აფხაზებს საქართველოსთან მოლაპარაკება სჭირდებათ
25.04.23 14:20

აფხაზური სეპარატისტული პროექტი განწირულია და აფხაზი ხალხის მომავალი მხოლოდ ერთიანი საქართველოსა და ქართველ ხალხთან ძმობის ჭრილში განიხილება. ამას ისინიც კი აცნობიერებენ, ვინც 1992-1993 წლების ომში იბრძოდა სეპარატისტული აფხაზეთისთვის. ცოტა ხნის წინ საკუთარი აზრი გამოთქვა სეპარატისტული ომის მონაწილემ, ყაბარდოს ბატალიონის ყოფილმა მეთაურმა, ჩერქეზმა სახალხო აქტივისტმა იბრაგიმ იაგანოვმა, რომ აფხაზეთს სჭირდება მოლაპარაკება საქართველოსთან:

 

 

ზოგადად, იბრაგიმ იაგანოვმა აფხაზურ სეპარატისტულ პროექტზე თავისი შეხედულებები დიდი ხნის წინ შეიცვალა. მან გააცნობიერა, რომ აფხაზებიც და ჩრდილო კავკასიელებიც, უპირველეს ყოვლისა ჩერქეზები, ადიღეელები და ყაბარდოელები, უბრალოდ გამოიყენა იმპერიამ, რომელმაც ოდესღაც მათი გენოციდი მოაწყო მათ ბინძურ და სისხლიან თამაშებში.

 

ბოლოს და ბოლოს, სწორედ რუსეთის იმპერიის გამო, ჩერქეზები თავიანთ ძირძველ მიწებზე გადაშენების საფრთხის ქვეშ მყოფ უმნიშვნელო ეთნიკურ ჯგუფად იქცნენ, რომლებიც განწირულნი არიან ასიმილაციისთვის. მეტიც, 1992-1993 წლებთან შედარებით, რუსეთის ფედერაციის აფხაზ-ადიღეელ ხალხებთან, იგივე ადიღელებთან, ჩერქეზებთან და ყაბარდოელებთან მიმართებაში არაერთხელ გაუარესდა მდგომარეობა.

 

ჯერ ერთი, მათი მშობლიური ენა ფაქტობრივად კვდება, ახალგაზრდები (განსაკუთრებით ადიღეაში და ჩერქეზეთში) თითქმის არ ლაპარაკობენ მშობლიურ ენაზე, რადგან მასობრივად გადავიდნენ რუსულზე („დამოუკიდებელი“ სახელმწიფოს მიუხედავად, იგივე სიტუაციაა აფხაზებში). მეორეც, განადგურდა ტრადიციული ცხოვრების წესი, უფროს თაობასთან ერთად ეროვნული კულტურა წარსულს ჩაბარდა.

 

ყაბარდოელების, ჩერქეზების და ადიღეელების დემოგრაფიული მდგომარეობა ბევრად უკეთესი არ არის, ვიდრე გადაშენების პირას მდგარი აფხაზებისა. ზოგადად, რუსეთის ფედერაციის აფხაზ-ადიღეელ ხალხებს აქვთ ყველაზე დაბალი შობადობა კავკასიელ ხალხებს შორის, რიგი მეცნიერების აზრით, ის უკვე ჩამოუვარდება რუსებისას. ასიმილაციასთან ერთად, ამან შეიძლება გამოიწვიოს ის ფაქტი, რომ 2-3 თაობის შემდეგ ეს ხალხები უბრალოდ აღიგვებიან დედამიწის პირიდან.

 

ნათელია, რომ ჩერქეზი აქტივისტები, როგორიცაა იაგანოვი (და ყაბარდოელებიც და ადიღეელებიც მოიხსენიებიან როგორც "ჩერქეზები" ან "ადიღეები", სინამდვილეში ისინი ერთი ხალხია) დიდი ხანია ფიქრობენ იმაზე, თუ რა ძალა შეძლებდა მათი ხალხების გადარჩენას.  იგივე იბრაჰიმ იაგანოვმა, როგორც ჩანს, სწორი დასკვნა გამოიტანა, რომ საქართველოს გარდა მსოფლიოში სხვა ასეთი ძალა უბრალოდ არ არსებობს.

