თურქეთი ერაყს სპარსეთის ყურეში დერეფნით „ამაგრებს“. თურქეთთან დაკავშირებული პროექტები აღადგენს როგორც ერაყის, ისე საქართველოს ტერიტორიულ მთლიანობას

24.03.23 18:40


სომეხი ნაციონალისტები თავიანთი ინტრიგებითა და სეპარატიზმის მხარდაჭერით არა მხოლოდ აბრკოლებენ საერთაშორისო ტრანზიტს, არამედ ანადგურებენ თითქმის ყველა სახელმწიფოს ტერიტორიულ მთლიანობას. სომეხი „სტრატეგების“ „გეოპოლიტიკურ გეგმებს“ თუ გადახედავთ, თავიანთ ოცნებებში ისინი გამუდმებით „იყოფენ“ საქართველოს, თურქეთს, აზერბაიჯანს.

 

სომეხი ნაციონალისტები საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენის თაობაზე სიტყვასაც კი არ ძრავენ, მაშინაც, როცა თვალთმაქცურად სთავაზობენ საქართველოს სომხეთის გავლით ჩრდილოეთ-სამხრეთის სატრანზიტო პროექტში „მონაწილეობას“ (ეკონომიკური თვალსაზრისით, სრულიად არაეფექტურზე), ხოლო მათი მოსკოველი თანამემამულენი ქართველებს „რეალობებთან შეგუებისკენ" მოუწოდებს - ანუ აფხაზეთისა და სამაჩაბლოს დაკარგვის შეგუებისკენ. ჯერჯერობით, სომხეთში არ იყოფენ რუსეთსა და ირანს, მაგრამ ესეც დროებითია, როგორც კი მოსკოვსა და თეირანში რეჟიმები „დაინგრევა“, უდავოა, რომ სომეხ „სტრატეგებსაც“ ექნებათ თავიანთი დაყოფის გეგმები.

 

ერაყს ასევე "გამოუტანეს განაჩენი" სომეხმა "სტრატეგებმა", საიდანაც ისინი სტანდარტულად გამოყოფენ "დამოუკიდებელ" ერაყის ქურთისტანს (რომლის დიდ ნაწილს ისინი აერთიანებენ თავიანთ "დიად სომხეთში", რასაც  ქურთებთან მაინცდამაინც არ ახმოვანებენ). მართალია, სომხურ მედიაში ბოლო წლებში ნაკლები ენთუზიაზმი შეინიშნება ერაყელი „თავისუფლებისმოყვარე“ ქურთების მიმართ. ერთი მარტივი მიზეზის გამო - ერაყის ავტონომიური ქურთისტანის ხელისუფლება მიხვდა, რომ მათი ხალხის კეთილდღეობის გასაღები თურქეთთან კონსტრუქციული თანამშრომლობაა, ე.წ. ქურთისტანის მუშათა პარტიის (KPK)ტერორისტების მხარდაჭერაზე უარის თქმით, თურქეთთან ერთობლივი ეკონომიკური პროექტები დაიწყო.

 

ირანმა ასევე „ცხვირი ჩაყო“ ერაყში, ქვეყნის მნიშვნელოვანი ნაწილი ფაქტობრივად ოკუპირებულია ისლამური რევოლუციის გვარდიის კორპუსის (IRGC) მიერ.  მიუხედავად იმისა, რომ ბაღდადის ხელისუფლება თეირანის აიათოლაების რწმენის დარი შიიტები არიან, ფაქტობრივად, ერაყის ხელისუფლებისთვის ირანის რეჟიმზე ვასალური დამოკიდებულება სულ უფრო რთული ხდება. მათ უნდათ მშვიდობა, სტაბილური ეკონომიკური განვითარება და მათი ქვეყნის ტერიტორიული მთლიანობის გარანტიები, რასაც ირანელი „მეგობრები“ ვერ მისცემენ.

