ანალიტიკა

ამხანაგო ფაშინიან, დააბრუნე ხუჯაბი!
30.08.21 14:00

იწყება ერევნის რეჟიმსა და საქართველოს შორის „ფლირტის“ ახალი ტალღა.

"ხელახლა არჩეული" საპარლამენტო არჩევნების შემდეგ, სომხეთის პრემიერ-მინისტრი ნიკოლ ფაშინიანი საქართველოში ოფიციალური ვიზიტით 2021 წლის 8 სექტემბერს გაემგზავრება. ხაზგასმულია, რომ ნიკოლ ფაშინიანის ეს ვიზიტი საქართველოში იქნება პირველი ოფიციალური უცხოური ვიზიტი მას შემდეგ, რაც მოხდა მისი ხელახალი არჩევა თანამდებობაზე. ვიზიტი გამოცხადდა თავად ფაშინიანის მიერ, რომელიც წარმოადგენდა სამთავრობო პროგრამას სომხეთის რესპუბლიკის ეროვნულ ასამბლეაზე სამშაბათს, 24 აგვისტოს.

 

მანამდე ოფიციალურმა ერევანმა გამოაცხადა სამოქმედო გეგმა პირველი ხუთი წლის განმავლობაში, რომელიც ასახავს თბილისთან ურთიერთობას. კერძოდ, სომხეთი აპირებს გააგრძელოს საქართველოსთან სპეციალური და კეთილმეზობლური ურთიერთობების განვითარების უზრუნველყოფა, ხოლო თბილისთან კომუნიკაციის გაუმჯობესებას სტრატეგიული მნიშვნელობა აქვს. იგეგმება საქართველოსთან თანამშრომლობის გაღრმავება პოლიტიკურ, ეკონომიკურ, საკომუნიკაციო, კულტურულ, ჰუმანიტარულ და ტურიზმის სფეროებში. აქედან გამომდინარე ვარაუდობენ, რომ სომხეთის დელეგაცია პრემიერ -მინისტრ ნიკოლ ფაშინიანთან ერთად იქნება ეკონომიკის მინისტრი ვაჰან ქერობიანი, საგარეო საქმეთა მინისტრი არარატ მირზოიანი, ტერიტორიული მმართველობის მინისტრი გნელ სანოსიანი. ვიზიტი ნაწილობრივ გახდება გასაცნობი სომხეთის მთავრობის ახალი სახეებისთვის - სანოსიანისა და მირზოიანისთვის.

 

ხაზგასმით უნდა აღინიშნოს, რომ სამხრეთ კავკასიის რეგიონში სიტუაცია, ფაშინიანის წინა ვიზიტების დროსთან შედარებით შეიცვალა თანაც მნიშვნელოვნად.

 

შეგახსენებთ, რომ სომხეთმა ყარაბაღის ოკუპირებულ აზერბაიჯანულ ტერიტორიებზე სეპარატისტული ფორმირება „მთიანი ყარაბაღის რესპუბლიკა“ ან „არცახ“ შექმნა, მისი მეშვეობით აღიარა ე.წ. სეპარატისტული აფხაზეთის „დამოუკიდებლობა“ და ე.წ. „სამხრეთ ოსეთის“. „წინა ფაშინიანის“ პირობებში სომხეთი აგრძელებდა ღიად სეპარატიზმის მხარდაჭერას საქართველოს ტერიტორიებზე.

 

უფრო მეტიც, იყო ღია ზეწოლა თბილისზე, რათა მოეწყო სომხეთისთვის საქონლის ტრანზიტი საქართველოს ამ ცალკეულ ტერიტორიებზე მათი დეოკუპაციის გარეშე, მათი სეპარატისტული სტატუსის გაუქმებისა და ქართველი ლტოლვილების დაბრუნების გარეშე. აფხაზეთში სახლები და ბინები ჯერ კიდევ ძირითადად ოკუპირებულია ეთნიკური სომხების მიერ, მათ შორის ვინც მონაწილეობა მიიღო გენოციდში და ქართველი მოსახლეობის განდევნაში.

 

ამავე დროს, სომხურმა ლობიმ ყოველმხრივ „გაანადგურა“ სომხეთის მიერ აზერბაიჯანის ტერიტორიის ოკუპაციის ფაქტი და სეპარატისტული პროექტების მხარდაჭერა რუსეთის მიერ მისი წარდგენით. ასევე იყო საქართველოს ცალსახა შანტაჟი, რომ თუ მისი მხრიდან აღარ იქნებოდა დათმობები  გაგრძელდებოდა მისი ტერიტორიების გასხვისების პროცესი.

