სომეხი ნაციონალისტები ისტორიაში უკვე მერამდენედ  დაინფიცირდნენ სომეხი ხალხისთვის საშიში გეოპოლიტიკური სიბრმავით
10.04.23 12:00

საქართველოსა და აზერბაიჯანს შორის თანამშრომლობას გლობალური მნიშვნელობა აქვს შუა დერეფნის გასწვრივ ჩინეთიდან სამხრეთ კავკასიის გავლით ევროპაში საქონლის გადაადგილებისთვის. აზერბაიჯანი და საქართველო ამ დერეფნის მთავარი რგოლები ხდებიან. განსაკუთრებით რუსეთის მიერ უკრაინის წინააღმდეგ მიმდინარე აგრესიის (და რუსეთის საერთაშორისო იზოლაციის) და სიტუაციის გამწვავების ფონზე, როგორც ირანის ირგვლივ, ისე თავად ამ ქვეყანაში.

 

სწორედ ამ კონტექსტში დიდი მნიშვნელობა აქვს საქართველოს პრემიერ-მინისტრის ირაკლი ღარიბაშვილის გასულ კვირას ვიზიტს აზერბაიჯანში, ქალაქ გაბალაში (კავკასიის ალბანეთის უძველესი დედაქალაქი).

 

ძალიან სიმბოლურია, რომ პატივცემული სტუმრის მიღებისას აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა გაიხსენა, რომ საქართველოში ვიზიტის დროს ის საქართველოს უძველეს დედაქალაქ მცხეთაში იმყოფებოდა. „საქართველოში ვიზიტის დროს მე ვიყავი მცხეთაში, დღეს კი თქვენ გაბალას რეგიონში ხართ. ვფიქრობ, რომ ეს ძალიან კარგი ტრადიციაა და ჩვენ გვეძლევა შესაძლებლობა გავეცნოთ გასაოცარ ისტორიულ და კულტურულ მემკვიდრეობას როგორც საქართველოში, ისე აზერბაიჯანში. ეს განამტკიცებს ჩვენს მეგობრობას“, - განაცხადა ილჰამ ალიევმა.

 

ასეთ სიმბოლიკას დიდი მნიშვნელობა აქვს სომეხი ნაციონალისტების მიერ სამხრეთ კავკასიაში „ანტიკურისა და ისტორიის მონოპოლიზების“ მცდელობების გათვალისწინებით. უფრო მეტიც, ამას აკეთებენ უცხო მიწაზე ფალსიფიკაციის მეთოდებით, რეგულარულად „თხრიან“ შემდეგ ფალსიფიკატებს-„ტიგრანოკერტებს“ ან ითვისებენ სხვის ეკლესიებს, მათ შორის ალბანურსა და ქართულს.

 

მაგრამ ქართველებსა და აზერბაიჯანელებს აქვთ მეგობრობის და კულტურული ურთიერთობის საკუთარი რეალური ისტორია, ერთი და იგივე უძველესი დროიდან დაწყებული, არსებობს ამ ისტორიასთან დაკავშირებული ადგილებიც. ამ ისტორიის ფაქტების დასამახსოვრებლად, ორ ძმაკაცურ ქვეყანას აბსოლუტურად არ სჭირდება რაღაცის გამოგონება და გაყალბება.

 

თუმცა, თანამედროვე მსოფლიოში საქართველოსა და აზერბაიჯანს შორის თანამშრომლობას დიდი მნიშვნელობა აქვს ევროპის ენერგეტიკული უსაფრთხოებისთვის, რომელიც ახლო წარსულში ძალიან იყო დამოკიდებული რუსეთის ფედერაციის ენერგომომარაგებაზე. ეს ხაზგასმით აღნიშნა ილჰამ ალიევმა:

 

„საქართველო და აზერბაიჯანი გადამწყვეტ როლს ასრულებენ ევროპის ენერგეტიკული უსაფრთხოების უზრუნველყოფის საქმეში და ეს როლი ყოველდღიურად იზრდება. ამ მეგობრულ კავშირებს და თანამშრომლობას ჩვენს ქვეყნებს შორის ამ მიმართულებით, რა თქმა უნდა, გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს ევროპის ენერგეტიკული უსაფრთხოებისთვის. ყოველწლიურად ვზრდით ევროპაში ბუნებრივი გაზის მიწოდების მასშტაბებს და მოცულობას. წელს აზერბაიჯანმა საერთაშორისო ბაზრებზე 24,5 მილიარდი ტონა მიწოდების გადაწყვეტილება მიიღო. ეს მაჩვენებელი იზრდება და ჩვენი ურთიერთგაგების მემორანდუმის მიხედვით, რომელიც ევროკავშირთან გასულ წელს გავაფორმეთ, 2027 წლისთვის ევროპას 20 მილიარდ კუბურ მეტრზე მეტ ბუნებრივ აირს მივაწოდებთ. ეს არის ჩვენი მიზანი, ორიენტირი და ვიმედოვნებ, რომ ამას მივაღწევთ“, - განაცხადა ილჰამ ალიევმა.