 

ობიექტურად, ეკონომიკის განვითარებისა და ქვეყნის „გამაგრებისთვის“ ერაყს თურქეთთან თანამშრომლობა სჭირდება. უპირველეს ყოვლისა, საერთაშორისო ტრანზიტის საკითხში, რადგან ერაყის გავლით თურქეთი უმოკლეს წვდომას იღებს სპარსეთის ყურესა და ინდოეთის ოკეანეში. უფრო მეტიც, თურქეთის მონაწილეობით სატრანზიტო პროექტებს შეუძლიათ ქვეყნის „გამაგრება“, სეპარატიზმის საფრთხის და ეთნოკონფესიური განხეთქილების საფრთხის დაძლევა.

 

და სულ ახლახან თურქეთი და ერაყი შეთანხმდნენ, რომ შეექმნათ დერეფანი "თურქეთი - სპარსეთის ყურე" მთელი ერაყის გავლით ჩრდილოეთიდან სამხრეთის მიმართულებით. ამავდროულად, ირანი ამ რეგიონალური პროექტისგან ამოვარდნილია.

 

ჩრდილოეთ-სამხრეთის მარშრუტი თურქეთიდან  ერაყის ერბილისა და კირკუკის გავლით სპარსეთის ყურეში გადის, ირანის ტერიტორიის გვერდის ავლით. სამომავლოდ ჩრდილოეთით ეს მარშრუტი ნახიჩევანში თურქეთ-აზერბაიჯანის საზღვრამდე მიიყვანება და შემდეგ ზანგეზურის დერეფნის გავლით აღბენდ-ფიზულის საავტომობილო გზამდე მივა, შემდეგ კი, შესაძლოა, რუსეთ-აზერბაიჯანის საზღვრამდე. დღეს კი „უმოკლესი გზით“ ეს მარშრუტი სპარსეთის ყურედან უკავშირდება საქართველოს გავლით აღმოსავლეთ-დასავლეთის მარშრუტს და საქართველოს შავი ზღვის ორტებს.

 

ეს პროექტი, რომელიც საკმაოდ რეალური და ეკონომიკურად მომგებიანია ყველა მონაწილე მხარისთვის, არის პასუხი არსებითად დესტრუქციულ და ეკონომიკურად გაუმართლებელ აღმოსავლეთ-დასავლეთის მარშრუტზე, რომლის გაჭრასაც ირანი, ინდოეთი და საფრანგეთი გეგმავდნენ ხმელთაშუა ზღვისკენ თურქეთის გვერდის ავლით. თუნდაც იმიტომ, რომ ეს პროექტი რეგიონში სეპარატისტული პროექტების ლიკვიდაციის არანაირ პერსპექტივას არ გულისხმობდა, პირიქით, ყველანაირად აღვივებდა მათ, მათ შორის საქართველოშიც. სომხური მხარე გამუდმებით „აცდუნებდა“ თბილისს „აფხაზეთის გავლით ტრანზიტის“ პერსპექტივით მისი დეოკუპაციის გარეშე და ფაქტობრივად აიძულებდა ეღიარებინათ მიწების დაკარგვა.

 

თუ ყურადღებით დააკვირდებით მარშრუტს "თურქეთი - სპარსეთის ყურე", მაშინ ეს მომგებიანია პირველ რიგში თავად ერაყისთვის, რადგან ეს გააძლიერებს ქვეყანას დაშლისგან. თავად განსაჯეთ, მარშრუტი გაივლის ერბილს (ერაყის ქურთისტანის ადმინისტრაციული დედაქალაქი), კირკუკს (ქალაქი, რომელიც ისტორიულად დასახლებულია თურქებით - თურქმანებით ან თურქმენებით, აზერბაიჯანელებთან ძალიან ახლოს), ერაყის სუნიტურ რეგიონებში ბაღდადის ჩრდილოეთით, თავად ბაღდადში და უპირატესად შიიტური სამხრეთით. თუ მარშრუტი გააქტიურდება, ეს გახდება ერაყის ერთიანობისა და ტერიტორიული მთლიანობის შენარჩუნების გარანტი.

