ანალიტიკა

ჩრდილოეთ-სამხრეთის სარკინიგზო დერეფნის „გილიან უფსკრული“ ძალიან სწრაფად მოიხსნება
08.02.23 11:20

ირანის ისლამური რესპუბლიკის გზებისა და ურბანული განვითარების სამინისტროს ცნობით, 2023 წლის იანვარში რუსეთის დელეგაციამ გილანში რეშთ-ასტარას რკინიგზის მშენებლობა მოინახულა (https://www.cdtic.ir/news/ID/4702). რუსულ დელეგაციასთან შეხვედრაზე ირანის გზებისა და ურბანული განვითარების მინისტრის მოადგილემ ხაირალე ხადემიმ რეშთ-ასტარას რკინიგზის სიგრძედ 164 კმ დაასახელა და აღნიშნა, რომ სამშენებლო სამუშაოები უკვე დაწყებულია და დაგებულია ასტარადან 12 კმ გზატკეცილი, ხოლო რეშთიდან 10 კმ.

 

დეპარტამენტის ხელმძღვანელობა იმედოვნებს, რომ ეს სარკინიგზო ხაზი მაქსიმუმ 3 წელიწადში დასრულდება. ამრიგად, ირანის ქალაქ რეშთსა და აზერბაიჯანის რესპუბლიკის საზღვარზე მდებარე ქალაქ ასტარას შორის „რკინიგზის უფსკრული“ ამოივსება. ამ ხარვეზმა ხელი შეუშალა საქონლის სრულფასოვანი გადაადგილების დაწყებას ჩრდილოეთ-სამხრეთის დერეფნის გასწვრივ რუსეთის, აზერბაიჯანისა და ირანის გავლით.

 

ასევე, 2024 წლის გაზაფხულისთვის იგეგმება რეშთის კასპიის ზღვის სანაპიროსთან დამაკავშირებელი სარკინიგზო ხაზის მშენებლობა, რაც გაზრდის ტვირთბრუნვას.

 

ამასთან, რჩება კითხვები - რატომ დაიწყო სწორედ ეხლა ასეთი მნიშვნელოვანი სარკინიგზო მონაკვეთის დაჩქარებული მშენებლობა? მიუხედავად იმისა, რომ ყაზვინ ასტარას რკინიგზა რეშთის გავლით დაიგეგმა ჯერ კიდევ 2005 წელს.  რეშთისა და ასტარას რკინიგზით დაკავშირება ბევრად უფრო ადვილია, ვიდრე რეშთისა და ყაზვინის მონაკვეთისა, რომელიც უკვე აშენებულია.

 

ირანულმა მხარემ რეშთსა და ყაზვინს შორის რკინიგზის მონაკვეთის მშენებლობა 2009 წელს დაიწყო. 2018 წლის 22 ნოემბერს ყაზვინ-რეშთის რკინიგზაზე პირველი საცდელი მატარებელი გაუშვეს. ამ 164 კილომეტრიანი მონაკვეთის მშენებლობის მთავარი გახსნის ცერემონია გაიმართა 2019 წლის 6 მარტს ირანის პრეზიდენტის ჰასან როჰანის, აზერბაიჯანის ეკონომიკის მინისტრის შაჰინ მუსტაფაევის და პაკისტანისა და ერაყის ოფიციალური პირების მონაწილეობით.

 

რეშთ-ყაზვინის გზა რთულ მთიან რელიეფზე გადის. ამ რკინიგზის გასწვრივ აშენდა 22 გვირაბი და 15 ხიდი, რომელთა საერთო სიგრძე 25 და 8 კილომეტრია. რეშთ-ასტარას ვაკე უბანზე მსგავსი არაფერია საჭირო. სასაზღვრო მდინარეზე ხიდი, რომელიც ჰყოფს ირანისა და აზერბაიჯანის ქალაქებს ამავე სახელწოდებით ასტარა, აზერბაიჯანული მხარის დახმარებით უკვე აშენდა.

 

რეშთ-ასტარას მონაკვეთი კონსტრუქციით გაცილებით მსუბუქია, ვიდრე ყაზვინ-რეშთი. ეს ყველაფერი გადის სანაპირო დაბლობზე, არ აქვს ბუნებრივი დაბრკოლებები მთების ან დიდი მდინარეების სახით. მის მშენებლობას 3 წელზე ნაკლები დრო დასჭირდა. უფრო მეტიც, აზერბაიჯანმა, რომელიც დაინტერესებულია ამ რკინიგზით, ირანს 500 მილიონი დოლარის შეღავათიანი სესხი გამოუყო ასტარა-რეშთის მონაკვეთის მშენებლობისთვის.

 

მაგრამ რკინიგზის მშენებლობა თითქმის 3 წლის განმავლობაში ფერხდებოდა. შედეგად, ტვირთი, მათ შორის რუსეთიდან, რომელიც ტრანზიტით ჩადიოდა აზერბაიჯანის გავლით ასტარას სასაზღვრო სადგურზე, გადაზიდული იქნა საავტომობილო ტრანსპორტით და გადაიყვანეს რეშთში. ამან გამოიწვია ჩრდილოეთ-სამხრეთის დერეფნის გასწვრივ ტრანსპორტირების ხარჯების მკვეთრი ზრდა.

