სომეხმა ნაციონალისტებმა შარლ აზნავურსაც კი „ყელში ამოუყვანეს“
08.03.23 23:20

ისეთ წინდახედულ სომხებს შორის, რომლებსაც ესმით სომეხი ხალხისთვის ნაციონალისტური მითების დამღუპველობა, არის მწერალი, პუბლიცისტი და ფილოსოფოსი მიხაილ ტევოსიანი. სიმართლისთვის, რომელსაც მიხაილ ტევოსიანი ღიად ამბობს სომეხ ნაციონალისტებზე, იგი მათ მიერ  "სომეხი ხალხის მოღალატედ" შეირაცხა.

 

ამავე დროს, მიხაილ ტევოსიანის თქმით, ის არ არის ერთადერთი სომეხი კულტურული მოღვაწე, რომელსაც ესმოდა სომხური ნაციონალიზმის მავნებლობა. მისი თქმით, ეს გაიაზრა და ამის შესახებ საუბრობდა ცნობილი ფრანგი მომღერალი და სომეხი კომპოზიტორი შარლ აზნავურიც. თავის ვიდეოში მიხაილ ტევოსიანი საუბრობს ამაზე და იმაზეც, თუ რაოდენ დამღუპველია სომეხი ხალხისთვის „მარადიული მსხვერპლის“ და მეზობლების მიმართ სიძულვილის იდეოლოგია:

 

 

მიხაილ ტევოსიანი ამბობს, რომ უკვე სიცოცხლის ბოლოს, შარლ აზნაურმა საერთოდ უარი განაცხადა სომხეთზე - ეს ნიშნდობლივი და ძალიან მნიშვნელოვანი ინფორმაციაა. „მათ მე საუბრებით ყელში ამომიყვანეს, ისინი იდიოტები არიან, ისინი კრეტინები არიან, რადგან არ ესმით გონების ხმა“ - ასე ისაუბრა ტევოსიანის თქმით, აზნავურმა ნაციონალისტებზე თავისი თანამოძმეების წარმომადგენლებიდან.

 

ამასობაში თავად შარლ აზნაურიც დიდი ხნის განმავლობაში იყო გატაცებული სომეხი ნაციონალისტების მითებით. ასე რომ, ეგრეთ წოდებული "სომხების გენოციდის" 60 წლისთავთან დაკავშირებით და ცხადია, სომხური თემის თხოვნით, შარლ აზნავურმა და სომხური წარმოშობის კიდევ ერთმა ფრანგმა ჟორჟ გარვარენცმა ერთად დაწერეს სიმღერა "ისინი დაეცნენ" (1975 წ.). მოგვიანებით კი ინტერვიუ მისცა, სადაც თურქეთისგან მითიური „სომხების გენოციდის“ აღიარება მოითხოვა.

 

მაგრამ, ამავე დროს, შარლ აზნავურმა აღიარა: „მე არ გავზრდილვარ სიძულვილში. მე არ მაქვს წყენა თურქი ხალხის მიმართ, ისინი (სომეხები) უმეცრებაში არიან აღზრდილები...“

 

ნაციონალისტური სიძულვილის არარსებობა, როგორც ჩანს, სიცოცხლის ბოლომდე დაეხმარა ჩარლზ აზნაურს იმის გააზრებაში, რომ ის თავად იყო „სიბნელეში“, უფრო სწორად, მოტყუებული სომხური ნაციონალისტური მითებით. შესაძლოა, სიცოცხლის ბოლოს მან დაიწყო ისტორიული ჭეშმარიტების შესწავლა დამოუკიდებელი წყაროებიდან. შედეგად, ეს  უპირობოდ ნიჭიერი ადამიანი უბრალოდ გაბრაზდა სომეხი ნაციონალისტების მატყუარა დემაგოგიით,  „გენოციდით“ მათი მუდმივი „შეპყრობილობით“, „ძველი დიდი ხალხის განსაკუთრებული ტანჯვით“, ისევე როგორც სიძულვილით  თურქი ხალხის მიმართ, რომელთაც არც სომხებისთვის, არც სომხეთისთვის კარგი არაფერი მოუტანია.

