ანალიტიკა

თბილისი და თავრიზი როგორც მსოფლიო ქალაქები სატრანზიტო დერეფნებზე

20.12.21 22:40


ირანის ისლამური რესპუბლიკის ელჩმა აზერბაიჯანში სეიდ აბას მუსავმა Twitter-ის საკუთარი გვერდიდან იუწყება, რომ უახლოეს მომავალში მოეწყობა ახალი სატრანსპორტო დერეფანი ირანს, აზერბაიჯანს, საქართველოს, შავ ზღვასა და ევროპას შორის. ასევე, ელჩის თქმით დერეფნის სისტემა მოიცავს როგორც სატრანზიტო დერეფანს პაკისტანს, ირანსა და თურქეთს შორის, ასევე ექსპლუატაციაში მყოფ ჩრდილოეთ-სამხრეთის დერეფანს, რომელიც  ფინეთს, რუსეთს, საქართველოს, აზერბაიჯანსა და  ირანს სპარსეთის ყურესთან აკავშირებს. ქვეყნები და ინდოეთი.

 

შეგახსენებთ, რომ ადრე ირანის საერთაშორისო სატრანზიტო და გადაზიდვის დეპარტამენტის (RMTP) გენერალურმა დირექტორმა ჯავად ხედაათიმ განაცხადა, რომ ირანს, აზერბაიჯანსა და საქართველოს შორის მიღწეულ იქნა სამმხრივი შეთანხმება სპარსეთის ყურეს შავ ზღვასთან დამაკავშირებელი სატრანზიტო მარშრუტის ამოქმედებაზე. შეთანხმების მიხედვით, უახლოეს თვეებში ტვირთი ირანიდან აზერბაიჯანში ასტარას საზღვრის გავლით, ასევე ბულგარეთში ან აღმოსავლეთ ევროპის სხვა ქვეყნებში შავი ზღვის საქართველოს პორტების გავლით გადაიგზავნება.

 

დღის წესრიგში უკვე დგას სპარსეთის ყურე-შავი ზღვის მარშრუტის გახსნა ირანის, აზერბაიჯანისა და საქართველოს გავლით. ამ მარშრუტის ფარგლებში, 2021 წლის 22 დეკემბრიდან სამი ქვეყნიდან 144 სატვირთო მანქანა დაიწყებს საქონლის ტრანსპორტირებას ირანის აღმოსავლეთ აზერბაიჯანის პროვინციიდან, თავრიზიდან.

 

ის რაც ხდება შეიძლება ითქვას, რომ ისტორიული მოვლენაა. პირველად  220 წელიწადზე მეტი ხნის განმავლობაში, თბილისი და "დიდი აზერბაიჯანის" მთავარი ისტორიული ქალაქი - თავრიზი, ეკონომიკურად დაუკავშირდნენ ერთმანეთს და თანაც დაუკავშირდნენ "სამომავლოდ".

 

ისტორიულად თბილისი და თავრიზი,  როგორც სამხრეთ კავკასიის ისე ახლო აღმოსავლეთის ორი მთავარი ეკონომიკური და კულტურული ცენტრი გახლდათ.

შეგახსენებთ, რომ თავრიზს საუკუნეების მანძილზე ჰქონდა „დედაქალაქის სტატუსი“, საქართველოს აყვავების პერიოდში, XI-XIII საუკუნეებში იყო  კულტურულად, პოლიტიკურად და ეკონომიკურად მონათესავე მჭიდროდ დაკავშირებული აზერბაიჯანული ილდეგიზიდური სახელმწიფოს დედაქალაქი.

შემდეგ თავრიზი იყო ხულაგიდების სახელმწიფოს, აზერბაიჯანული სახელმწიფოების ყარა-კოიუნლუსა და აკ-კოიუნლუს, ხოლო 1555 წლამდე სეფიანთა იმპერიის დედაქალაქი. მთელი ამ ხნის განმავლობაში, როგორც თბილისისთვის, ასევე საქართველოსთვის თავრიზი იყო მსოფლიოს მასშტაბით უახლოესი დიდი და „ცენტრალური ქალაქი“ მის საზღვრებს მიღმა.

