70-წლიან რეალობას ვეღარ აღვადგენთ. ჩვენ კვლავ მოგვიწევს სახელმწიფოს აშენება“.

 

რაც შეეხება რევანშისტების ილუზიებს რობერტ ქოჩარიანის მეთაურობით, ლევონ ტერ-პეტროსიანმა აღნიშნა: „ოპოზიციას მიაჩნია, რომ ფაშინიანის გადაყენებით მტკივნეული გადაწყვეტილებების თავიდან აცილება არის შესაძლებელი. ეს არის გულუბრყვილობა. ვინც არ უნდა მოვიდეს, უფრო უარეს დოკუმენტს მოაწერს ხელს. ჩვენ უნდა გავიგოთ, რა სურთ მათ სომხეთისგან და ავირჩიოთ ყველაზე ნაკლებ მტკივნეული გამოსავალი“.

 

რაც შეეხება აზერბაიჯანთან სამშვიდობო შეთანხმების არსს, ლევონ ტერ-პეტროსიანი გულწრფელი იყო: „დიახ, ეს არის კაპიტულაცია. გარემოებამ გამოიწვია ეს. არავითარი ტრაგედია ამაში არ არის, ეს უფრო ძლიერმა სახელმწიფოებმაც გამოიარეს... თუ დღეს მეტ-ნაკლებად შესაძლებელია გადაწყვეტილების მიღება, მაგრამ თუ ეს შიდა არეულობა გაგრძელდება, ყოველი ადამიანი უკვე გრძნობს თავს სომხეთის რესპუბლიკის მომავალ პრეზიდენტად. გაართულებს საქმეს, უფრო დავსუსტდებით, გაიზრდება თურქეთის და აზერბაიჯანის მოთხოვნები. ნახევარი წელიც რომ ასე გავაგრძელოთ, ქვეყანა აღარ გვექნება. რუსეთთან ურთიერთობა იქნებოდა ნორმალური, ალბათ ბევრად უფრო კონსტრუქციული, რომ არა ეს ახალი რეალობა, ახლა ყველაფერი აირია, რუსეთ-უკრაინის ომს ვგულისხმობ. ახლა ჩვენთვის გაცილებით სახიფათო ვითარება შეიქმნა, იმ თვალსაზრისით, რომ რუსეთის ფედერაციას აქ თავისი როლი ჰქონდა და ყოველთვის ასრულებდა“, - აღნიშნავს ლევონ ტერ-პეტროსიანი.

 

და რაც მთავარია, ლევონ ტერ-პეტროსიანმა პირდაპირ განაცხადა, რომ „არცახის“ საკითხი უკვე მოგვარებულია, რაც ცხადყოფს, რომ აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე „არცახი“ არ არის და აღარ იქნება და სეპარატისტთა იმედი რუსეთის მიმართ ამაოა: „არცახის“ საკითხი უკვე მოგვარებულია, არ მინდა ხალხს იმედი გავუცრუო, მაგრამ ახლა სომხეთის როლი არცახთან მიმართებაში ნულის ტოლფასია. არცახის საკითხის გადაწყვეტის გასაღები ამ ომამდე რუსეთის ხელში იყო, ახლა რუსეთს ბევრი პრობლემა აქვს, ეს გასაღები შეიძლება სადღაც დაიკარგოს. შეიძლება ახლა რუსეთისგან რაიმეს მოლოდინი?" - რიტორიკულად იკითხა ლევონ ტერ-პეტროსიანმა.

 

უნდა აღინიშნოს, რომ სხვა სეპარატისტებთან მიმართებაში, პირველ რიგში, სოხუმიდან და ცხინვალიდან, "საკითხი მოგვარებულია". რუსეთი მათ ვეღარ დაეხმარება. პირიქით, რუსეთს სჭირდება მათი დახმარება. უკრაინის ომისთვის "საზარბაზნე ხორცად". მაგრამ რაც არ უნდა საკუთარი გენოფონდი გაგზავნონ უკრაინაში სასიკვდილოდ, ისინი ვერ იხსნიან რუსულ სამხედრო მანქანას მარცხისგან. თუ ყველა აფხაზი და ოსი დაიღუპება უკრაინის სტეპებში, მათი "ყალბი" დამოუკიდებლობა "მაინც განწირულია. უფრო მეტიც, აფხაზი ხალხის ასეთი ბედი აშკარად სურთ მათ, ვინც ამ მიწას თვალი დაადგა, მათ შორის იგივე სომეხ ნაციონალისტებს, რომლებიც კარგავენ ისტორიულ აზერბაიჯანულ მიწებს თავიანთი კონტროლიდან და უკვე „მოიაზრებენ“ აფხაზეთს „ახალ სომხეთად“. მცირე ხალხების სიკვდილი, რომლებმაც ერთ დროს ირწმუნეს სეპარატისტების დეგრადირებული იმპერიის ბოლო ავანტიურისა, აბსოლუტურად ვერაფრით იქნება გამართლებული.