 

ისიც საინტერესოა, რომ იგივე იბრაგიმ იაგანოვი იმედგაცრუებული იყო იმით, რომ ის და მისი თანამემამულეები იბრძოდნენ სეპარატისტების მხარეზე. აი, მაგალითად, ამონარიდი newcaucasus.com-თან 2021 წლის ინტერვიუდან: „გულახდილად რომ გითხრათ, ჩემთვის და  ჩემი უახლოესი თანამოაზრეებისთვის, რომლებიც ჩემთან ერთად იბრძოდნენ,  მიუღებელია ის, რასაც ახლა ვხედავ აფხაზეთში. ჩვენ ვიბრძოდით არა იმისთვის, რასაც ახლა ვხედავთ, არამედ სულ სხვა რაღაცისთვის. ეს იყო 30 წლის წინ. ბევრი რამ შეიცვალა, გაიზარდა მთელი თაობა, რომელსაც ომი არ უნახავს. მაგრამ რაც მიკვირს არის ის, რომ აფხაზების დამოკიდებულება ამ ომის მიმართ პრაქტიკულად არ შეცვლილა. მაგრამ საქართველოში ყველაფერი მკვეთრად შეიცვალა! ჩვენ ვხედავთ საქართველოში ზუსტად რისთვის ვიბრძოდით აფხაზეთში. ჩვენ მაშინ ახალგაზრდა და მიზანდასახული, რომანტიული ხალხი ვიყავით. ყველაფერი, რაზეც მაშინ ვოცნებობდით აფხაზეთში, რეალურად ჩემი თვალით ვნახე საქართველოში. ამიტომ ჩვენ ახლა ვცდილობთ გადავფურცლოთ ეს ისტორიული გვერდი“.

 

შეიძლება ითქვას, რომ აფხაზები და ჩრდილოკავკასიელი ხალხები მაშინ, 1992 წელს, გარკვეულმა ძალებმა მოატყუეს და აიძულეს ისინი ებრძოლათ საქართველოს წინააღმდეგ, ქვეყანა, რომელმაც საბოლოოდ, მაინც მოახერხა სწორედ ამ „კავკასიური ოცნების“ რეალიზება. უდავოა, რომ საქართველოსთან ერთად, აფხაზებსაც და ჩრდილო კავკასიელ ხალხებსაც გაუადვილდებოდათ საკუთარი იდენტობის შენარჩუნება და განვითარება და არ იქნებოდა ასეთი მსხვერპლი და მსგავსი პრობლემები. მაგრამ ჯერ კიდევ არ არის გვიან ამის გამოსწორება.

 

რა თქმა უნდა, ყაბარდოელებს, ჩერქეზებს და ადიღელებს, ისევე როგორც აფხაზებს, ქართველ ხალხთან ერთად, უნდა გადალახონ წარსულის ისეთი ბნელი ფურცელი, როგორიც არის 1992-193 წლების სეპარატისტული ომი და ეძიონ შერიგების გზები. ქართული მხარე უკვე ყველაფერს აკეთებს საამისოდ აფხაზებთან მიმართებაში (მაგალითად, აფხაზები იღებენ უფასო სამედიცინო დახმარებას საქართველოში, რაც მიუწვდომელია სეპარატისტულ აფხაზეთში) და ჩრდილოეთ კავკასიელ ხალხებთან მიმართებაში. მაგალითად, საქართველო იყო პირველი და ერთადერთი ქვეყანა მსოფლიოში, რომელმაც XIX საუკუნეში ჩერქეზების გენოციდი აღიარა.

 

არსებობს იმედი, რომ სეპარატისტული პროექტის დაშლისა და საქართველოს ერთიანობის აღდგენის შემდეგ და განსაკუთრებით, თუ რუსეთის ფედერაციის „იმპერია“ დაშლას დაიწყებს, ქართველები შეურიგდებიან ყაბარდოელებს, ჩერქეზებს და ადიღეელებს. მეტიც, გეოპოლიტიკურად საქართველო გახდება ამ ხალხების გადარჩენითა და თვითმყოფადობის შენარჩუნებით დაინტერესებული ძალა. გასათვალისწინებელია, რომ ამ ხალხებს უბრალოდ არ ჰქონდათ დამოუკიდებელი სრულფასოვანი სახელმწიფოებრიობის ისტორია. რუსეთის იმპერიის მიერ ჩერქეზული მიწების წართმევამდე ისინი იმყოფებოდნენ ტომობრივი სისტემის ეტაპზე, საკუთარი სახელმწიფოს გარეშე. მაგრამ იმ ეპოქაში, როცა საქართველო ერთიანი და ძლიერი იყო, ისინი ისტორიულად ექცეოდნენ ქართული სახელმწიფოს გავლენის სფეროში.

