ანალიტიკა

თავდასხმა საელჩოზე თეირანში - ირანის სპეცსამსახურები თუ "სომხური კვალი"?

27.01.23 16:20


27 იანვარს, დილით, ირანში დაახლოებით 8:30 საათზე თეირანში აზერბაიჯანის საელჩოზე შეიარაღებული თავდასხმა განხორციელდა! თავდასხმის მოგერიებისას დაიღუპა აზერბაიჯანის ძალოვანი უწყების თანამშრომელი, რომელიც საელჩოს დაცვაზე იყო პასუხისმგებელი, ხოლო საელჩოს კიდევ ორი ​​თანამშრომელი დაშავდა.

 

  „კალაშნიკოვის ავტომატიდან თავდამსხმელმა გაანადგურა დაცვის პოსტი და მოკლა დაცვის სამსახურის უფროსი. თავდასხმის თავიდან აცილებისას საელჩოს ორი მცველიც დაიჭრა. მათი მდგომარეობა დამაკმაყოფილებელია“, - ნათქვამია აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა სამინისტროს განცხადებაში.

 

თითქმის მაშინვე გაჩნდა კითხვა - ვინ იდგა საელჩოზე თავდასხმის უკან. ზოგადად, თუ ირანში ისტორიას გადავიტანთ, უცხოეთის საელჩოებზე თავდასხმის მდიდარი ტრადიციაა. ყველაზე რეზონანსული იყო გასულ საუკუნეში - აშშ-ის საელჩოს აღება 1979 წლის 4 ნოემბერს, ირანში ე.წ. ისლამური რევოლუციის შემდეგ. შემდეგ ამერიკის საელჩო და იქ მომუშავე 66 დიპლომატი ანტიამერიკულმა ბრბომ შეიპყრო. უფრო მეტიც, ყველა საერთაშორისო ნორმის საწინააღმდეგოდ, აღებას მხარი დაუჭირა ირანის ახალმა მთავრობამ. შეიარაღებული სპეცოპერაციის გზით ამერიკელი დიპლომატების გათავისუფლების მცდელობა ჩაიშალა და მძევლები მოლაპარაკების შედეგად მხოლოდ 1981 წლის 20 იანვარს გაათავისუფლეს.

 

  შეგვიძლია გავიხსენოთ თავდასხმები საუდის არაბეთის საელჩოსა და საკონსულოზე თეირანსა და მაშჰადში 2016 წელს და თუ ისტორიას უფრო ჩავუღრმავდებით, ისტორიაში შევიდა მე-19 საუკუნეში თავდასხმა თეირანში რუსეთის საელჩოზე და ელჩი გრიბოედოვის მკვლელობა 1829 წლის 30 იანვარს (11 თებერვალი), (ამ უკანასკნელ შემთხვევას სომეხი დეზერტირის პროვოკაციული როლის გარეშე არ ჩაუვლია). ყველა ამ თავდასხმას ერთი რამ აერთიანებს - ფაქტობრივად, მათ უკან პირდაპირ თუ ირიბად იდგა თავად ირანის ხელისუფლება და ირანის სპეცსამსახურები.

 

ბოლო ინფორმაციით, ასევე ირანული მხარის საქციელისა და ირანული პროპაგანდის პირველი ჩაყრის საფუძველზე, ირანში აზერბაიჯანის საელჩოს წინააღმდეგ განხორციელებული ტერორისტული აქტის უკან ირანის სპეცსამსახურები დგანან. ამავდროულად, თავდაპირველად ირანული მხარე, რომელიც ცდილობს კვალის დაფარვას და ყურადღების გამფანტველი ინფორმაციული ხმაურის შექმნას, მინიშნებებს აკეთებს „სომხური კვალის“ შესახებ. შემდეგი ვერსია, რომელსაც ეყრდნობოდა ირანული პროპაგანდა: სავარაუდოდ, ირანელი იასინ ჰუსეინზადე ორ შვილთან ერთად მოვიდა „მეუღლის გასათავისუფლებლად“, რომელიც თითქოს რატომღაც იმყოფებოდა საელჩოს ტერიტორიაზე. ესეც, ფაქტობრივად ირანის სპეცსამსახურების მიერ დაგეგმილი ტერაქტის „საყოფაცხოვრებო ნივთად“ წარმოჩენის მცდელობაა. მეტიც, თეირანის პოლიციის უფროსმა მისცა ცრუ ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ ირანის პოლიციამ სავარაუდოდ დამნაშავე დააკავა. ტერორისტული თავდასხმის ვიდეოში არცერთი ბავშვი, არც ირანული პოლიცია არ ჩანს დანაშაულის ადგილზე:

 

 

არც "სომხური კვალის" შესახებ ვერსია ყოფილა შემთხვევითი. ბოლოს და ბოლოს, ირანის სპეცსამსახურები უცხოეთის საელჩოებზე თავდასხმების რაოდენობისა და სისხლიანობის თვალსაზრისით „ეჯიბრებიან“ მათ „მეგობრებსა და მოკავშირეებს“ სომეხ ტერორისტებს, რომლებისთვისაც მთავარი საელჩოსა და დიპლომატიური წარმომადგენლობების (ძირითადად თურქი) თურქი დიპლომატები იყვნენ გახმაურებული დანაშაულის ობიექტები.

