ანალიტიკა

კანცლერ შტოლცს, რომელიც მხარს უჭერს "არცახის" სეპარატისტებს, ავიწყდება - რა კატასტროფამდე მიიყვანა გერმანულმა "Sudet miatsum"-მა!
06.03.23 20:40

გერმანიის კანცლერმა ოლაფ შოლცმა ბერლინში ვიზიტით მყოფ სომხეთის პრემიერ-მინისტრ ნიკოლ ფაშინიანთან შეხვედრაზე საკუთარ თავს პროვოკაციული და უკიდურესად უპასუხისმგებლო განცხადების გაკეთების უფლება მისცა, რომელიც ენთუზიაზმით მიიღეს სომეხმა ნაციონალისტებმა და „არცახელმა“ სეპარატისტებმა:

 

  „ჩვენ შეშფოთებულები ვართ სომხეთ-აზერბაიჯანის საზღვარზე არსებული არასტაბილური სიტუაციით და მთიან ყარაბაღში ჰუმანიტარული სიტუაციის გაუარესებით. სტატუს კვო დიდხანს ვერ იქნება შენარჩუნებული, გრძელვადიანი გამოსავალი უნდა მოიძებნოს ხალხის საკეთილდღეოდ. აუცილებელია მშვიდობიანი გადაწყვეტის მიღწევა სომხეთისა და აზერბაიჯანის ტერიტორიული მთლიანობის, ასევე მთიანი ყარაბაღის მოქალაქეების თვითგამორკვევის კუთხით. ამავდროულად, ყველა ეს პრინციპი ექვივალენტურია“, - განაცხადა გერმანიის კანცლერმა.

 

კანცლერმა ოლაფ შოლცმა, ბერლინში პრემიერ მინისტრ ნიკოლ ფაშინიანის მასპინძლობისას, საკუთარ თავს უფლება მისცა ერთსა და იმავე დონეზე დაეყენებინა აზერბაიჯანის, სომხეთის ტერიტორიული მთლიანობისა და „მთიანი ყარაბაღის მოქალაქეების“ თვითგამორკვევის საკითხი. ცხადია, ასეთი განცხადება გაკეთდა ერევნის ხელისუფლების „მთავარი მფარველების“ და ევროპის სომეხი „არცახის“ სეპარატისტების, საფრანგეთის წინადადებით, რომელთანაც გერმანია ბევრ პოლიტიკურ საკითხში ტანდემში მოქმედებს.

 

მაგრამ ასეთი განცხადების გაკეთებისას ბ-ნ შტოლცს, როგორც ჩანს დაავიწყდა, რომ გერმანიის კანცლერის რანგში მისი წინამორბედის მიერ გარკვეული ეროვნების მოქალაქეების „თვითგამორკვევის“ მხარდაჭერამ ისტორიაში ერთხელ უკვე მიიყვანა კატასტროფამდე არა მხოლოდ გერმანია,  არამედ მთელი მსოფლიო.

 

დღეს ცოტას თუ ახსოვს, რომ სინამდვილეში მეორე მსოფლიო ომი და ნაციზმის სისხლიანი ექსპანსია ევროპაში დაიწყო სეპარატიზმის მხარდაჭერით ეთნიკური ხაზით. ყველაფერი იმით დაიწყო, რომ ავსტრია-უნგრეთის დაშლის შემდეგ რამდენიმე ახალი სახელმწიფო ჩამოყალიბდა, მათ შორის ჩეხოსლოვაკია. ჩეხებისა და სლოვაკების გარდა აქ ცხოვრობდნენ ეროვნული უმცირესობები, კერძოდ გერმანელები. ისინი მჭიდროდ იყვნენ დასახლებულნი ჩეხეთის რესპუბლიკის საზღვრისპირა რეგიონებით, ძირითადად სუდეტების ქედით.

 

სწორედ სუდეტ გერმანელებს შორის გააქტიურდა გასული საუკუნის 30-იან წლებში სეპარატისტული მოძრაობა, რომელიც მოითხოვდა „მიაცუმის“ ანალოგის - ე.ი. ჩეხეთის გერმანიით დასახლებული ტერიტორიების გერმანიასთან „გაერთიანებას“. სუდეტური გერმანელების სეპარატისტულმა მოძრაობამ არა მხოლოდ ნაცისტების მთელი მხარდაჭერა მოიპოვა ადოლფ ჰიტლერის მეთაურობით, რომელიც ხელისუფლებაში მოვიდა გერმანიაში 1933 წელს, არამედ მათ მიერ ყოველმხრივ ფინანსდებოდა.