 

შესაძლოა, როგორც ინტელექტუალური ადამიანი, ჩარლზ აზნავურმა საბოლოოდ გააცნობიერა ის ჩიხი, რომელშიც სომხეთმა თავი ჩაიგდო მეზობლებთან მტრობითა და სიძულვილის პროპაგანდით. მაგრამ მას უკვე არაფრის გაკეთება არ  შეეძლო. სომხურმა ლობიმ, მისი წარსული განცხადებების გამოყენებით, იგი "გენოციდის" აღიარებისთვის ბრძოლაში მედროშედ აქცია. მისი უფრო გონივრული განცხადებები სომხურ საკითხებზე უბრალოდ უცნობია ფართო საზოგადოებისთვის, რა თქმა უნდა, იყო, მაგრამ უბრალოდ მიჩქმალეს და ახლა არ ასაჯაროებენ. ფაქტობრივად, მიხაილ ტევოსიანი იყო პირველი, ვინც საჯაროდ ისაუბრა შარლ აზნაურის გონების განათებაზე მის გარდაცვალებამდე.

 

იმავდროულად, ჭკვიანი სომხებისთვის, რომლებიც ნაციონალიზმით არ არიან დაინფიცირებულნი, აშკარაა, რომ თვით სომხებისთვის, მათ შორის ყარაბაღის სომხებისთვის, არაფერია უკეთესი ვიდრე მშვიდობა და მეგობრობა აზერბაიჯანელ ხალხთან, მაგრამ ბუნებრივია სეპარატიზმისა და საზღვრების შეცვლის გარეშე. იგივე მიხაილ ტევოსიანი ამბობს: „ამგვარად, მე ვფიქრობ, რომ მაგალითად მთიანმა ყარაბაღმა აზერბაიჯანის შემადგენლობაში მიაღწია ბევრად მეტ ეკონომიკურ და კულტურულ წარმატებას, მათ შორის საზოგადოებასთან ურთიერთობის, საზოგადოებრივი ცნობიერების განვითარების თვალსაზრისით, ბევრად უფრო მეტს, ვიდრე ახლა ხდება მათთან. მათ ათამაშებენ, ვერ ხვდებიან, რომ მათით მართლა მანიპულირებენ...“

 

მიხაილ ტევოსიანი ძალიან მკაცრ შეფასებას აძლევს სომხურ ელიტას:

 

„თუ ჩვენ ვსაუბრობთ იმაზე, თუ ვინ მართავს სომხეთს, მაშინ გეტყვით - ოლიგოფრენიკები, განუვითარებელი ხალხი. ამიტომ, როცა ვლაპარაკობ, მე ხაზი გადავუსვი ამ ხალხს. რატომ? ამიტომ, მე სრულიად შეგნებულად მესმის, რომ ისინი უბრალოდ თავით კედელს ეხეთქებიან, შუბლი ჩალურჯებული აქვთ, ტვინმა უკვე შეწყვიტა მუშაობა, მაგრამ ისინი აგრძელებენ ლოცვას ამ გაუგებარი ომის ღმერთის წინაშე და რატომღაც შურისძიების სურვილი აქვთ. უფრო მეტიც, ამავდროულად ავითარებენ ერთგვარ გლობალურ სევდას იმ ისტორიულ წარსულზე, რომლის საწყისის შესახებ არაფერი უწყიან. რა მოხდა ოსმალეთის იმპერიაში, რა მოხდა ოსმალეთში სომეხ ხალხთან მიმართებაში100 წლით ადრე, მათ ასევე არ იციან. ისინი სრულიად სხვა სამყაროში არიან, ფარისევლობის სამყაროში, დამახინჯებული ისტორიული პროცესების სისასტიკეში და ა.შ.

 

შეუძლებელია ამ ერის განკურნება, ამიტომ შეუძლებელია ამ კაცების განკურნება, რომელთა უმეტესობა სიძულვილითა და აგრესიითაა შეპყრობილი. თუ ხალხი სიძულვილითა და აგრესიით არის შეპყრობილი, მისი განკურნება შეუძლებელია...“

 

მიხაილ ტევოსიანის საღი აზრი, ამავე დროს, ჯერ კიდევ არ არის აღქმული მისი თანატომელების უმრავლესობაში, რაზეც იგი ტკივილით ამბობს:

 

„... აზერბაიჯანის ხალხი ან თურქი ხალხი არის ის ხალხები, რომლებიც შეიძლება იყვნენ ძალიან ახლო მოკავშირეები. არ უნდათ, კარგი არ უნდათ, აბა, როგორ გავაჩერო? რა უნდა გავაკეთო? სიმართლე გითხრათ, როგორც იცით ეს სრულიად უსარგებლოა, ერს სულ აწუხებს დაავადება, რომელსაც ჰქვია სოციალური გონებრივი ჩამორჩენილობა. განუვითარებლები არიან, მაგრამ ზუსტად სიძულვილში არიან განვითარებულნი, აგრესიაში არიან განვითარებულნი, იცით რა ხდება? საკუთრ თავს ინადგურებენ...“

 

 

ვარდენ წულუკიძე

წაკითხულია : 352