 

ყველაზე საინტერესო ის არის, რომ თეირანში აზერბაიჯანის საელჩოზე თავდასხმა მოეწყო აშშ-ში სომეხი ტერორისტის მიერ ორი თურქი დიპლომატის მკვლელობიდან ზუსტად 50 წლის შემდეგ.

 

1973 წლის 27 იანვარს 77 წლის გურგენ იანიკიანმა მიმართა თურქეთის რესპუბლიკის საკონსულოს სანტა ბარბარაში (კალიფორნია), ირანელი (!) იანი ხანის სახელით (მას აქ დაეხმარა მისი სპარსული ენის და ირანული ტრადიციების შესანიშნავი ცოდნა), რომელიც მზად არის თურქეთს აჩუქოს უნიკალური ბანკნოტი, ხელმოწერილი ცნობილი ადამიანების მიერ და ერთხელ ჩამოკიდებული სულთან აბდულ-ჰამიდის საძინებელში და იტალიელი მხატვრის ნახატი. ის თითქოს მზად იყო თურქული შეკვეთის სანაცვლოდ საჩუქრები გადაეცა. იანიკიანმა მიიწვია თურქეთის გენერალური კონსული ლოს-ანჯელესში, 49 წლის მეჰმეთ ბაიდური და ვიცე-კონსული, 31 წლის ბაჰადურ დემირი სანტა ბარბარაში მდებარე ბალტიმორის სასტუმროში. ოთახში იანიკიანმა ლუგერის პისტოლეტი ამოიღო და დიპლომატებს ესროლა, შემდეგ კი ორი საკონტროლო გასროლა გააკეთა.

 

 

 

სასამართლო პროცესზე იანიკიანმა დანაშაული მითიური „სომხების გენოციდის“ გამო „შურისძიებით“ გაამართლა და არ დაუმალავს, რომ დანაშაული სიძულვილის ნიადაგზე იყო ჩადენილი. მან პირდაპირ განაცხადა: „მე არ მომიკლავს ორი ადამიანი, გავანადგურე ორი ბოროტება. ჩემთვის ისინი არ იყვნენ ადამიანები."

 

1973 წლის ივლისში იანიკიანს სამუდამო პატიმრობა მიესაჯა. მაგრამ 1984 წელს, თურქეთის პროტესტის მიუხედავად, იგი გაათავისუფლეს ციხიდან "სუსტი ჯანმრთელობის გამო" და გარდაიცვალა ერთი თვის შემდეგ. 2019 წელს, უკვე ნიკოლ ფაშინიანის ახალი ხელისუფლების პირობებში, ტერორისტის გურგენ იანიკიანის ნეშტი გადაასვენეს ერევანში და ხელახლა დაკრძალეს ირაბლურის სამხედრო სასაფლაოზე.

 

 

ყველაზე საინტერესო ის არის, რომ 2 წლის წინ, 2021 წლის 27 იანვარს, ირანში აზერბაიჯანის საელჩოს შენობაზე პროვოკაციულად გამოფინეს „სომეხი წამებულის“ გურგენ იანიკიანის სურათი.  ზუსტად 2 წლის შემდეგ, იმავე დღეს, 2021 წლის 27 იანვარს თავს დაესხნენ აზერბაიჯანის საელჩოს.

 

ეს იმას ნიშნავს, რომ მათ ვინც თავდასხმა მოაწყო, კარგად იცოდნენ „ვისკენ გაიშვერდნენ თითს“. რა თქმა უნდა, შეუძლებელია თეირანში მიმდინარე ტერაქტში სომეხი ნაციონალისტების მონაწილეობის უარყოფა, მაგრამ ეს იყო ბევრად უფრო მაღალ დონეზე, ვიდრე იანიკიანის მსგავსი მარტოხელა ტერორისტების ქმედებები. დიდი ალბათობით, სწორედ ირანის სპეცსამსახურებმა მოაწყვეს თავდასხმა „სომხური შეკვეთით" , ერევნისა და თეირანის გეოპოლიტიკური დაახლოების ფონზე.