 

1938 წელს სუდეტის კრიზისი მკვეთრად გამწვავდა. ბერლინიდან "ხელის აქნევაზე" სუდეტმა სეპარატისტებმა დაიწყეს გამოსვლები და ადოლფ ჰიტლერმა დაიწყო ულტიმატუმის მოთხოვნა ჩეხეთის რესპუბლიკის სუდეტის გერმანიასთან შეერთების შესახებ. რა თქმა უნდა, უპირველეს ყოვლისა, გერმანელი ნაცისტები ყურადღებას ამახვილებდნენ „სუდეტის ოლქში მცხოვრები გერმანელების თვითგამორკვევაზე“. რით განსხვავდება ეს მოთხოვნა „მთიან ყარაბაღში მცხოვრები სომხების თვითგამორკვევის“ მსგავსი მოთხოვნისაგან? არაფრით!

 

რაც შემდეგ მოხდა კარგად გვახსოვს. ჰიტლერის „დამშვიდების“ მცდელობისას, დასავლური ძალები დაჰყვნენ მის და სეპარატისტთა პრეტენზიებს, ასევე მიუნხენის სამარცხვინო შეთანხმებებს, ფაქტობრივად, ასე დაიწყო ევროპაში საზღვრების გადაკეთება, რამაც გერმანიას სუდეტის ოლქის ანექსიის საშუალება მისცა.

 

ბუნებრივია, ამან მხოლოდ გააღვივა ნაცისტების მადა. ძალიან მცირე ხნის შემდეგ, დარჩენილი ჩეხოსლოვაკია მათ გაინაწილეს და მიიტაცეს. ამავდროულად, სუდეტის ანექსიის შემდეგ დარჩენილი ჩეხეთის ტერიტორია უშუალოდ მესამე რაიხში შედიოდა, როგორც აბსოლუტურად უუფლებო ე.წ. ბოჰემიისა და მორავიის პროტექტორატი.

 

1939 წელს კი, მიუნხენის შეთანხმებიდან სულ რაღაც ერთი წლის თავზე, იმავე ჰიტლერმა დაიწყო აგრესია პოლონეთის წინააღმდეგ. საბაბად ისევ პოლონეთის „დანციგის დერეფანში“ და ქალაქ დანციგში მცხოვრები „გერმანელების უფლებების“ საკითხი მოიყვანა. ამგვარად, სწორედ სეპარატიზმის მხარდაჭერა გახდა ის „ფიტილი“, რომელმაც მეორე მსოფლიო ომის ქარცეცხლი გააჩაღა, რომელშიც მთელი ქვეყნები და მილიონობით ადამიანი ფაქტიურად დაიწვა.

 

საშინელი ანალოგიები ჯერ კიდევ შეუიარაღებელი თვალით ჩანს. თუ ექსკურსიას გავაკეთებთ უახლეს ისტორიაში, მაშინ სეპარატიზმი გახდა უკრაინაში მიმდინარე სისხლიანი ომის მიზეზი, რომელსაც ბევრი უწოდებს "მესამე მსოფლიო ომის პირველ ეტაპს". სეპარატიზმის მოძრაობა ყოფილ სსრკ-ში დაიწყო არა სადმე, არამედ იმავე ყარაბაღში და იგივე „მიაცუმის“ ან „თვითგამორკვევის“მოთხოვნით მთიან ყარაბაღში, ანუ სომეხი ნაციონალისტების ტერმინოლოგიით, „არცახში“მცხოვრები სომხებისა,  მათი „სომხეთთან გაერთიანების“ მოთხოვნით.

 

შემდეგ, ანალოგიით და „არცახის“ სეპარატიზმის მოდელით, სამაჩაბლოში (ე.წ. „სამხრეთ ოსეთი“), დნესტრისპირეთში, აფხაზეთში, დაიწყო სეპარატისტული მოძრაობა უკრაინულ ყირიმში, რომელიც  2014 წელს შევიდა ცხელ ფაზაში“, როდესაც სწორედ ადგილობრივი სეპარატისტული მოძრაობის გამოყენებით, რუსეთმა განახორციელა ნახევარკუნძულის ანექსია. "ყირიმის რუსეთის ფედერაციაში ანექსიიდან ეიფორიის ტალღაზე" გაჩენილმა სეპარატიზმმა უკრაინულ დონბასში და მისმა მხარდაჭერამ რუსეთის მიერ იქ სისხლიანი კონფლიქტი გამოიწვია, რომელიც 2022 წელს რუსეთსა და უკრაინას შორის მიმდინარე ომში გადაიზარდა,  რომლის დასასრულიც არ ჩანს.

