ანალიტიკა
11.01.23 10:40
ამჟამად, სომხეთის რესპუბლიკის ტერიტორიაზე, სადაც 60 წელზე მეტი ხნის წინ უმეტესად თურქული სახელწოდებები იყო გავრცელებული, ძნელია იპოვოთ ყოფილი სახელების ტოპონიმები. სომეხმა „გეოგრაფებმა“ უბრალოდ გაასუფთავეს ამ მიწის ძირძველი მკვიდრების - თურქი აზერბაიჯანელების ყოველგვარი ხსენება.
იქ, სადაც არ იყო საკმარისი ფანტაზია სომხური სახელების გამოსაგონებლად, თურქული ტოპონიმიის წინააღმდეგ მებრძოლებმა დატოვეს "საბჭოთა" და კომუნისტური სახელები. მაგალითად, ისტორიულად აზერბაიჯანულ ჯელალ-ოღლს, საიდანაც მთელი აზერბაიჯანული მოსახლეობა განდევნეს, კვლავაც „სტეპანავანს“ ეძახიან ბაქოს ბოლშევიკ-დაშნაკი ჯალათის, სტეპან შაუმიანის პატივსაცემად. მის პატივსაცემად, აზერბაიჯანის ქალაქ ხანკენდის სომეხი ნაციონალისტები დღემდე „სტეფანაკერტს“ უწოდებენ.
თუმცა, როგორც ირკვევა, სომეხი ნაციონალისტებისთვის საკმარისი არ არის თურქული ტოპონიმების „წაშლა“ მათ მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე. რუსეთის ფედერაციის აგრესია უკრაინის წინააღმდეგ, რომელიც რეალურად კრემლთან დაახლოებული სომხური ლობის ძალისხმევით მოხდა, ასევე თან ახლავს ბრძოლა უკრაინაში ყველაფერ თურქულთან, მათ შორის თურქულ ტოპონიმებთან.
როგორც ცნობილია, უკრაინის ტერიტორიაზე უამრავი თურქული ტოპონიმია და თურქული წარმოშობის მდინარეების, ტბების, მთების, ქალაქებისა და სოფლების სახელები. საბჭოთა პერიოდში მათ მნიშვნელოვან ნაწილს სახელი გადაარქვეს - კომუნისტი ლიდერების სახელები დაარქვეს ან საბჭოთა გზით შეცვალეს. შედეგად გამოჩნდა „კრასნოარმეისკი“, „პროლეტარსკი“ და ა.შ. ქალაქ ბახმუტს, უძველეს დონბასში, ასევე დაარქვეს „არტემოვსკი“ ბოლშევიკი მოღვაწის არტემის (ფიოდორ სერგეევის) პატივსაცემად.
ამჟამად ბახმუტისთვის სისხლიანი ბრძოლები მიმდინარეობს და უკრაინის არმია კვლავ იპყრობს ქალაქს. რუსეთში და სეპარატისტულ დონეცკში ბახმუტს, ისევე როგორც საბჭოთა დროს, კვლავაც "არტემოვსკი"-ს უწოდებენ. ეს ცხადყოფს, რომ ოკუპაციის შემთხვევაში ქალაქს კვლავ ამ სახელით მოიხსენიებენ. იმის შესახებ თუ როგორ ვუწოდოთ ქალაქს, დისკუსია დაიწყო თავად რუსეთში (ანტიკომუნისტი რუსები ეწინააღმდეგებიან არტემოვსკს). და სრულიად მოულოდნელად, მასში ჩაერია კრემლის მთავარი პროპაგანდისტი მარგარიტა სიმონიანი, რომელმაც სოციალურ ქსელებში თავის გვერდებზე გამოაქვეყნა კიდევ ერთი ცნობილი პროპაგანდისტის ბლოგერის ბორის როჟინის პოსტი შემდეგი შინაარსით:
”დონეცკის კანონის თანახმად, ქალაქს არტემოვსკი ჰქვია. ქალაქს ახლა ბახმუტს უწოდებენ პოროშენკოს დროს მიღებული უკრაინის კანონების მიხედვით.
როგორც კი ქალაქი განთავისუფლდება, რუკაზე კვლავ არტემოვსკი გამოჩნდება დონეცკის ხელმძღვანელის 2022 წლის 12 მარტის ბრძანებულების შესაბამისად, რომელიც დააბრუნებს დონეცკის სახალხო რესპუბლიკის ქალაქების ყველა სახელს უკრაინის ყოფილი დონეცკის რეგიონში 2014 წლის 11 მაისის მდგომარეობით, როდესაც ჩატარდა რეფერენდუმი უკრაინიდან დონეცკის გამოყოფის შესახებ.
