ანალიტიკა

"ჩამოვიდა მოსკოვიდან მილიარდერი  და დავიწყეთ შიმშილი", - სულ უფრო ხშირად ამბობენ ყარაბაღელი სომხები
12.01.23 18:40

რუსეთისა და სომხეთის „ალიანსს“ კიდევ ერთი ამჯერად, როგორც ჩანს საბედისწერო ბზარი გაუჩნდა. პირველად ისტორიაში სომხეთმა, პრემიერ-მინისტრის პირით „მოუსავლეთში გაუშვა“ რუსული ჯარი. სწორედ ის რუსული ჯარი, რომლის წყალობითაც, ზოგადად, უცხო ქვეყნებში წარმოიშვა და დღემდე არსებობს.

 

თუმცა სამხრეთ კავკასიაში და ზოგადად პოსტსაბჭოთა სივრცეში არსებული ვითარების გულდასმითი ანალიზი აჩვენებს, რომ ფაშინიანს ყველა მიზეზი აქვს, ეშინოდეს რუსული არმიისა სომხეთის ტერიტორიაზე და ის სულაც არ ცდილობს "მის გაყვანას". მეტიც, რუსული არმია საფრთხეს უქმნის არა მარტო სომხეთსა და ფაშინიანის ხელისუფლებას, არამედ საქართველოსაც.

 

ყველაფერი დაიწყო იმით, რომ რუსეთის ფედერაციამ დააანონსა სომხეთში CSTO-ს სამშვიდობო კონტიგენტების ერთობლივი წვრთნები „ურღვევი ძმობა-2023“ ჩატარების შესახებ და ამ წვრთნებისთვის აქტიური მზადება დაიწყო. მეტად უჩვეულო ფონზე.

 

2023 წლის 8 იანვარს გიუმრიში, რუსულ სამხედრო ბაზასთან ჟირირ სეფილიანის ეროვნულ-დემოკრატიული პოლუსის პოლიტიკური მოძრაობის ორგანიზებით ანტირუსული აქცია გაიმართა. აქციის მონაწილეებმა გზა გადაკეტეს რუსული სამხედრო ბაზისკენ, გამოსვლებში რუსეთს „ოკუპანტი“ უწოდეს და სომხეთის ტერიტორიიდან რუსული ჯარების გაყვანა მოითხოვეს. მართალია სომხეთის პოლიციამ მოგვიანებით განბლოკა ბაზა, მაგრამ ბევრი ანალიტიკოსის აზრით, აქცია ფაშინიანთან შეთანხმებით მოეწყო. უკმაყოფილების ეს დემონსტრირება უმეტესწილად ასახავს სომხეთის მთავრობაში არსებულ განწყობას, რომელიც იმთავითვე 2018 წელს ხელისუფლებაში მოსვლის შემდეგ ანტირუსულია, მაგრამ ამ დროისთვის CSTO-ში რუსეთის „მოკავშირის“ როლს თამაშობდა. ფარულად კი საზიზღრობებს სჩადიოდა და ამ სამხედრო ბლოკს შიგნიდან ანგრევდა.

 

საკმარისია გავიხსენოთ 2018 წელს CSTO-ს მდივნის იური ხაჩატუროვის დაპატიმრება და ის ფაქტი, რომ 2022 წლის სექტემბერში სომხეთმა უკვე ერთხელ თქვა უარი CSTO-ს წვრთნების მასპინძლობაზე (ფორმალურად აზერბაიჯანის საზღვარზე არსებული ვითარების გამო). უფრო მეტიც, გასული წლის ნოემბერში ნიკოლ ფაშინიანმა ერევანში CSTO-ს სამიტზე უარი თქვა CSTO-ს კოლექტიური უშიშროების საბჭოს დეკლარაციის პროექტსა და სომხეთისთვის დახმარების გაწევის ერთობლივი ღონისძიებების შესახებ დოკუმენტზე ხელმოწერაზე. გადაწყვეტილება ოფიციალურად აიხსნება იმით, რომ დოკუმენტებს არ გააჩნია „სომხეთისა და აზერბაიჯანის საზღვარზე არსებული სიტუაციის მკაფიო პოლიტიკური შეფასება“.