 

ყაზვინ-რეშთის რკინიგზის მშენებლობის დროსაც, გარკვეული ძალები, მათ შორის სომხეთის რესპუბლიკა და სომხური ლობი, ლობირებდნენ სომხეთ-ირანის რკინიგზას, როგორც ჩრდილოეთ-სამხრეთის დერეფნის საკვანძო ნაწილს. მიუხედავად იმისა, რომ ამ რკინიგზას რთულ და მიუწვდომელ მთიან რელიეფზე უნდა გაევლო, როგორც სომხეთის, ისე ირანის ტერიტორიაზე. ირან-სომხეთის რკინიგზის მშენებლობა რამდენჯერმე ძვირი დაუჯდებოდა, ვიდრე რეშთ-ასტარას რკინიგზა.

 

გარდა ამისა, რუსეთის მიერ საქართველოს აფხაზეთის ოკუპაციის გამო, თუნდაც ირან-სომხეთის რკინიგზის აგების გამო, რთულია ამ რკინიგზის საქართველოს გავლით რუსეთის რკინიგზასთან დაკავშირების საკითხი. ჯერ ერთი, აფხაზეთის დეოკუპაციაა საჭირო, მაგრამ სინამდვილეში ეს არც რუსეთს და არც სომხურ ლობს არ სურს. ამიტომ ყარაბაღში 44-დღიანი ომის დაწყებამდე რეშთ-ასტარას მონაკვეთზე სამუშაოები თითქმის არ ჩატარებულა. ყაზვინიდან რკინიგზა რაშტამდე აღწევდა და უკვე ფუნქციონირებდა, მაგრამ შემდგომ არ აშენებულა.

 

2020 წლის ნოემბერში აზერბაიჯანული ყარაბაღის სომხური ოკუპაციისგან განთავისუფლებისა და 44-დღიანი ომის შემდგომი შეთანხმების შემდეგ, გაჩნდა შანსი, რომ შეიქმნას პირდაპირი სარკინიგზო კავშირი რუსეთსა და ირანს შორის სხვა მარშრუტით. 2020 წლის ნოემბერში იყო შეთანხმება, რომ ზანგეზურის დერეფანი გაიხსნებოდა. ამრიგად, მეღრის (ზანგეზური, სომხეთის რესპუბლიკა) და ჯულფას (ნახიჩევანის ავტონომიური რესპუბლიკა, აზერბაიჯანის რესპუბლიკა) სარკინიგზო კომუნიკაცია, რომელიც საბჭოთა პერიოდში ყარაბაღის კონფლიქტამდე არსებობდა, შეიძლება აღდგეს.

 

მაგრამ თეირანის ხელისუფლებამ რეალურად მხარი დაუჭირა ერევნის ხელისუფლებას და სომეხ ნაციონალისტებს, რომლებიც ხელს უშლიდნენ ზანგეზურის დერეფნის გახსნას. მიუხედავად იმისა, რომ ამ დერეფნის გახსნა საშუალებას მისცემს რუსეთსა და ირანს შორის პირდაპირი სარკინიგზო ტრანზიტის აღდგენას. 2022 წლის თებერვლამდე რუსეთს არ მოუთხოვია არც ზანგეზურის გავლით სარკინიგზო კომუნიკაციის აღდგენა და არც რეშთ-ასტარას რკინიგზის დაჩქარებული მშენებლობა.

 

ყველაფერი კი 2022 წლის თებერვალში უკრაინის წინააღმდეგ რუსული აგრესიის და რუსეთის წინააღმდეგ საერთაშორისო სანქციების დაწესების შემდეგ შეიცვალა. რუსეთი მოწყვეტილი იყო დასავლეთის ტრადიციულ სატვირთო მარშრუტებს და დაინტერესებული იყო, რაც შეიძლება მალე გაეხსნათ პირდაპირი სარკინიგზო ხაზი ჩრდილოეთ-სამხრეთის დერეფნის ფარგლებში აზერბაიჯანისა და ირანის გავლით.  მხოლოდ ამის შემდეგ განახლდა რეშთ-ასტარას რკინიგზის მშენებლობა.

 

არსებობს იმედი, რომ უახლოეს მომავალში დასრულდება გილანის გავლით რკინიგზა რეშთსა და ასტარას შორის და დაიწყება სრულფასოვანი სარკინიგზო მარშრუტი ბალტიის ზღვასა და სპარსეთის ყურეს შორის რუსეთის, აზერბაიჯანისა და ირანის გავლით. ეს დამატებით ბიძგს მისცემს გილანის, როგორც ირანის „ჩრდილოეთის კარიბჭის“ განვითარებას ძირითად სატრანზიტო მარშრუტებზე.

 

 

ვარდენ წულუკიძე

წაკითხულია : 388