 

თუმცა, მას შემდეგ სიტუაცია შეიცვალა. 44-დღიანი ომის დროს აზერბაიჯანმა გაათავისუფლა თავისი ოკუპირებული ტერიტორიები და ლიკვიდაცია მოახდინა მახინჯი სეპარატისტული წარმონაქმნის „არცახის“. დღეს დგას საერთაშორისო დონეზე აღიარებული სომხეთ-აზერბაიჯანის საზღვრის დემარკაციისა და დელიმიტაციის საკითხი და სომეხი ნაციონალისტები სიტყვასიტყვით „ყვირიან“ ამაზე. მათ ეჩვენებოდათ, რომ  შეეძლოთ უცხო მიწების დატყვევება, მათ შორის სასაზღვრო ზონების სადაც მოესურვებათ. დღეს კი, როდესაც აზერბაიჯანელი სამხედროები და მესაზღვრეები მიდიან აზერბაიჯანის საერთაშორისოდ აღიარებულ საზღვარზე და იქ ათავსებენ თავიანთ პოსტებს, სომხური მხრიდან ხდება შეიარაღებული ინციდენტების პროვოცირება. სომეხ აგრესორებს არ სურთ სხვისი ტერიტორიის დატოვება.

 

მაგრამ აქ უნდა გვახსოვდეს, რომ არა მხოლოდ აზერბაიჯანული მიწები არალეგალურად იქნა დაკავებული სომხეთის მიერ. სომხეთ-საქართველოს საზღვრის მთელ სიგრძეზე სომეხმა მესაზღვრეებმა დაიკავეს და აიღეს საქართველოს სასაზღვრო ტერიტორიები, თვითნებურად გადაადგილეს საზღვარი და უკანონოდ შექმნეს თავიანთი სასაზღვრო პუნქტები.

 

სომხეთის მიერ ძირძველი ქართული მიწების ჩამორთმევის ყველაზე საშინელი ფაქტი იყო სომხეთის სასაზღვრო ჯარების მიერ ხუჯაბის უძველესი ქართული მონასტრის ოკუპაცია და მისი მიმდებარე ტერიტორიის.

 

შეგახსენებთ, რომ ხუჯაბი არის XIII საუკუნის დასაწყისის ქართული მართლმადიდებლური სამონასტრო კომპლექსი, რომელიც მდებარეობს ქვემო ქართლის მხარეში, მარნეულის მუნიციპალიტეტში, სოფელ ახკერპის მახლობლად. ხუჯაბი ქართული ხუროთმოძღვრების უნიკალური ძეგლია, სამწუხაროდ დაინგრა.

ხუჯაბის მონასტერი აღდგა 1905 წელს, როგორც მართლმადიდებლური დედათა მონასტერი და მოქმედებდა 1935 წლამდე, როდესაც ის დაიხურა საბჭოთა რეჟიმის მიერ. შემდეგ კი, საბჭოთა პერიოდში არავის ეპარებოდა ეჭვი, რომ ხუჯაბი საქართველოს საზღვრებში იყო.

 

თუმცა, სსრკ-ს დაშლის შემდეგ, სომხეთმა დაიწყო თვითნებური მითვისება საქართველოს სასაზღვრო მიწების, მათ შორის სასოფლო-სამეურნეო სავარგულებისა და ტყეების. შედეგად, მთის უზარმაზარი ტყის ტერიტორია ლავლარის მთის ჩრდილოეთ ფერდობზე, რომელშიც მდებარეობს ხუჯაბის მონასტერი, დაიპყრო სომხეთმა და სასაზღვრო პუნქტები უკანონოდ შეიყვანეს ამ ტყის პირას, თუმცა საბჭოთა პერიოდში ადმინისტრაციულმა საზღვარმა „გაჭრა“ ეს ტყე. შედეგად, ხუჯაბის მონასტრის მიდამოებში საზღვარი „გადავიდა“ სომხური მხარისკენ სულ მცირე 400 მეტრით ჩრდილოეთით.

 

მონასტერთან მისვლა ქართველი სასულიერო პირებისთვის, მომლოცველებისთვის, ტურისტებისთვის და რესტავრატორებისთვის დაიხურა. და როდესაც 2005 წელს ტელეკომპანია „მზის“ გადამღებმა ჯგუფმა სცადა ხუჯაბის მონასტერთან მიახლოება, სომეხმა მესაზღვრეებმა ცეცხლი გაუხსნეს მათ.