 

ოსმალეთ-სეფევიდურმა ომებმა და თავრიზის სიახლოვემ მათი სახელმწიფოს დასავლეთ საზღვრებთან  სეფევიდები  აიძულა დედაქალაქი ჯერ ყაზვინში გადაეტანათ, შემდეგ კი ისპაჰანში. თუმცა თავრიზის ეკონომიკური და კულტურული მნიშვნელობა სეფევიდების იმპერიაში შენარჩუნდა. და ისევ არა იგივე ისპაჰანი, არამედ სწორედ თავრიზი ითვლებოდა თბილისის უახლოეს „პარტნიორ ქალაქად“ იმპერიაში, სადაც ავტონომიების სახით ქართლი და კახეთი ერთიანდებოდა. თავრიზის მნიშვნელობა ზენდასა და აფშართან  სეფიანთა დაცემის შემდეგაც შენარჩუნდა.

 

კავკასიაში მხოლოდ რუსეთის იმპერიის შემოჭრის შემდეგ "მოწყდა" თავრიზი საქართველოს, რუსეთის მიერ მდინარე არაქსის გასწვრივ გადებული  საზღვრის წყალობით, რამაც ერთდროულად "გაყო" ისტორიულად გაერთიანებული აზერბაიჯანი ჩრდილოეთად და სამხრეთად. თავრიზის როლი ყაჯარის სახელმწიფოში მკვეთრად დასუსტდა, რადგან რუსეთის იმპერიის მმართველობის დროს ჩრდილოეთ აზერბაიჯანი მაქსიმალურად „იზოლირებული“ იყო სამხრეთ აზერბაიჯანისგან და თავრიზს არ ჰქონდა შეხება იმ მიწებთან, რომლებიც ეკონომიკურად ყოველთვის დამოკიდებულნი იყვნენ მასზე - ნახიჩევანი, ირავანი, ზანგეზური, ყარაბაღი.

 

მოგვიანებით, როდესაც მე-20 საუკუნეში ირანში ნავთობის დიდი საბადოები აღმოაჩინეს, ნავთობის წარმოებასთან დაკავშირებული ინდუსტრიის განვითარება ძირითადად ირანის სამხრეთში, სპარსეთის ყურის რეგიონში მოხდა. თავრიზი აქაც დროებით „განზე დარჩა“.

 

მაგრამ ეკონომიკა მხოლოდ ნავთობით არ საზრდოობს. სამხრეთ აზერბაიჯანის უზარმაზარი „ადამიანური პოტენციალის“ გათვალისწინებით, რომელიც ირანის ისლამური რესპუბლიკის ნაწილია, თავრიზი ვითარდებოდა არახელსაყრელი გეოპოლიტიკური ფაქტორების მიუხედავადაც. შედეგად, ამჟამად ქალაქი ირანის მეორე ყველაზე მნიშვნელოვანი სამრეწველო და სამრეწველო ცენტრია (დედაქალაქის - თეირანის შემდეგ). ქალაქს აქვს ირანული ტრაქტორმშენი კომპანიის "ტაბრიზ მოჰსენის" სპეციალიზებული ქარხნების ქსელი, რომელიც წარმოადგენს ირანის მანქანათმშენებლობის ინდუსტრიის ბირთვს, რომლის ფილიალები მოქმედებს ქვეყნის მრავალ ქალაქსა და მის ფარგლებს გარეთ. ქალაქში ასევე განთავსებულია ნავთობგადამამუშავებელი ქარხანა, ქიმიური და ცემენტის ქარხნები, ათობით სხვა მნიშვნელოვანი საწარმო, კვლევითი ცენტრები და უნივერსიტეტები.

