ანალიტიკა

ყარაბაღელი სომხების რეინტეგრაცია აზერბაიჯანის სამოქალაქო საზოგადოებაში და სეპარატისტთა ისტერიკა
31.12.22 19:10

მომავალი 2023 ყარაბაღელი სომხების  ერთიანი და განუყოფელი აზერბაიჯანის სამოქალაქო საზოგადოებაში სრული რეინტეგრაციის წლად უნდა იქცეს. ობიექტურმა გეოპოლიტიკურმა გარემოებებმა შეიძლება დააჩქაროს ეს პროცესი.

 

  რუსეთის მდგომარეობა, რომელიც მარცხს განიცდის უკრაინის ომში, განაპირობებს რუსი „სამშვიდობოების“ გაყვანას ყარაბაღიდან 2024 წლის ნოემბერზე გაცილებით ადრე.  ისე, რომ რუსი სამშვიდობოების ადრეული გაყვანა არ გახდეს „სიურპრიზი“ ყარაბაღის სომხები, იმ დროისთვის ისინი უნდა გახდნენ აზერბაიჯანის სრულუფლებიანი მოქალაქეები, რა თქმა უნდა მსურველები. დანარჩენს სხვა ქვეყნებში უსაფრთხოდ გადაადგილების საშუალება უნდა მიეცეთ.

 

ყარაბაღის სომხების რეინტეგრაცია აზერბაიჯანის სამოქალაქო საზოგადოებაში უნდა დაიწყოს ჰუმანიტარული სფეროდან. სრულიად არანორმალურია ის, რომ დღეს ყარაბაღის სომხური სათვისტომო მთლიანად მარაგდება სომხეთის ტერიტორიიდან, თანაც, საქონელითა და ტვირთით, რომელიც შემოდის აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე არალეგალურად, სათანადო საბაჟო, გარემოსდაცვითი და ფიტოსანიტარული კონტროლის გარეშე. გარდა ამისა, ერთი გზით - ლაჩინის დერეფნით. თუმცა ბევრად უფრო ლოგიკურია, რომ ყარაბაღელ სომხებს ტვირთი და საქონელი მიეწოდებოდეს აზერბაიჯანის დანარჩენი ტერიტორიიდან, ხოლო სომეხი ეროვნების ყარაბაღის მაცხოვრებლები ყიდდნენ რეგიონში წარმოებულ პროდუქციას, კერძოდ, სოფლის მეურნეობის პროდუქტებს. ამ შემთხვევაში ყარაბაღის სომხებით დასახლებულ რეგიონებში რაიმე ფიქტიურ „ჰუმანიტარულ კატასტროფაზე“ საუბარი არ შეიძლება.

 

ასევე არ არის ნორმალური, როცა აზერბაიჯანული ბანკები ჯერ კიდევ არ ფუნქციონირებს ყარაბაღის სომხებით დასახლებულ რაიონებში, აზერბაიჯანული მანათი ბრუნვაში არ არის და ნაღდი ფულის გადახდა ხდება უცხოურ ვალუტაში - სომხურ დრამში, რომელიც არ შეესაბამება აზერბაიჯანის კანონებს. ყარაბაღში ფულის მიმოქცევის ეტაპობრივი გადასვლა მანათებზე აუცილებელია, გარკვეული გარდამავალი პერიოდის განმავლობაში შესაძლებელი იქნებოდა მანათისა და უცხოური ვალუტის (ამ შემთხვევაში, დრამის) პარალელური მიმოქცევის დაშვება. მანათით უნდა დაიწყოს პენსიების, დანამატების, ხელფასების გადახდა ყარაბაღელი სომხებისთვის, რომლებიც დასაქმებულნი არიან სოციალურ სფეროში, განათლებასა და ჯანდაცვაში.

 

ყარაბაღის სომხების რეინტეგრაციისკენ პირველი ნაბიჯი უნდა გადაიდგას სომხეთიდან ლაჩინის გზის გასწვრივ რეგიონში შემოსული საქონლის აღრიცხვისა და კონტროლის სფეროში. ამავდროულად, ეს კონტროლი შესაძლებელს გახდის შეაჩეროს როგორც აზერბაიჯანის ბუნებრივი რესურსების უკანონო ექსპორტი, ასევე იარაღის უკანონო მიწოდება „არცახელი“ სეპარატისტებისთვის, რომლებიც ყარაბაღში ჯერ კიდევ რუსი სამშვიდობოების „საფარქვეშ“ იმყოფებიან.