 

დღეს აზერბაიჯანის პრეზიდენტი ყველაფერს აკეთებს, რათა მოაწყოს შუა აღმოსავლეთი-დასავლეთის დერეფნის შეუფერხებელი ფუნქციონირება და ამ სფეროში თანამშრომლობა ყველა დაინტერესებულ ქვეყანასთან. თანაც არა მარტო თურქებთან. წინა დღეებში საკმაოდ ნაყოფიერი სახელმწიფო დონის შეხვედრა შედგა და აზერბაიჯანის პრეზიდენტის შეხვედრები გაიმართა ტაჯიკეთის ხელმძღვანელობასთან, ახლა საქართველოს პრემიერ-მინისტრის ვიზიტი და შეხვედრები პრეზიდენტ ი.ალიევთან აზერბაიჯანში. ილჰამ ალიევი მალე ასტანას ეწვევა, რომლის დროსაც აზერბაიჯანისა და ყაზახეთის ლიდერებს შორის გაიმართება დისკუსია იმავე ახალი სატრანზიტო პროექტის შესახებ ჩინეთიდან ცენტრალური აზიიდან, სამხრეთ კავკასიიდან, თურქეთიდან სამხრეთ-აღმოსავლეთ ევროპაში.

 

შუა დერეფანში რჩება ერთი რგოლი, რომელიც რეგიონის ყველა ქვეყნის გეოგრაფიისა და ინტერესების საწინააღმდეგოდ, ამ დროისთვის იქიდან „ამოვარდნილია“. ეს არის ზანგეზურის დერეფანი, რომელიც შეგახსენებთ, უკვე უნდა ფუნქციონირებდა, რადგან მისი გახსნა 2020 წლის ნოემბრის სამშვიდობო ხელშეკრულებით არის მთავარი პირობა აზერბაიჯანის ყარაბაღის რეგიონში ლაჩინის დერეფნის ფუნქციონირებისთვის.

 

მიუხედავად იმისა, რომ ლაჩინის დერეფანი მოქმედია, კარგა ხანია უკანონოდ ხორციელდება იარაღის და სომეხი ბოევიკების აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე გადატანა და აზერბაიჯანული მადნის უკანონო ექსპორტი და სომხური მხარე არ ჩქარობს ზანგეზურის დერეფნის გახსნას. თუმცა მისი ამოქმედებით უკვე რუსეთიც დაინტერესდა, ქვეყანა, რომელიც სამშვიდობო მისიას აზერბაიჯანულ ყარაბაღში 2024 წლის ნოემბრამდე ახორციელებს.

 

მაგრამ არის კიდევ ერთი რეგიონალური მოთამაშე - ირანი, რომელიც სულ უფრო მეტ მტრულ დამოკიდებულებას გამოხატავს ზანგეზურის დერეფნის გახსნის იდეის მიმართ. იმდენად, რომ ის მზადაა სომეხ რევანშისტებს „დაეხმაროს ომის გაჩაღებაში“, გაგზავნოს თავისი ჯარი ზანგეზურში და რეალურად დაიკავოს ეს ტერიტორია, თუ საქმე დერეფნის გახსნას ეხება.  ამაში ირანი პოულობს 100%-იან მხარდაჭერას აბსოლუტურად 100%-ით შეურაცხადი სომეხი ნაციონალისტების მხრიდან.

 

ერთი შეხედვით, ეს შეუთავსებელია ერევნის რეჟიმის აშკარა „ვესტერნიზაციასთან“ და მის იმედთან შეერთებული შტატების მიმართ, რომელიც იქამდე მივიდა, რომ სომხეთის არმია მზად არის მონაწილეობა მიიღოს ნატოს წვრთნებში, თუმცა ეს წვრთნები აშკარად არის მიმართული სომხეთის ამჟამინდელი ოფიციალური მოკავშირის, რუსეთის წინააღმდეგ. შეერთებული შტატებიც და იგივე ნატოს ბლოკიც, რა თქმა უნდა, მტრულად არის განწყობილი ირანის მიმართ და ნაკლებად სავარაუდოა, რომ მოითმენს ირანელების დამკვიდრებას იმ ტერიტორიაზე, საიდანაც რუსეთი განდევნილი ხდება „შეცვლილი მოკავშირეების“ დახმარებით.

 

თუმცა, საქმე ისაა, რომ ირანისთვის, დღევანდელი რეჟიმის დამოკიდებულების თვალსაზრისით, მნიშვნელოვანია ზანგეზურში თურქული სამყაროს „გახლეჩა“. ისტორიული კომპლექსებით გამრავლებული ირანული დიდი ძალების აზროვნება, ვერ შეურიგდება თურქული ქვეყნების თანამშრომლობას და ეკონომიკურ ინტეგრაციას, თუნდაც ეს სასარგებლო იყოს მსოფლიოს სხვა ქვეყნების უმეტესობისთვის (სპარსულენოვანი ტაჯიკეთის ჩათვლით).