2014 წლის 11 მაისის შემდეგ უკრაინის მიერ დონეცკის ოკუპირებულ ტერიტორიებზე სახელის გადარქმევა უკანონოა და შესაბამისად გაუქმდება. ყველა უკრაინელი ჯარისკაცი, რომელიც ამ პროცესში ჩაერევა, დაიღუპება (თუმცა არა მხოლოდ ამ მიზეზით), როგორც ოკუპანტი.
თუ ქალაქის მაცხოვრებლებს სურთ არა არტემოვსკი, არამედ ბახმუტი, მათ შეუძლიათ ომის შემდეგ ასეთი ინიციატივა ადგილობრივ რეფერენდუმზე წამოაყენონ. თუ მათ უნდათ, რომ მათ ქალაქს ბახმუტი ერქვას და არა არტემოვსკი, უნდა ჰქონდეთ ხმის მიცემის საშუალება.
მანამდე კი იქნება არტემოვსკი, არ აქვს მნიშვნელობა ვინ აიქაფებს ენას ამის შესახებ ინტერნეტში. არტემოვსკში დაღუპული უკრაინის შეიარაღებული ძალების ჯარისკაცები მხოლოდ ბახმუტისთვის იღუპებიან. ჩვენმა ჯარისკაცებმა გაათავისუფლეს არტემოვსკი. რა ირონიულია (მიხალკოვის ხმით)".
მარგარიტა სიმონიანის ნამდვილი მოტივი ასე გულმოდგინედ დაიცვას "არტემოვსკი" და ებრძოლოს ბახმუტს, როგორც ჩანს, ამოიცნო დონბასში 2014 წლიდან მებრძოლმა "გამოცდილების მქონე სეპარატისტმა", რომელიც ტელეგრამში ცნობილია, როგორც Alex Parker Live. ამ სეპარატისტს, როგორც ჩანს, იგივე დამოკიდებულება აქვს თურქული ტოპონიმების მიმართ, როგორც სომეხ ნაციონალისტებს:
„იქ მარგო სიმონიხამ გამოაცხადა ჯვაროსნული ლაშქრობა „ბახმუტის“ წინააღმდეგ არტემოვსკის სასარგებლოდ. პირადად მე არტემოვსკის მომხრე ვარ, იმიტომ კი არა, რომ კომუნისტები მომწონს, არამედ იმიტომ, რომ სწორედ ხოხლებს (უკრაინელებს) გაუჩნდათ იდეა, რქმეოდა ბახმუტი, მეორეც, ყველა თურქული სახელი წმინდა ფონეტიკურად მაღიზიანებს. "ბახმუტი" ან "აიდარი" რომ მესმის, მაშინვე მინდა ავტომატი ავიღო, მეჩეთში შევიდე და იქ ყველას ვესროლო...".
გასაგებია მარგარიტა სიმონიანის სიძულვილი სახელის ბახმუტის მიმართ. ეს არის თურქული და როგორც ნებისმიერი თურქული სახელი, უბრალოდ აღაშფოთებს სომეხ ნაციონალისტებს. მაგრამ მათ მოუწევთ შეეგუონ ასეთ სახელებს. არა მარტო უკრაინაში, არამედ სომხეთის რესპუბლიკაშიც.
გასულ საუკუნეში დღევანდელი სომხეთის რესპუბლიკის ტერიტორიიდან (ისტორიული დასავლეთ აზერბაიჯანიდან) დეპორტირებული აზერბაიჯანელების აღწერის პროცესი დაიწყო. საწყის ეტაპზე, აღწერა მოიცავს 1988-1991 წლებში ამ ტერიტორიებიდან გამოსახლებულებს, - ამის შესახებ ცოტა ხნის წინ ოფიციალურად განაცხადა დასავლეთ აზერბაიჯანის თემის პრესმდივანმა ულვია ზულფუგარმა.
მისი თქმით, იმ პერიოდში დეპორტირებულთა უმეტესობა ცოცხალია. მათ აქვთ პირადობის მოწმობები (პასპორტები), ასევე დოკუმენტები სომხეთის სსრ-ში განათლების შესახებ და დოკუმენტები საკუთრების ფლობის შესახებ სომხეთის ამჟამინდელი რესპუბლიკის ტერიტორიაზე.