 

ანალოგიურად, სომეხი ხალხის ახალ მსხვერპლს გამართლება არ ექნება, თუ ისინი დაუჯერებენ რევანშისტებს და ახალ ომში ჩაებმებიან აზერბაიჯანთან. იქნება ახალი დანაკარგები, ახალი ლტოლვილები, რომლებსაც სავარაუდოდ, რუსეთი არ შეიფარებს. ამაზე სომხეთში უნდა იფიქრონ მათ, ვინც დღეს აზერბაიჯანთან შეიარაღებული დაპირისპირებისკენ მოუწოდებს. „არცახის სტატუსის“ შესახებ გარკვეულ ილუზიებზე უკვე უარი უნდა ითქვას. „არცახი“ არ არსებობს და არც იქნება. ჩვენ უნდა ვიფიქროთ იმაზე, თუ როგორ გავაერთიანოთ ისინი იმ ყარაბაღელი სომხების აზერბაიჯანულ საზოგადოებაში, რომლებსაც სურთ აზერბაიჯანის მოქალაქეობა და აღჭურვა მათგან, ვისაც არ სურს აზერბაიჯანში ცხოვრება და აპირებს სომხეთის რესპუბლიკაში დარჩენას.

 

მაგრამ ყველაფერი იქამდე მიდის, რომ „არცახ“ სეპარატისტებს და ყარაბაღის კლანის წარმომადგენლებს დღეს თვით სომხური სახელმწიფოებრიობის განადგურება შეუძლიათ. იგივე ლევონ ტერ-პეტროსიანმა გაამხილა ექსპრეზიდენტების კათოლიკოს გარეგინ II-სთან შეხვედრის ძალიან მნიშვნელოვანი დეტალები, სადაც რობერტ ქოჩარიანი იმყოფებოდა და პირდაპირ ადანაშაულებდა რევანშისტებს იმაში, რომ ახლა მათი ამბიციების გამო, თავად სომხური სახელმწიფოს არსებობის საკითხი დგება კითხვის ნიშნის ქვეშ.

 

ლევონ ტერ-პეტროსიანის თქმით, ამჟამინდელი სომხური ოპოზიცია და მისი ლიდერი რობერტ ქოჩარიანი ფუჭი ქმედებებით არიან დაკავებულნი: „კოჩარიანის, დაშნაკებისა და სხვათაგან ვერც ერთ საღად მოაზროვნე წინადადებას ვერ მოისმენთ, მათი პოლიტიკური აზრი სრულიად შეზღუდულია ლოზუნგებით „ნიკოლი მოღალატეა“, „მომეცით ძალაუფლება და ჩვენ რამეს გავაკეთებთ“, „მოვიშოროთ მოღალატე ხელისუფლება და რაღაც მოხდება“ ან სხვა მსგავსი სისულელეებით...“ – ასე აფასებს ლევონ ტერ-პეტროსიანი სომხეთში არსებულ პოლიტიკურ ვითარებას.

 

სომხეთის პირველი პრეზიდენტი ამბობს, რომ გარეგინ II-თან შეხვედრაზე მის მიერ შემოთავაზებული კონსოლიდაციის იდეა არ დამტკიცდა. თუ ვიმსჯელებთ კოჩარიანის მედიის ყმუილით, სწორედ ქოჩარიანმა თქვა უარი სომხეთში „საერთაშორისო კონსოლიდაციის“ იდეაზე. ასევე, კოჩარიანის ბოლო ინტერვიუდან თუ ვიმსჯელებთ, შეიძლება ითქვას, რომ ამ მომენტში ის მხოლოდ ძალაუფლების მიღწევითაა დაინტერესებული. რა ფასად, რის ხარჯზე მიაღწევს ძალაუფლებას ან რის ნანგრევებზე გაბატონდება, ქოჩარიანს საერთოდ არ აინტერესებს. ლევონ ტერ პეტროსიანი ასევე თვლის, რომ ამჟამინდელი დანაწევრებული და ძირგამომთხრელი პოლიტიკური სისტემის და ძალაუფლებისთვის გააფთრებული ბრძოლის ფონზე, სომხეთს კიდევ უფრო რთული დღეები ელის. დღეს რობერტ ქოჩარიანი და რევანშისტები კვლავ კატეგორიულად ეწინააღმდეგებიან აზერბაიჯანთან მშვიდობას. ისინი კვლავ ოცნებობენ ხელისუფლებაში რუსული ბაიონეტებით დაბრუნებაზე, ყველა თვალსაზრისით განწირული უკრაინაში რუსული ავანტიურის წარმატების იმედით.

 

შედეგად, სომხეთი კარგავს დროს, როდესაც მას შეეძლო თავისთვის ყველაზე მომგებიანი მშვიდობიანი გარიგების დადება და მეზობლებთან თანამშრომლობის დამყარება, სახელმწიფოებრიობის მომავლის კითხვის ნიშნის ქვეშ დაყენების გარეშე. ჯერჯერობით ერევანს აქვს შანსი, რომ ასეთი მშვიდობა დადოს მინიმალური დანაკარგებით. მაგრამ ხვალ შეიძლება მკვეთრად გაიზარდოს „შეთანხმების ფასის“ საკითხი და თუ შურისძიების მაძიებლები ომს გააჩაღებენ, მაშინ შეიძლება ზოგადად სომხური სახელმწიფოებრიობის არსებობა კითხვის ნიშნის ქვეშ დადგეს.

 

 

 

გიორგი კვინიტაძე

წაკითხულია : 631


დატოვეთ კომენტარები

(გთხოვთ, კომენტარებში თავი შეიკავოთ რელიგიური, რასობრივი და ნაციონალური დისკრიმინაციის გამოხატვისაგან, ნუ გამოიყენებთ სალანძღავ და დამამცირებელ გამოთქმებს, ასევე კანონსაწინააღმდეგო მოწოდებებს.)

გამოაქვეყნეთ
დასაშვებია 512 სიმბოლოს შეყვანა

ახალი ამბები