დაკარგო ყველაფერი, უღალატო ყველას და მერე კი მშვიდობას ითხოვდე - "მიაცუმის" და სომხური ნაციონალიზმის სამარცხვინო ბედისწერა
02.05.23 22:45

როგორც ჩანს, აზერბაიჯანსა და სომხეთს შორის ნანატრი სამშვიდობო ხელშეკრულების დადება ფინალურ ეტაპზე გადავიდა. უფრო მეტიც, სომეხ რევანშისტებს „მშვიდობის თავიდან აცილების“ რამდენიმე ვარიანტი რჩებათ, ვინაიდან შეერთებული შტატების წამყვანი ზესახელმწიფო სერიოზულად ეკიდება სამშვიდობო საქმიანობას. აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა მინისტრები ჯეიჰუნ ბაირამოვი და სომხეთისა - არარატ მირზოიანი ვაშინგტონში აშშ-ის სახელმწიფო მდივანს ენტონი ბლინკენს შეხვდნენ.

 

აშკარა ხდება, რომ მხარეები არ დატოვებენ ამერიკის დედაქალაქს, სანამ არ შეთანხმდებიან მომავალი მშვიდობის პირობების უმეტეს ნაწილზე, რაც საბოლოოდ ბრიუსელში ევროკავშირის შუამავლობით უნდა შეათანხმონ. მშვიდობა დამყარდება, ეს უკვე დანამდვილებით ცნობილია, მხოლოდ ორივე ქვეყნის ტერიტორიული მთლიანობის პატივისცემის საფუძველზე.

 

ამრიგად ის, რომ ყარაბაღი აზერბაიჯანის განუყოფელი ნაწილია, ყოველგვარი დათქმის გარეშე სომეხი მოსახლეობის „სტატუსსა“ და „განსაკუთრებულ უფლებებთან“ დაკავშირებით, უკვე გადაწყვეტილი საკითხია. ბუნებრივია, აზერბაიჯანი გარანტიას აძლევს იმავე უფლებებსა და თავისუფლებებს, რაც აზერბაიჯანის ყველა მოქალაქეს აქვს. შემთხვევითი არ არის, რომ აშშ-ს სახელმწიფო დეპარტამენტი შემოიფარგლა „შეშფოთებით (პირველ რიგში მისი სომხური ლობისთვის) სომხეთთან საზღვარზე ლაჩინის გზაზე აზერბაიჯანული გამშვები პუნქტის დაარსებით, რაც ცხადყოფს, რომ ეს აზერბაიჯანის შიდა საქმეა.

 

შექმნილ გეოპოლიტიკურ ვითარებაში ყველაზე მეტად სწორედ აშშ არის დაინტერესებული, რომ რუსმა სამშვიდობოებმა რაც შეიძლება მალე დატოვონ ყარაბაღი (და სასურველია მთელი სამხრეთ კავკასიის რეგიონი). სურვილის შემთხვევაში სომეხი „არცახის“ სეპარატისტებიც „თან გაიყოლონ“.

 

თავად განსაჯეთ, 44-დღიან ომში სომხეთის დამარცხების შემდეგ, სწორედ რუსეთმა აიღო ვალდებულება ბოლომდე „გამოიყვანოს“ და გადაარჩინოს „არცახის“ სეპარატისტული პროექტი. სწორედ რუსეთის ფედერაციაზე ამყარებდნენ მთელს იმედებს სომეხი „არცახის“ სეპარატისტები და იმედოვნებდნენ, რომ რუსი „სამშვიდობოები“ აქ „სამუდამოდ“ დარჩებოდნენ, ისევე როგორც ქართულ აფხაზეთსა და სამაჩაბლოში იქცნენ ისინი ოკუპანტებად და დარჩნენ ამ მდგომარეობაში.

 

უკრაინის წინააღმდეგ რუსეთის აგრესიამდე და სანამ რუსეთის ფედერაცია ამ აგრესიის შედეგად დასავლეთს დაუპირისპირდებოდა და საერთაშორისო განდევნილი  გახდებოდა, ბევრს ეჩვენებოდა, რომ "არცახის" სეპარატისტებს ჰქონდათ შანსი. რუსეთის აგრესია უკრაინაში (რომელზეც მას რუსეთის ფედერაციაში სომხური ლობი უბიძგებდა) წარმატებული რომ ყოფილიყო, ეს სამხრეთ კავკასიაში ხელ-ფეხს გაუხსნიდა რუსეთს, შემდეგ კი რუსული არმიის დახმარებით „მიაცუმ-2“-ის შურისძიებაც (რაც, შეგახსენებთ, დაეხმარა სომხეთს ყარაბაღის პირველ ომში გამარჯვებაში) პრაქტიკულად გარდაუვალი იქნებოდა.