 

დღეს, აზერბაიჯანული ყარაბაღის განთავისუფლებით ცხადი გახდა, რომ საერთაშორისო დონეზე აღიარებული საზღვრებისა და სეპარატისტული პროექტების არასანქცირებული ცვლილებების დრო სრულდება. საქართველოსთვის მნიშვნელოვანია სომხეთისთვის ნათლად განმარტოს, რაც კონკრეტულ გადაწყვეტილებებში უნდა აისახოს:

 

1.    სეპარატიზმის მხარდაჭერის სრული შეწყვეტა აფხაზეთსა და ცხინვალის რეგიონში და საქართველოს სხვა რეგიონებში, პირველ რიგში სამცხე-ჯავახეთში.

 

2.    სომხეთის მიერ უკანონოდ დაკავებული ქართული ტერიტორიების დაბრუნება საქართველო-სომხეთის საზღვრის გასწვრივ.

 

პრინციპში, უკვე ცნობილია, რომ გარდაუვალი თემები, რომლებიც წამოიჭრება ნიკოლ ფაშინიანის თბილისში მომავალი ვიზიტის დროს, არის ორ ქვეყანას შორის სახელმწიფო საზღვრის დემარკაცია. ხოლო ფაშინიანის მიერ სომხეთის პარლამენტში წარდგენილი სამთავრობო პროგრამაში 5 წლის განმავლობაში ცალკე პარაგრაფში წერია, რომ სომხეთის მთავრობამ დაისახა საქართველოსთან სახელმწიფო საზღვრების განსაზღვრის ამოცანა და მიიჩნევს ამ მნიშვნელოვან ფაქტორს სტაბილური ატმოსფეროს ფორმირებისათვის რეგიონში. შეგახსენებთ, რომ საქართველოს პრეზიდენტმა სალომე ზურაბიშვილმა დემარკაციის აუცილებლობა გამოაცხადა ჯერ კიდევ 2019 წლის მარტში, ერევანში გამართულ ბრიფინგზე.

 

მაგრამ საზღვრის დემარკაციაზე მუშაობის დაწყებამდეც კი, სომხურმა მხარემ დაუყოვნებლივ უნდა დააბრუნოს საქართველოში უკანონოდ დაკავებული ქართული მიწები, მათ შორის ხუჯაბის მონასტერი. მასზე წვდომა უნდა  ჰქონდეთ როგორც რესტავრატორებს (მონასტრის უნიკალური ფრესკები კვდება), ასევე მღვდლებსა და მომლოცველებს. გარდა ამისა, ხუჯაბს აქვს მარნეულისა და ხუჯაბის ეპარქიის მეორე ტაძრის სტატუსი  და სისულელეა, როდესაც მარნეულისა და ხუჯაბის ეპისკოპოსი ვერ მსახურობს თავის საკათედრო ტაძარში.

 

გარდა ამისა, საქართველომ უნდა დააყენოს სხვა ქართული მართლმადიდებლური სალოცავების საკითხი, რომლებიც მდებარეობს სომხეთის საერთაშორისოდ აღიარებულ ტერიტორიაზე - როგორიცაა ახტალას, ხნევანკას, კობაირის, კირანცის, სვრეგის და სხვა მონასტრები. ქართული არქიტექტურის ეს ფასდაუდებელი ძეგლები და ქართველი ხალხის სალოცავები დღეს განადგურებულია. მათი აღორძინება უნდა განახორციელონ ქართველმა რესტავრატორებმა.

 

თუ ნიკოლ ფაშინიანს ნამდვილად სურს მეგობრული კეთილმეზობლური ურთიერთობა საქართველოსთან, მაშინ მან უპირველეს ყოვლისა, უნდა დაუბრუნოს ქართველ ხალხს მათი სალოცავები და უპირველეს ყოვლისა უკანონოდ დაკავებული ხუჯაბის მონასტერი და განბლოკოს მართლმადიდებელი ქართველების წვდომა სომხეთში მდებარე სხვა მართლმადიდებლურ სალოცავებთან. უფრო მეტიც, სომეხი მღვდლები და მომლოცველები, აზერბაიჯანული მხარის ნებართვით, რუსი სამშვიდობოების თანხლებით, სტუმრობენ ყარაბაღის ტერიტორიაზე არსებულ ალბანურ ეკლესიებსა და მონასტრებს - რატომ არ შეუძლიათ ქართველ მღვდლებსა და მომლოცველებს კვლავ მოინახულონ ქართული სალოცავები ისტორიული საქართველოს სამხრეთ მიწებზე?

 

 

 

KavkazPlus

წაკითხულია : 649