 

და უკვე 2023 წლის 10 იანვარს აშკარა გახდა, რომ ნიკოლ ფაშინიანის შეხედულებები რუსეთთან სამხედრო თანამშრომლობის შესახებ დიდად არ განსხვავდება ჟირაირ სეფილიანის შეხედულებებისგან. სომხეთის მთავრობის მეთაურმა ნიკოლ ფაშინიანმა არა მხოლოდ უარი თქვა რუსეთის ფედერაციაზე CSTO-ს მორიგი წვრთნების ჩატარებაზე მის ტერიტორიაზე, არამედ პირდაპირ თქვა, რომ რუსეთის სამხედრო ყოფნა სომხეთში სამხედრო მისიით „სომხეთის უსაფრთხოებას საფრთხეს უქმნის“.

 

„სომხეთის თავდაცვის მინისტრმა CSTO-ს გაერთიანებულ შტაბს აცნობა, რომ არსებულ ვითარებაში მიზანშეუწონლად მიგვაჩნია სომხეთის ტერიტორიაზე CSTO-ს წვრთნების ჩატარება. ყოველ შემთხვევაში, წელს ასეთი წვრთნები სომხეთში არ ჩატარდება“, - განაცხადა ნიკოლ ფაშინიანმა პრესკონფერენციაზე.

 

თავისი გადაწყვეტილების დასაბუთებისას ფაშინიანმა აღნიშნა, რომ „ამ ბოლო დროს, დასავლელ კოლეგებთან კონტაქტების დროს, აზერბაიჯანი ამართლებს თავის აგრესიულ ქმედებებს იმის შიშით, რომ სომხეთი და რუსეთი ამზადებენ ერთობლივ აგრესიულ ქმედებებს აზერბაიჯანის წინააღმდეგ და ისინი (აზერბაიჯანელები) პრევენციულ ქმედებებს მიმართავენ... ამ ფაქტზე ვამახვილებთ ჩვენი რუსი კოლეგების ყურადღებას და ვაფიქსირებთ, რომ მათი დუმილის პირობებში ირკვევა, რომ რუსეთის სამხედრო მისია სომხეთში არა მხოლოდ არ იძლევა გარანტიას რესპუბლიკის უსაფრთხოებისა, არამედ პირიქით საფრთხეს უქმნის  სომხეთს“.

 

სკანდალი ნიკოლ ფაშინის მიერ სომხეთში CSTO წვრთნების ჩატარებაზე უარის თქმის შესახებ მეორე დღესაც გაგრძელდა. 2023 წლის 11 იანვარს CSTO-მ განაცხადა, რომ ოფიციალურ ერევანს ჯერ არ უცნობებია ორგანიზაციის სამდივნოსთვის სომხეთში სამხედრო წვრთნების ჩატარებაზე უარის თქმის შესახებ.

 

CSTO-ს სამდივნოში აცხადებენ, რომ სომხეთი ადრე დათანხმდა CSTO-ს სამშვიდობო ძალებთან წვრთნების ჩატარების აუცილებლობას თავის ტერიტორიაზე და ამ დრომდე CSTO-ს სამდივნოს არ მიუღია ოფიციალური მესიჯები სომხური მხარისგან ამ წვრთნების გაუქმების შესახებ. ამასთან, სამდივნოში განაცხადეს, რომ მათ „ესმით“ სომხეთში არსებული ვითარება.

 

„ჩვენ გაგებით ვეკიდებით იმ ვითარებას, რომელიც დღეს სომხეთის რესპუბლიკაში შეიქმნა, რომელიც არ იძლევა საშუალებას, რომ წელს სრულად განახორციელოს CSTO-ს დაგეგმილი სამშვიდობო წვრთნები. სამდივნო და CSTO-ს გაერთიანებული შტაბი ყველა ღონეს ხმარობენ, რათა უზრუნველყონ ორგანიზაციის ნორმატიული ორგანოების მიერ დამტკიცებული ჯარების (კოლექტიური ძალების) საბრძოლო მომზადების გეგმა სრულად განხორციელდეს მათი მზადყოფნის გაზრდის მიზნით CSTO-ს წევრი ქვეყნების უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად“, - ნათქვამია CSTO-ს სამდივნოს ოფიციალურ განცხადებაში.

 

CSTO-ს სამდივნოს ეს განცხადება ერთ რამეზე მეტყველებს - რუსეთში კვლავ აპირებენ გადაწყვეტილების "გატანას" CSTO-ს წვრთნების სომხეთში ჩატარების შესახებ. ჩნდება კითხვა - რაში სჭირდება ეს რუსეთს? განსაკუთრებით მისთვის კატასტროფული სიტუაციის პირობებში „უკრაინის ფრონტზე“, სადაც ყველა ბრძოლისუნარიანი სამხედრო ფორმირებაა თავმოყრილი.