 

თეირანის ტერორისტული აქტი კი არა მხოლოდ აზერბაიჯანის, არამედ თურქეთის წინააღმდეგაც არის მიმართული. შემთხვევითი არ არის, რომ თეირანში მომხდარი ტერაქტისთანავე თურქეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა მევლუთ ჩავუშოღლუმ დაურეკა ჯეიჰუნ ბაირამოვს, მიუსამძიმრა და დაარწმუნა, რომ თურქეთი აზერბაიჯანთან ახლოსაა.

 

გახმაურებულ ტერაქტთან და მის განხორციელებაში აშკარა „სომხურ კვალთან“ დაკავშირებით, შეუძლებელია არ აღინიშნოს, რომ ირანსა და სომეხ ნაციონალისტებს შორის თანამშრომლობას დიდი ისტორია აქვს და დღეს ის ახალ ეტაპზე გადადის. უფრო მეტიც, ეს სომხეთისთვის „სიკვდილ-სიცოცხლის“ საკითხია. ყოველივე ამის შემდეგ, დღეს სომხეთი ღალატობს თავის ყოფილ მოკავშირეს რუსეთს ჩვენს თვალწინ, სულ უფრო მეტ ყურადღებას ამახვილებს საფრანგეთზე, რომელიც, მიუხედავად ამისა, არ აპირებს ბრძოლას სომხური ინტერესებისთვის, შემოიფარგლება მხოლოდ „სიტყვიერი“, ფინანსური, პოლიტიკური მხარდაჭერით. ამ გარდამავალ მომენტში სომხეთი ყველაზე მეტად დაინტერესებულია ირანთან თანამშრომლობით, როგორც "ერთადერთი მხარდამჭერით" რეგიონში, როგორც სამხედრო ასევე "ჩრდილოვანი სპეცოპერაციების" სფეროში.

 

თეირანში აზერბაიჯანის საელჩოზე ამჟამინდელი თავდასხმა ბევრ კითხვას აჩენს, რადგან ეს არ მომხდარა ირან-აზერბაიჯანის ურთიერთობებში ყველაზე მშვიდობიან მომენტში. ირანის ისლამური რესპუბლიკა, მიუხედავად მისი „მუსლიმთა დაცვის“ რიტორიკისა, ბოლო დროს მხარს უჭერს როგორც ერევნის რეჟიმს, ასევე სომეხ „არცახელ“ სეპარატისტებს, რომლებიც აქამდე ყარაბაღში რუსი სამშვიდობოების მფარველობის ქვეშ იმყოფებოდნენ.  იმის გათვალისწინებით, რომ რუსეთი იძულებულია გადაიტანოს მთელი თავისი საბრძოლო მზადყოფნა "უკრაინის ფრონტზე", სწორედ ირანი ხდება სომხეთის ინტერესების ერთადერთი "უპირობო დამცველი" რეგიონში, რომელსაც შეუძლია ამისთვის თავისი შეიარაღებული ძალების გაგზავნა. რუსეთიც კი იძულებულია "დაიცვას წესები" ლაჩინის გზის იმავე საკითხში და (დროებით) არ აჰყვეს სომეხ ექსტრემისტებს. თუმცა, უცნობია როგორ მოიქცევა ირანი, თუ სომხური მხარე მოახერხებს მას აზერბაიჯანთან კონფლიქტში ჩათრევას. საელჩოზე თავდასხმა შეიძლება იყოს მიზანმიმართული პროვოკაცია ასეთი კონფლიქტის გასაღვივებლად.

 

კიდევ ერთი საინტერესო მომენტი! თუ აშკარად ანტირუსული ფაშინიანის რეჟიმი ერევანში და პრორუსი „არცახის“ სეპარატისტები ყარაბაღის კლანიდან, რუბენ ვარდანიანთან ერთად, რომელიც მოსკოვიდან ხანკენდში ჩამოვიდა, პოლიტიკური ოპონენტები არიან, მაშინ მათ აქვთ ერთსულოვნება თეირანთან თანამშრომლობასთან დაკავშირებით. ნიკოლ ფაშინიანმა ცოტა ხნის წინ ირანში გააგზავნა თავისი მეუღლე ანა აკობიანი ე.წ. "გავლენიანი ქალების პირველ საერთაშორისო კონგრესზე". ისე, „არცახის“ სეპარატისტებისთვის ირანი ზოგადად „უკანასკნელი იმედი“ ხდება რუსეთის პოზიციების შესუსტების ფონზე.

 

 

ვარდენ წულუკიძე

წაკითხულია : 622


დატოვეთ კომენტარები

(გთხოვთ, კომენტარებში თავი შეიკავოთ რელიგიური, რასობრივი და ნაციონალური დისკრიმინაციის გამოხატვისაგან, ნუ გამოიყენებთ სალანძღავ და დამამცირებელ გამოთქმებს, ასევე კანონსაწინააღმდეგო მოწოდებებს.)

გამოაქვეყნეთ
დასაშვებია 512 სიმბოლოს შეყვანა

ახალი ამბები