„ვინაიდან უკანასკნელი დეპორტაცია შედარებით ცოტა ხნის წინ განხორციელდა ქრონოლოგიური თვალსაზრისით (1988-1991 წწ.), პროცესი ამ პერიოდიდან დავიწყეთ, რათა საქმე უფრო სწრაფად წავიგდოთ წინ. ამ დროისთვის, 300 დასახლებული პუნქტიდან 150-ზე მეტის მოსახლეობის აღწერა დასრულდა, რომლებშიც მაშინ აზერბაიჯანელები ცხოვრობდნენ და მუშაობა ამ მიმართულებით გრძელდება. პარალელურად ხდება დეპორტირებულთა აღრიცხვა 1905, 1918-1920, 1948-1953 წლებში, მაგრამ ძირითადი ყურადღება მიმართულია 1988-1991 წწ. ამ პროცესის დასრულების შემდეგ განხორციელდება სხვა წლებში დაზარალებულთა და მათი მემკვიდრეების სრული აღრიცხვა“, - აღნიშნავს ულვია ზულფუგარი.
სომეხ ნაციონალისტებს, ადრე თუ გვიან მოუწევთ შეგუება იმ ფაქტთან, რომ ძირძველი აზერბაიჯანელები სამშობლოში დაბრუნდებიან. დროთა განმავლობაში შეიძლება დადგეს ისტორიული, თურქული სახელების დაბრუნების საკითხი მშობლიურ ქალაქებსა და სოფლებში. სამხედრო ძალის დახმარებით კი, ნაკლებად სავარაუდოა, რომ შესაძლებელი იქნება „ტოპონიმების უკან დაბრუნება“ ისე, როგორც რუს აგრესორებს სურთ ბახმუტის „ხელახლა ჩანაცვლება“ „არტემოვსკით“.
გრიგოლ გიორგაძე
წაკითხულია : 577
დატოვეთ კომენტარები
ახალი ამბები
-
18:0129.03.24
-
17:3429.03.24
-
16:0629.03.24
-
15:0029.03.24
-
14:0829.03.24
-
13:2929.03.24
-
ილია დარჩიაშვილი არგენტინაში ქართული დიასპორის წარმომადგენლებს შეხვდა
12:3629.03.24
-
საქსტატი - თებერვალში საქართველოს ეკონომიკა 9.5 პროცენტით გაიზარდა
11:1829.03.24
-
10:5029.03.24
-
10:0029.03.24
-
ComCom-მა მობილურ ბაზარზე კონკურენციის გაუმჯობესების მიზნით კვლევა და წარმოება დაიწყო
17:0028.03.24
-
16:3528.03.24
-
16:0228.03.24
-
15:3928.03.24
-
15:1828.03.24
-
14:4628.03.24
-
ქართველი და გერმანელი მეცნიერების კვლევითი საქმიანობის ხელშეწყობის მიზნით მემორანდუმი გაფორმდა
14:1728.03.24
-
13:4328.03.24
-
ირაკლი კობახიძე საქართველოში უნგრეთის ელჩს შეხვდა
13:0328.03.24
-
12:3828.03.24
-
12:0128.03.24
-
შოთა ხაბარელი კორეის რესპუბლიკის საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილეს შეხვდა
11:2028.03.24
-
მარიამ ქვრივიშვილი: ქუთაისის აეროპორტიდან ავტობუსის დანიშვნა ტურისტებს გადაადგილებას გაუმარტივებს
10:4828.03.24
-
10:0628.03.24
-
21:0327.03.24
-
18:0227.03.24
-
17:3027.03.24
-
17:0027.03.24
-
მამუკა მდინარაძე: საქართველომ ყველა მიმართულებით დაამტკიცა, რომ იმსახურებს ევროპის
16:3627.03.24
-
მთავრობამ კლიმატის ცვლილების 2024-2025 წლების სამოქმედო გეგმა დაამტკიცა
16:0327.03.24
-
15:2827.03.24
-
15:0527.03.24
-
14:4527.03.24
-
28-29 მარტს საქართველოში თბილი და უმეტესად უნალექო ამინდია მოსალოდნელი
14:2027.03.24
-
ეკა სეფაშვილი ევროპის საბჭოს განვითარების ბანკის მმართველსა და ბანკის აღმასრულებელ დირექტორს შეხვდა
13:4027.03.24
-
13:2027.03.24