 

საქართველოს გარდა, მით უმეტეს, თუ ქართულმა საზოგადოებამ გააცნობიერა საკუთარი პასუხისმგებლობა პატარა კავკასიელი ხალხების მომავალზე, უბრალოდ არ არსებობს სხვა გეოპოლიტიკური ძალები, რომლებიც იზრუნებენ ჩრდილოეთ კავკასიელი ხალხების შენარჩუნებაზე. აშკარაა, რომ რუსეთი, რომელიც დღეს ყაბარდოელ, ჩერქეზ და ადიღეელ ახალგაზრდებს, ისევე როგორც სხვა ჩრდილოეთ კავკასიელი ხალხების წარმომადგენლებს უკრაინაში „სასიკვდილოდ“ იმეტებენ, არ ზრუნავს ამ ეთნიკური ჯგუფების შენარჩუნებაზე (განა ამისთვის განახორციელა მე-19 საუკუნეში რუსეთის იმპერიამ  მათი გენოციდი?!).უფრო მეტიც, კრემლში, როგორც ჩანს, გადაწყვიტეს „სისხლში აბანაონ“ ჩრდილოეთ კავკასიის ხალხები იმპერიისთვის. რათა რაც შეიძლება მეტი გულანთებული ახალგაზრდა დაიღუპოს უკრაინის ომში იმპერიული ინტერესებისთვის, რადგან მაშინ თვით „სახელმწიფოსთვის სისხლის დაღვრის“ და „რუსეთისთვის დაღუპულთა ხსოვნა“ შეინარჩუნებს ჩრდილოეთ კავკასიელ ხალხებს მოსკოვის ორბიტაზე. შედეგად, ომში დამარცხების შემდეგ, რუსეთის ფედერაცია დაშლისკენ მიდის და ჩრდილოეთ კავკასიელ ხალხებს, რომლებმაც უკრაინის ომში თავიანთი თვითმყოფადი იერი  დაკარგეს, ძალიან გაუჭირდებათ დამოუკიდებლობის დაცვა.

 

დასავლეთს ნამდვილად არ სჭირდება ჩრდილოეთ კავკასიელი ხალხები, იგივე ეხება ჩინეთს. სამაგიეროდ, საქართველო შეიძლება გახდეს "მიმზიდველი ქვეყანა" ჩერქეზების, ადიღეელებისა და ყაბარდოელების, ისევე როგორც სხვა ჩრდილოეთ კავკასიელი ხალხებისთვის (ინგუშებისთვის ის უკვე "მიზიდულობის ქვეყანაა" მაინც). ფაქტობრივად, საქართველოს ფარგლებში, ალბათ ერთი და იგივე „აფხაზურ-ჩერქეზული ერთობა“, რომელიც იმპერიულმა ძალებმა სპეკულაციურად გამოიყენეს, 1992-1993 წლებში სეპარატისტული ომი გააჩაღეს, მაგრამ ამჯერად სისხლისღვრისა და სიძულვილის გარეშე, სასიკეთოდ მოტრიალდა როგორც ქართველების, ასევე აფხაზ-ადიღეელებისთვის.

 

დღევანდელ რუსეთში ადიღების, ჩერქეზებისა და ყაბარდოელების ასიმილაციის პროცესი გაჩაღდა. მიუხედავად ამისა, რუსული კულტურა საკმაოდ შორს არის ჩრდილოეთ კავკასიური ნართაული ტრადიციული კულტურისგან. მაგრამ, თუნდაც მშობლიური ენის დაკარგვის, რუსული ენის „მშობლიურ ენად“ გადაქცევის და რუსული „ცხოვრებისეული  კონცეფციების“ მიღებით, ჩრდილოეთ კავკასიელი ხალხები რჩებიან „მეორე კლასის“ ხალხად შოვინისტური მიდრეკილების მქონე რუსებისთვის, თუნდაც მხოლოდ მათი „სამხრეთული“ გარეგნობის გამო. თუმცა, ასეთი განწყობები სრულიად უცხოა ქართველი ხალხისთვის, განსაკუთრებით კულტურით ახლობელი კავკასიელი ხალხების მიმართ. ამიტომ, „ქართულ სამყაროში“ აფხაზებიც და ჩერქეზებიც ბევრად უფრო კომფორტულად იგრძნობენ თავს, ვიდრე „რუსულ სამყაროში“ და შეძლებენ აქ საკუთარი იდენტობის შენარჩუნებას.

 

 

ალექსანდრე ზაქარიაძე

წაკითხულია : 397