სეპარატისტების მიერ მოწყობილი ყარაბაღის „ეკოციდი“ ქვემო ქართლში ეკოლოგიურ უსაფრთხოებაზე აისახება
20.12.22 23:10

აზერბაიჯანის ეკოლოგიისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს, ასევე აზერბაიჯანული საზოგადოების ლეგიტიმური მოთხოვნები სეპარატისტების მიერ აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე ბუნებრივი რესურსების უკანონო მოპოვების გარემოსდაცვით მონიტორინგთან დაკავშირებით, კერძოდ გიზილბულაგის (დრობონის) და დემერლის (კაშენის) საბადოებზე, რატომღაც, სომეხი ნაციონალისტების მხრიდან ბრალდებებს ბადებს  თითქოსდა "ყარაბაღის სომეხი მოსახლეობის გენოციდის მცდელობაში". (მალე ყარაბაღში დაბრუნებულ დევნილთა მიერ თიბვის პროცესიც მათ მიერ ასევე „გენოციდად“ იქნება აღქმული). თუმცა, სწორედ სეპარატისტების მიერ ორგანიზებული უკანონო, ყოველგვარი ეკოლოგიური სტანდარტების დაცვის გარეშე, მაღაროებიდან მტაცებლური  მოპოვება ყარაბაღში იწვევს ყარაბაღის რეალურ ეკოციდს და მავნე ზემოქმედებას სეპარატისტების მიერ ექსპლუატაციაში არსებულ რეგიონში მცხოვრებ მაღაროებზე. უფრო მეტიც, ამის შესახებ ერთ დროს თავად სომეხი სპეციალისტები წერდნენ და წარმოების გარემოსდაცვითი საშიშროების საკითხი თავად მათ წამოჭრეს.

 

ამის შესახებ არმინე ნარინიანმა ჯერ კიდევ 2013 წელს დაწერა, როდესაც დემერლის ველის (სომხები მას „კაშენს“ უწოდებენ) საბადოების მტაცებლური ათვისება ახალი დაწყებული იყო. „მაცხოვრებლები შეშფოთებულნი არიან კაშენსკის ღია მაღაროს გამო“ (https://www.ecolur.org/ru/news/mining/4802/ ).

 

„მთიანი ყარაბაღის რესპუბლიკაში კაშენის საბადო უკვე მუშაობს. სანიტარიულ ზონაში მცხოვრები 7 ოჯახი დროებით საცხოვრებელში გადაიყვანეს და ახალსაც შეჰპირდნენ. Vallex Group-ის მიერ წარმოდგენილი პროექტი დამტკიცდა 2013 წლის ივნისში. კომპანია პროექტში 80 მილიონი დოლარის ინვესტირებას დაჰპირდა.

 

პირველ 10 წელიწადში 17 მილიონი ტონა საბადო გადამუშავდება. წელიწადში - 1,6 მილიონი ტონა. ამას განახორციელებს კომპანია Base Metals, რომელიც შედის კომპანიების Vallex-ის ჯგუფში. Base Metals ეწევა დრმბონის სპილენძ-ოქროს საბადოდან მადნის მოპოვებასა და გადამუშავებას. მიმდებარედ არის სოფლები ვარდაძორი, ჭანკატახი, ნერკინ ხორათახი, წაღკაშენი, კუსაპატი. სოფელ ვარდაძორიდან ბევრი უკმაყოფილოა ამ პროექტით. შეშფოთებულია იმით, რომ ღია მაღარო იმოქმედებს ჯანმრთელობაზე და ზიანს აყენებს გარემოს. „ახალგაზრდები ტოვებენ სოფელს. ვინც კომპენსაცია მიიღო, მარდაკერტში (აღდერე) ასახლებენ...“ - ამბობს სოფელში მცხოვრები ა.ა. სანიტარული ზონა 500 მ-ია, რასაც სოფლის მოსახლეობა არასაკმარისად მიიჩნევს.

 

ხელისუფლება ამტკიცებს, რომ კაშენსკის საბადოს ექსპლუატაცია დიდ სარგებელს მოუტანს და ხელს შეუწყობს ქვეყნის ეკონომიკურ ზრდას“. სტატიის დასასრული.

 

დემერლის (კაშენის) საბადოზე მაღაროს ექსპლუატაციის დასაწყისშივე ადგილობრივი სომხური მოსახლეობა უკვე იმკიდა შედეგებს. თუმცა, პირველი პუბლიკაციების შემდეგ სეპარატისტებმა  მაღაროებში სომეხი გარემოსდამცველების შესვლა აკრძალეს, ადგილობრივი მოსახლეობა კი დააშინეს და ამიტომ მათ ჩივილის ეშინოდათ.