 

ამ კითხვაზე პასუხის მიღება შესაძლებელია თუ გულდასმით შევადარებთ სიტუაციებს როგორც უკრაინის, ისე სომხეთის ომში და აზერბაიჯანულ ყარაბაღში რუსი სამშვიდობოების პასუხისმგებლობის ზონაში.

 

დავიწყოთ იქიდან, რომ სომხური წარმოშობის რუსი მილიარდერი რუბენ ვარდანიანი აზერბაიჯანულ ყარაბაღში (აშკარად კრემლთან შეთანხმებით) რუსი სამშვიდობოების პასუხისმგებლობის ზონაში „დაეშვა“ არა შემთხვევით. ფაქტობრივად, მის წინაშე ახალ რეალობაში „მიაცუმ-2“-ის ორგანიზების ამოცანა დადგა. და ამავე დროს, გასული საუკუნის 90-იანი წლების ყარაბაღის კლანის "წარმატების" გამეორების ამოცანაც, რომელიც "მიაცუმ-1" დონეზე ავიდა, არა მხოლოდ აზერბაიჯანის წინააღმდეგ ომში, არამედ თავად სომხეთის რესპუბლიკაშიც ძალაუფლების ხელში ჩასაგდებად, „ყარაბაღზე დაყრდნობით“. რა თქმა უნდა, ეს ყველაფერი უკრაინის ომის შემდეგ დაიგეგმა ან კრემლი შეძლებს რაიმე წარმატების მიღწევას ან კონფლიქტის „გაყინვას“ სამხრეთ კავკასიაში გადასასვლელად ძალების გამოთავისუფლების მიზნით.

 

მაგრამ უკრაინაში ომის პრობლემები ისევე, როგორც აზერბაიჯანის ხელისუფლებისა და საზოგადოებრივი აქტივისტების პოზიცია, რომლებიც აღშფოთებულნი არიან აზერბაიჯანის მინერალური რესურსების ძარცვით, აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე გარემოსთვის ზიანის მიყენებით, ამ გეგმის ინიციატორებს არ აძლევს საშუალებას „მშვიდად“ განახორციელონ გეგმები. თვეზე მეტია, ლაჩინის გზა აზერბაიჯანელი გარემოსდაცვითი აქტივისტების კონტროლს ექვემდებარება. ეს გამორიცხავს სომხეთიდან ყარაბაღში იარაღის და ბოევიკების ტრანსპორტირებას.

 

მიუხედავად იმისა, რომ აზერბაიჯანული მხარე მზადაა დაუშვას ჰუმანიტარული ტვირთის შემოწმების გარეშე გავლა, სეპარატისტები და რუბენ ვარდანიანი უარს ამბობენ ჰუმანიტარულ სფეროში აზერბაიჯანის ხელისუფლებასთან თანამშრომლობაზე. ფაქტობრივად, ყარაბაღის სომეხი მოსახლეობის მძევლად აყვანა. პარალელურად, სეპარატისტები ცდილობენ რუსული სამშვიდობო კონტინგენტის პასუხისმგებლობის ზონაში არსებული ვითარება წარმოადგინონ როგორც „ჰუმანიტარული კატასტროფა“ და „სომხების ახალი გენოციდი“.

 

შედეგად, ყარაბაღში სომხების დასახლების ზონაში დაიწყო თამაში, თითქოსდა პროდუქციის გავრცელების „საბარათე“ სისტემის დანერგვაზე, ელექტროენერგიის რეგულარულ გათიშვაზე. მოსახლეობა უკმაყოფილოა და სულ უფრო ხშირად ადანაშაულებს არა აზერბაიჯანს მის გაჭირვებაში (როგორც სომეხი ნაციონალისტები სურდათ), არამედ სეპარატისტებს და მოსკოვიდან „მოულოდნელად თავს დაცემულ“ რუბენ ვარდანიანს. "ჩამოვიდა მილიარდერი  მოსკოვიდან და დავიწყეთ შიმშილი", - სულ უფრო ხშირად ამბობენ ყარაბაღელი სომხები.

 

ამავდროულად, ყარაბაღის კლანის პრორუსი რევანშისტები სომხეთში სრულ მარგინალებად იქცნენ. სომხეთის რესპუბლიკა წაილეკა რუსეთის ფედერაციიდან ჩამოსული სომხებით, რომლებიც გაექცნენ მობილიზებისა და უკრაინაში საომრად გაგზავნას. დონბასის ან ხერსონის ომიდან გაქცევის შემდეგ ყარაბაღის ომში წასვლის პერსპექტივა მათ სულაც არ ხიბლავთ. ისევე როგორც მათ ახლობლებს, რომელბიც სომხეთში ცხოვრობენ.