 

 თეირანის პოლიტიკოსებისთვის მთავარი თავად თურქული სამყაროს „ზანგეზური უფსკრულია“. ამ უფსკრულის შენარჩუნება ნებისმიერ ფასად სურთ, თუნდაც სამხედრო ოპერაციებისა და სომხეთის რესპუბლიკის ბრძოლის ველად გადაქცევის ფასად. ირანის ხელისუფლება არ დააყოვნებს ახალი მსხვერპლის გაღებას, სომხებს შორის „გენოციდის“ ზღვარზე, თუ მხოლოდ ეს მსხვერპლი გადაიხდის „უფსკრულის“ გაგრძელების საფასურს. სომეხი ნაციონალისტები თანხმდებიან, რომ კიდევ ერთხელ „გამოიყენონ და შეეწირონ“ ისტორიას, რაც აშკარა შორსმჭვრეტელობას და გეოპოლიტიკურ სიბრმავეს აჩვენებს, რაც საფრთხეს უქმნის სომეხი ხალხის არსებობას.

 

მართალია, არის ფაქტორები, რომლებსაც შეუძლიათ ერევნისა და თეირანის ავანტიურისტების "წამქეზებელი ცეცხლი" გაანელონ  ზანგეზურის დერეფანთან მიმართებაში.  უპირველეს ყოვლისა, ეს არის სამხედრო თანამშრომლობა თურქეთსა და აზერბაიჯანს შორის, რაც ირანს ძვირად დაუჯენს უცხო ტერიტორიებზე აგრესიას.  მეორეც, ირანის სამხედროებისთვის მიუწვდომელი „ალტერნატიული“ სატრანზიტო მარშრუტების არსებობა აუფასურებს მისი აგრესიის მნიშვნელობას ზანგეზურის რეგიონში.

 

აქ კი მნიშვნელოვანი ადგილი უჭირავს საქართველოს გავლით აზერბაიჯანისა და თურქეთის დამაკავშირებელ მარშრუტებს, რომლებიც ჩინეთსა და ევროპას შორის შუა დერეფნის მთავარ რგოლს და მონაწილე ქვეყნების „ტრანზიტულ უსაფრთხოებას“ უზრუნველყოფს.

 

საქართველოს გავლით ტრანზიტით სარგებლობის შესაძლებლობით, ჩვენი ქვეყნის პარტნიორებს შეუძლიათ გაზარდონ მისი გამოყენება მიწოდების მოულოდნელი შეჩერების ან სხვა მარშრუტებზე ტრანზიტის შემთხვევაში. აქ საუბარია ევროპის ენერგეტიკულ უსაფრთხოებაზე და აზერბაიჯანის "ზანგეზურის როლით" გამოყოფილ რეგიონებს შორის სატრანსპორტო კავშირების უსაფრთხოებაზე.

 

საიდუმლო არ არის, რომ ზანგეზურში აგრესიის მუქარით, ირანი ასევე აშანტაჟებს აზერბაიჯანს ნახიჩევანის სრული ბლოკადით, რომელიც დღეს აზერბაიჯანის დანარჩენ ტერიტორიას ძირითადად ირანის ტერიტორიით უკავშირდება. მაგრამ აზერბაიჯანსა და საქართველოს შორის თანამშრომლობა და საქართველოს ტერიტორიის გავლით ტრანზიტის განვითარება სრულიად აუფასურებს ამგვარ შანტაჟს.

 

მეორეს მხრივ უნდა გვახსოვდეს, რომ ერთ დროს თურქეთთან და აზერბაიჯანთან თანამშრომლობამ მთლიანად გააუფასურა რუსეთის ეკონომიკური შანტაჟი საქართველოს მიმართ, რომელმაც საქართველოს ტერიტორიები დაიპყრო. საქართველომ რუსული ენერგომატარებლების შემცვლელი იპოვა აზერბაიჯანში, რუსეთის ტერიტორიით ბევრი საქონლის ტრანზიტი თურქეთის გავლით ტრანზიტით შეიცვალა. დღეს კი თავად რუსეთის ფედერაცია, რომელიც სანქციების ქვეშ მოექცა უკრაინის წინააღმდეგ აგრესიას და „დაბლოკილია დასავლეთიდან“, დამოკიდებულია ტრანზიტზე საქართველოს, თურქეთისა და აზერბაიჯანის გავლით და თავად არის დაინტერესებული ამ სატრანზიტო მარშრუტების განვითარებით.

 

 

 

ალექსანდრე გედევანოვი

წაკითხულია : 496