 

მას შემდეგ თითქმის ათი წელი გავიდა, რომლის დროსაც ოკუპანტები და სეპარატისტები ძარცვავდნენ აზერბაიჯანის მინერალურ რესურსებს, საერთოდ არ აინტერესებდათ გარემო და ადგილობრივი მოსახლეობის ჯანმრთელობა. რეგიონში მცხოვრები ბევრი ყარაბაღელი სომეხი, სეპარატისტებისა და მოროდიორების მიერ ორგანიზებული ეკოლოგიური კატასტროფის შედეგად ნაადრევად დაიღუპა, სხვების ჯანმრთელობას კი გამოუსწორებელი ზიანი მიადგა, ათობით ოჯახი გამოასახლეს და მათ დაკარგეს მიწა. ანუ, სახეზე არის ნამდვილი „ეკოციდი“ და სომხების საცხოვრებელი ადგილიდან გაძევება.  ეს სწორედ სეპარატისტებმა მოაწყვეს, რომლებიც ვითომ „ყარაბაღის სომხებს გენოციდისგან იცავენ“.

 

უფრო მეტიც, დემერლის (კაშენის) და გიზილბულაგის (დრობონის) საბადოების მადანი სომხეთში ექსპორტირებულია ალავერდის სპილენძის ქარხანაში, რომელიც ეკუთვნის იგივე Vallex Group-ის კომპანიებს, სადაც გადის მეტალურგიულ გადამუშავებას და იქიდან უკვე მოპარული ნედლეულისგან გადადნობისას, ექსპორტზე გადის სპილენძი, ოქრო და სხვა ლითონები.

 

ეს კომბინატი ეკოლოგიური კატასტროფის ზონაა (სომხეთის რესპუბლიკაში ონკოლოგიური დაავადებების ყველაზე მაღალი დონე მოსახლეობის სიახლოვეს ცხოვრობს), რაზეც თვალს ხუჭავდა ყარაბაღის კლანი, რომელიც 2018 წლამდე მართავდა სომხეთს. 2018 წელს სომხეთში ხელისუფლების ცვლილებით, ფაშინიანის მთავრობამ საბოლოოდ გადაწყვიტა ვალექს ჯგუფის მიერ ორგანიზებული ეკოლოგიური კატასტროფის საკითხის მოგვარება. რამდენიმე შემოწმების შემდეგ ალავერდის სპილენძის ქარხანა გარემოსდაცვითი რეგულაციების დარღვევისთვის 380 მილიონი დრამით (700 000 აშშ დოლარი) დაჯარიმდა. კანონით ასევე მოსთხოვეს გოგირდის დიოქსიდის გამოყოფის შემცირება თუ ის გააგრძელებდა მუშაობას. მაგრამ ქარხანამ ვერ დააკმაყოფილა ეს მოთხოვნა მოძველებული აღჭურვილობის გამო.

 

გამოდის, რომ Vallex Group-ის საქმიანობით არა მარტო ყარაბაღის სომხები ზარალდებიან, არამედ თავად სომხეთის რესპუბლიკის სომხობაც. იმის გათვალისწინებით, რომ ალავერდის სპილენძის ქარხანა საქართველოს საზღვართან მდებარეობს და ტოქსიკურ ნარჩენებს ყრის მდინარე დებედში, რომელიც გადის საქართველოს რაიონში ქვემო ქართლში და ჩაედინება მტკვარში, იგი პირდაპირ ზიანს აყენებს საქართველოს ეკოლოგიას!

 

ამრიგად, აზერბაიჯანის მთავრობა და ეკოლოგიისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროები თავიანთ ტერიტორიაზე აკეთებენ იგივეს, რასაც სომხეთის რესპუბლიკის მთავრობა და შესაბამისი გარემოსდაცვითი დეპარტამენტი აკეთებს საკუთარ მიწაზე - ისინი ცდილობენ ბოლო მოუღონ კამპანიის გარემოსდაცვით უკანონობას, რომელიც კლავს სომხებს როგორც ყარაბაღში, ისე თავად სომხეთის რესპუბლიკის ტერიტორიაზე, რომლის ზარალიც საქართველომდეც "აღწევს".

 

 

გიორგი კვინიტაძე

წაკითხულია : 469