 

ლაჩინის გზაზე აზერბაიჯანელი ეკოლოგების აქციის დაწყების შემდეგ უკვე შესაძლებელი გახდა აზერბაიჯანიდან მადნის უკანონო ექსპორტის შეჩერება. სეპარატისტებმა, რომლებმაც უკანონო მოპოვება განახორციელეს, მაღაროების მუშაობის შეწყვეტის შესახებ განაცხადეს. თუმცა, ჰუმანიტარული ასპექტი ყარაბაღის სომეხი მოსახლეობის უზრუნველყოფის ყველა საჭირო პროდუქტით მაინც ღია რჩება. ასევე, აზერბაიჯანის დანარჩენი ტერიტორიიდან სტაბილური მიწოდება ჯერ არ ხდება და აუცილებელია ასეთი მიწოდების გამარტივება ლაჩინის გზაზე.

 

 ცოტა ხნის წინ, აზერბაიჯანის ხელისუფლებამ გააცნობიერა თავისი პასუხისმგებლობა სომეხი ეროვნების მოქალაქეების მიმართ, განიხილა წითელი ჯვრის საერთაშორისო კომიტეტის (ICC) წარმომადგენლებთან ლაჩინის გზაზე არსებული ვითარება და ხანკენდისთვის ჰუმანიტარული და საკვების მიწოდება. აზერბაიჯანულმა მხარემ გამოთქვა თავისი წინადადებები: ხანკენდში ჰუმანიტარული ტვირთის მიწოდებისთვის არანაირი პრობლემა და დაბრკოლება არ არსებობს. მაგრამ მანქანები და ტვირთი შემოწმდება. იგივე წინადადებით შემოვიდა  ევროკავშირიც.

 

ვინაიდან სომხური მხარე ამტკიცებს, რომ სომხეთიდან ხანკენდში ყოველდღიურად 400 ტონამდე სხვადასხვა ტვირთის მიწოდება ხდება, შემოთავაზებული იქნა შედგეს მანქანების სია, რომლებიც ამ ტვირთებს აწვდიან და იმ კომპანიებისა, რომლებსაც ისინი ეკუთვნის და შემოწმების შემთქვევაში, შეიქმნება ყველა პირობა მათი გავლისთვის. ეს შესაძლებელს გახდის მთლიანად გადაიჭრას ჰუმანიტარული და სასურსათო საკითხები ყარაბაღის სომხების უზრუნველყოფის ყველაფრით, რაც მათ სჭირდებათ მანამ, სანამ არ მოხდება მიწოდება აზერბაიჯანის სხვა რეგიონებიდან.

 

მაგრამ სომხურმა მხარემ კატეგორიული უარი თქვა ამ წინადადებაზე. მეტიც, უარი თქვეს „არცახელმა“ სეპარატისტებმა, სეპარატისტული ბანდფორმირებების ნარჩენთა მეთაურებმა, რომლებსაც წარმოადგენდნენ არაიიკ ჰარუთუნიანი და რუბენ ვარდანიანი. სწორედ ისინი, ვინც ისტერიულად გაჰყვირის მთელი მსოფლიოს გასაგონად „ჰუმანიტარულ კატასტროფაზე“, „ბლოკადაზე“ და ა.შ. აშკარაა, რომ ჰარუტიუნიან-ვარდანიანის კრიმინალური დუეტის მიზანი სულაც არ არის საქონლის მიწოდება, რომელიც სჭირდება რუსეთის "სამშვიდობო" კონტიგენტის დროებითი პასუხისმგებლობის ზონაში მყოფ ტერიტორიების მოსახლეობას, არამედ საინფორმაციო ანტურაჟის შექმნაა მითიური „ჰუმანიტარული კატასტროფის“ გარშემო.

 

ამასთან, სეპარატისტებისთვის „რაც უარესი იქნება ყარაბაღის სომხებისთვის, მით უკეთესი“. ისინი ფაქტიურად ტკბებიან რეგიონში დაავადებული, სოციალურად დაუცველი და დაბალშემოსავლიანი სომხების „აუტანელი ტანჯვით“. არსებობს საშიშროება, რომ სეპარატისტებმა გამიზნულად შეუწყონ ხელი ასეთი სომხების მიზანმიმართულ სიკვდილს (ანუ რეალურად მოკლავენ მათ საჭირო სამედიცინო და ჰუმანიტარული დახმარების გარეშე), რათა ჰქონდეთ მიზეზი მათ მიერ ორგანიზებული სავარაუდო „ჰუმანიტარული კატასტროფის“ გარშემო სკანდალის ასაგორებლად.

 

 

გრიგოლ გიორგაძე

წაკითხულია : 649