 

ბ-ნი შტოლცი თვალთმაქცურად „ეხმარება“ უკრაინას, თუმცა რეალურად საბოტაჟს უწევს უკრაინის სამხედრო დახმარებას. მაგრამ მას უნდა ესმოდეს, რომ სეპარატიზმის მხარდაჭერით „მთიანი ყარაბაღის მოქალაქეების თვითგამორკვევაზე“ ზრუნვის სახით, ის მხოლოდ ფაქტობრივად აძლიერებს შემდგომ ომს კავკასიასა და უკრაინაში. ომს, რომელიც დაიწყო სეპარატიზმის მხარდაჭერით. შტოლცი ასეთი უპასუხისმგებლო განცხადებებით ახალ კონფლიქტებსაც იწვევს, რაც სხვა სუვერენულ ქვეყნებს აგრესიის პოტენციურ სამიზნეებად აქცევს.

 

საბედნიეროდ, გერმანიის ლიდერის წინდაუხედავობა მალევე გამოსწორდა მისი ოფისის ოფიციალურ გვერდზე. მაგრამ "სიტყვა ბეღურა არ არის" და უშედეგოდ არ ჩაივლის, როგორც ორმხრივი აზერბაიჯანულ-გერმანული ურთიერთობებისთვის, ასევე გერმანული ბიზნესის ინტერესებისთვის, კანცლერ შოლცის მხრიდან მისი ფრანგი კოლეგის ანტიაზერბაიჯანულ ქმედებებზე წაქეზება. ისევე, როგორც გერმანია-თურქეთის ურთიერთობებისთვის. სხვათა შორის, გერმანიაში მცხოვრები მილიონობით თურქი (6 მილიონზე მეტი) პატივს სცემს ამ ქვეყნის სუვერენიტეტსა და ტერიტორიულ მთლიანობას. ისინი, ვისაც გერმანიის მოქალაქეობა აქვთ, გერმანელი პატრიოტები არიან და ვერასდროს იოცნებებენ რაიმე სახის „თვითგამორკვევის“ მოთხოვნაზე.

 

  მაშ, რატომ ავიწყდება კანცლერ შტოლცს, რა კატასტროფამდე მიიყვანა სეპარატიზმის მხარდამჭერმა ინიციატივებმა და შედარებით ახლო ისტორიულ წარსულში საზღვრების გადაკეთებამ და კვლავ რატომ ცდილობს იგივეს გამეორებას? და გარდა ამისა, აჩვენებს თუ არა სეპარატიზმის ასეთი შერჩევითი მხარდაჭერა თურქეთის ქვეყნებისა და ხალხების მიმართ მის აშკარა მიკერძოებულ და არამეგობრულ დამოკიდებულებას? ბოლოს და ბოლოს, მაგალითად, კანაკების თვითგამორკვევის მოძრაობას, რომლებიც ახალი კალედონიის უუფლებო საფრანგეთის კოლონიის პოზიციაზე არიან, არასოდეს უჭერდნენ მხარს არც კანცლერი შტოლცი და არც გერმანიის მთავრობის რომელიმე სხვა პოლიტიკოსი...

 

1988 წელს „არცახური“ სეპარატიზმის საბედისწერო აღმავლობას „მიაცუმზე“ მოთხოვნით სულ რაღაც 50 წელი აშორებს 1938 წლის ანალოგიური „სუდეთური“ სეპარატიზმისგან.  ძალიან უცნაურია, რომ ბევრმა დაივიწყა ეს. მათ შორის გერმანიაშიც.

 

რაც შეეხება სუდეტ-გერმანელ სეპარატისტებს და არა მარტო მათ, არამედ ყველა სუდეტ გერმანელს, მათი ბედი სამწუხარო იყო. 1945 წლის მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ სუდეტელ ყველა გერმანელს ჩეხოსლოვაკიის ხელისუფლებამ ჩამოართვა ჩეხოსლოვაკიის მოქალაქეობა და დეპორტაცია მოახდინა.

 

სხვათა შორის, მათგან განსხვავებით, აზერბაიჯანი ყარაბაღის სომხებს დაჟინებით სთავაზობს აზერბაიჯანის მოქალაქეობის მიღებას და საკუთარ სახლებში აზერბაიჯანის სრულუფლებიან მოქალაქეებად დარჩენას. მაგრამ უპასუხისმგებლო პოლიტიკოსების პროვოკაციულმა წაქეზებამ „თვითგამორკვევის“ ილუზიების შესახებ შეიძლება ასეთი შესაძლებლობა პრობლემური გახადოს ყარაბაღის სომხებისთვის. მით უმეტეს, თუ „თვითგამორკვევის“ ამგვარი მოთხოვნები საფრთხეს უქმნის აზერბაიჯანის სუვერენიტეტსა და ტერიტორიულ მთლიანობას.

 

 

გიორგი მაზნიაშვილი

წაკითხულია : 397