 

ყარაბაღის განთავისუფლებამდე თავრიზის ჩრდილო-დასავლეთით სულ რაღაც 150 კილომეტრში, იწყებოდა უზარმაზარი „უდაბნო“ – სომხეთის მიერ ოკუპირებული აზერბაიჯანის გაუკაცრიებული ტერიტორიები. დანარჩენი აზერბაიჯანისგან იზოლირებულმა ნახიჩევანმა, როგორც მაკავშირებელმა  გაღატაკებულ და აგრესიულ სომხეთთან მეღრის გავლით, თავრიზის განვითარებას პრაქტიკულად არაფერი მისცა.

 

ამჟამად სიტუაცია მკვეთრად იცვლება. გათავისუფლებული აზერბაიჯანის ტერიტორიები სწრაფად ვითარდება. იბლოკება სასიცოცხლო მნიშვნელობის დერეფნები, პირველ რიგში ზანგეზური. თავრიზისთვის კი ახალი გზები და შესაძლებლობები იხსნება მისი ყოფილი თითქმის „ჩიხში მოქცეული“ პოზიციიდან.

 

გარდა ამისა, დღევანდელ გლობალიზაციურ სამყაროში არსებობს „მსოფლიო ქალაქის“ ცნება – ე.ი. ქალაქი არ არის „ჩარჩენილი“ ეროვნულ და სახელმწიფო საზღვრებში და მნიშვნელოვანია არა მხოლოდ როგორც ადმინისტრაციული, სამრეწველო, კულტურული და სამეცნიერო ცენტრი, არამედ როგორც ქალაქი, რომელიც გეოგრაფიულად მიმდებარე ტერიტორიებს იზიდავს. სახელმწიფო საზღვრების მიუხედავად, რომელიც ეკონომიკურად „წაიშლება“.

 

ასეთ სისტემაში ადგილი არ არის ნაციონალისტური მონოეთნიკური სახელმწიფოებისთვის, როგორიც ახლახანს სომხეთის რესპუბლიკაში "აშენდა" ნაცისტური ნჟდეჰის იდეების საფუძველზე. იგივე ეთნიკურად „წმინდა სომხური“ დღეს ერევანი (თუმცა ისტორიულად აზერბაიჯანული ქალაქია), მიუხედავად იმისა, რომ ის რეალურად თავს უყრის დაცარიელებული სომხეთის მოსახლეობის ნახევარზე მეტს, ვერანაირად ვერ იქნება „მსოფლიო ქალაქი“.

 

მსოფლიო ქალაქებია თბილისი, ბაქო, სტამბოლი... და რეგიონში მათ რიცხვს,  დიდი ალბათობით, სამხრეთ აზერბაიჯანის მთავარი მეგაპოლისი თავრიზი შეემატება. ირანის ისლამური რესპუბლიკისთვის ის ისევე მნიშვნელოვანი იქნება, როგორც მაგალითად, მილანი იტალიისთვის (შეგახსენებთ, რომ ეს არის მილანი და არა რომი, რომელიც არის ამ სახელმწიფოს ეკონომიკური დედაქალაქი, რომელიც ჩრდილოეთ იტალიის მიმდებარე ტერიტორიებთან ერთად მისი მთლიანი შიდა პროდუქტის ძირითად ნაწილს ქმნის). თბილისს კი ეკონომიკური კავშირების აღდგენა თავრიზთან და ზოგადად, ირანის ჩართვა საქართველოზე გამავალ სატრანზიტო დერეფნებში განვითარების ახალ ბიძგს მისცემს.

 

 

Kavkazplus

წაკითხულია : 505


დატოვეთ კომენტარები

(გთხოვთ, კომენტარებში თავი შეიკავოთ რელიგიური, რასობრივი და ნაციონალური დისკრიმინაციის გამოხატვისაგან, ნუ გამოიყენებთ სალანძღავ და დამამცირებელ გამოთქმებს, ასევე კანონსაწინააღმდეგო მოწოდებებს.)

გამოაქვეყნეთ
დასაშვებია 512 სიმბოლოს შეყვანა

ახალი ამბები