 

თუმცა, რუსული არმიის დახმარებით აზერბაიჯანთან ყარაბაღისთვის რევანშისტული ომის დაწყების გეგმები  არსად გამქრალა. მაგრამ ამისთვის ჯერ ნიკოლ ფაშინიანი უნდა ჩამოაშორონ ხელისუფლებას. ისევ და ისევ, 90-იანი წლების დასაწყისის „წარმატების გამეორება“ და ომის მოგება, სომხეთში ხელისუფლებაში კრემლის არც თუ ისე ლოიალური პოლიტიკოსის ყოლა (მაშინ ეს იყო ლევონ ტერ-პეტრსიანი), ნამდვილად არ გამოდგება.

 

ასევე არარეალურია იმის მოლოდინი, რომ რევანშისტები ახლა ერევანში ხელისუფლებაში "საკუთარი ძალებით" მოვიდნენ. ფაქტობრივად,  სომხეთში განლაგებული რუსული ჯარების გამოყენებით ორგანიზებული სამხედრო გადატრიალება ერთადერთი შანსია კრემლისთვის და პრორუსული სომხური ლობისთვის, განახორციელონ თავიანთი „მიაცუმ-2“ გეგმები. CSTO-ს წვრთნები კი ხელსაყრელი მომენტია სომხეთში საკუთარი ჯარის მზადყოფნაში მოსაყვანად, სწორედ ასეთი გადატრიალების განსახორციელებლად.

 

ნიკოლ ფაშინიანს ეს მშვენივრად ესმის. ის მაქსიმალურად ცდილობს თავი აარიდოს CSTO-ში მოკავშირე რუსეთის ფედერაციის „ძმურ სამხედრო ჩახუტებას“ და უარს უცხადებს  კრემლს CSTO-ს წვრთნების ჩატარებაზე. ზოგჯერ უხეშად და არადიპლომატიურად, როგორც ეს იყო 2023 წლის 10 იანვარს.

 

მაგრამ რუსეთის ფედერაცია დაჟინებით მოითხოვს CSTO-ს წვრთნებს სომხეთში. რუსეთის ფედერაციაში სომხურმა ლობმა კარგად იცის, რომ დიდი დრო არ დარჩენია. თუ რუსეთი ისევ დამარცხდება უკრაინის ომში, მაშინ სამხრეთ კავკასიაში რუსული ძალების მიერ „დიადი სომხური“ გეგმების განხორციელების მიზნით ჩატარებულ ოპერაციებს ერთხელ და სამუდამოდ უნდა დაემშვიდობონ. რომ აღარაფერი ვთქვათ იმაზე, რომ რუსი სამშვიდობოების პასუხისმგებლობის ზონაში არსებულმა „მართვამ“ შეიძლება უბრალოდ პროვოცირება მოახდინოს სომეხი მოსახლეობის რეგიონიდან „შიმშილისა და სიცივისგან“ გაქცევის პროვოცირებაზე და აგრესორების „გადასარჩენიც“ აღარავინ დარჩება.

 

უკიდურეს შემთხვევაში კრემლი შესაძლოა ღია მოქმედებებზეც კი  წავიდეს. კერძოდ, „სამხედრო დერეფნის გარღვევა“ საქართველოს გავლით, არა მხოლოდ თავისი პროტეჟეების ხელისუფლებაში მოსაყვანად ერევანში, არამედ ახალი ყარაბაღის ომის დასაწყებად. ასეთი საოკუპაციო ოპერაციების „გამართლება“ უკვე შემუშავებულია უკრაინაში სცენარებით, ყალბი რეფერენდუმებით.

 

შემთხვევითი არ არის, რომ ცოტა ხნის წინ „ეროვნული ერთობის“ თავმჯდომარემ, ერევნის მერმა 1989-90 წლებში („მიაცუმ-1“-ის ზეობისას) არტაშეს გეღამიანმა განაცხადა, რომ „სომხეთმა უნდა აღიაროს "არცახის" დამოუკიდებლობა და ჩაატაროს  რეფერენდუმი რუსეთის ფედერაციაში შესვლასთან დაკავშირებით“. ანუ,  „მიაცუმ-2“-ის განხორციელება უკვე დაგეგმილია უშუალოდ რუსეთის მიერ აზერბაიჯანული მიწების ანექსიით. მაგრამ, საქართველოზე გამავალი „სამხედრო დერეფნის“ გარეშე, ასეთი გეგმების განხორციელება არარეალური იქნება.

 

 

გრიგოლ გიორგაძე

წაკითხულია : 622