 

გასათვალისწინებელია, რომ თურქეთის მხარდაჭერით ერაყმა უკვე მოახერხა ტერიტორიული მთლიანობის შენარჩუნება და მშვიდობის აღდგენა ბოლო პერიოდში დაძაბულ რეგიონებში. ასე, მაგალითად, ერაყის ქურთისტანს ჰქონდა სეპარატიზმისკენ მიდრეკილება და რომ არა თურქეთის პრინციპული პოზიცია ერაყის ტერიტორიული მთლიანობის უპირობო აღიარებასთან დაკავშირებით, მას დიდი ხნის წინ შეეძლო მისგან გამოყოფა.

 

გარდა ამისა, დიდი ხნის განმავლობაში, კირკუკი იმყოფებოდა ქურთი ტერორისტების ხელში, რომლებიც დაკავშირებულია PKK-თან დაკავშირებულ ორგანიზაციებთან, რომლებიც არსებითად აწარმოებდნენ ეთნიკურ წმენდას აქ თურქმენებისა თუ თურქმანების, ძირძველი თურქული მოსახლეობის წინააღმდეგ. მაგრამ ეს იმ მომენტამდე იყო, სანამ ტერორისტების ხელმძღვანელობით, ავტონომიური ერაყის ქურთისტანის ხელისუფლებამ გადაწყვიტა 2017 წელს მოეწყო უკანონო „რეფერენდუმი“ ე.წ. ერაყის ქურთისტანის „დამოუკიდებლობისთვის“. ამ „რეფერენდუმს“ მოჰყვა მკვეთრი წინააღმდეგობა თურქეთის მხრიდან, რომელმაც გააძლიერა მხარდაჭერა ერაყის ხელისუფლების მიმართ, რომელიც გადამწყვეტ ბრძოლაში გადავიდა ტერორისტებთან და სეპარატისტებთან. შედეგად კირკუკი ერაყის სამთავრობო არმიამ დაიპყრო და ტერორისტების მიერ განდევნილმა მკვიდრმა თურქმენებმა შეძლეს ქალაქში დაბრუნება. თავის მხრივ, ავტონომიური ერაყის ქურთისტანის მთავრობამ, რომელიც ხვდებოდა სეპარატიზმის ჩიხს, უარი თქვა ტერორისტების მხარდაჭერაზე და საბოლოოდ დაადგინა თურქეთთან მჭიდრო თანამშრომლობის კურსი.

 

როგორც თურქეთის პრინციპული პოზიცია სეპარატიზმის უარყოფისა და მეზობელი ქვეყნის ტერიტორიული მთლიანობის დარღვევის თაობაზე დაეხმარა კირკუკის თურქმენებს სახლებში დაბრუნებაში, თურქეთის მხარდაჭერა საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისადმი ასევე დაეხმარება აფხაზეთიდან დევნილებს თავიანთ სახლებში დაბრუნებაში. თურქეთთან დაკავშირებული სატრანზიტო პროექტები პრინციპულად არ გვთავაზობს სეპარატიზმს, ეთნიკურ წმენდას ან „შიდა“ საზღვრებს არც ერაყში და არც საქართველოში.

 

 

ალექსანდრე ზაქარიაძე

წაკითხულია : 478


დატოვეთ კომენტარები

(გთხოვთ, კომენტარებში თავი შეიკავოთ რელიგიური, რასობრივი და ნაციონალური დისკრიმინაციის გამოხატვისაგან, ნუ გამოიყენებთ სალანძღავ და დამამცირებელ გამოთქმებს, ასევე კანონსაწინააღმდეგო მოწოდებებს.)

გამოაქვეყნეთ
დასაშვებია 512 სიმბოლოს შეყვანა

ახალი ამბები