 

თუმცა, რუსეთი სერიოზულად არის ჩაფლული უკრაინის ომში და აშკარად აგებს მას.  ეს ნიშნავს, რომ რუსეთის ფედერაციაში სეპარატიზმის გზით მისი გეოპოლიტიკური გავლენის მაჩვენებელი მალე დაეცემა სხვა რეგიონებში, მათ შორის სამხრეთ კავკასიაში.

 

თავის მხრივ, შეერთებული შტატები, რომელმაც ფსონი რუსეთთან უკრაინის სამხედრო გამარჯვებაზე დადო,  მნიშვნელოვანია მიაღწიოს სრულ ფიასკოს და იმათ სატელიტებს, რომლებსაც სხვა რეგიონებში რუსეთის ფედერაციის იმედი ჰქონდათ თავიანთი გიჟური სეპარატისტული პროექტებით. "ისე რომ სხვებისთვისაც სამაგალითო იყოს."

 

რა თქმა უნდა, შეერთებული შტატები არ უკრძალავს თავის სომხურ ლობის „მოთქმას“ „გენოციდზე“, რომელიც თითქოს „არცახის“ სომხებს ემუქრება. ამ შემთხვევაში მათ შეუძლიათ საკუთარი „მგლოვიარენიც“ მიავლინონ (ნენსი პელოსიმ თავისი როლი ბრწყინვალედ შეასრულა). მაგრამ რეალურად ვაშინგტონი დაინტერესებულია, ნათლად და დამაჯერებლად აჩვენოს მთელ მსოფლიოს, რა ემართება მათ, ვინც რუსეთის ფედერაციაზე ფსონს დებს.

 

შეერთებული შტატებისთვის ამის გაკეთება კიდევ უფრო ადვილი გახდა, რადგან სომხეთში მათი პირდაპირი პროტეჟე ნიკოლ ფაშინიანი არის ხელისუფლებაში. ფაშინიანმა რუსეთის საქმის გაფუჭება დაიწყო, ძლივს მოვიდა ხელისუფლებაში და შიგნიდან გაანადგურა CSTO. ახლა კი, თავის მხრივ, სომხეთი ყველაფერს აკეთებს იმისათვის, რომ "თავი მოაწონოს" ახალ პატრონებსა და მფარველებს. ის ამას აკეთებს სომხური ნაციონალიზმის საუკეთესო ტრადიციებში - ღალატობს თავის კეთილისმყოფელებს და ჯერჯერობით ფორმალურ „მოკავშირეებს“.

 

ამგვარად, ვაშინგტონში მოლაპარაკებების დაწყების წინ, სომხურმა დელეგაციამ ხმა "მომხრე" მისცა გაეროს გენერალური ასამბლეის რეზოლუციას, რომელშიც რუსეთს აგრესორი უწოდეს.

 

 დოკუმენტში А/77/L.65 „გაერო-სა და ევროპის საბჭოს შორის თანამშრომლობა“, კერძოდ, საუბარია ევროპის წინაშე არსებულ „უპრეცედენტო გამოწვევებს“ „რუსეთის ფედერაციის უკრაინის წინააღმდეგ განხორციელებული აგრესიის შემდეგ, მანამდე კი საქართველოს წინააღმდეგ“. ამგვარად, შეერთებული შტატებისთვის თავის მოსაწონებლად და ერევანში რუსეთისთვის "წიხლის დასარტყმელად", მათ ქართველთმოძულეობასაც კი „გადააბიჯეს“, რაც გამოიხატებოდა იმაში, რომ გაეროს გენერალურ ასამბლეაზე სომხეთი რეგულარულად ხმას აძლევდა ქართველი დევნილების აფხაზეთსა და ცხინვალის რეგიონში დაბრუნების საწინააღმდეგოდ.

 

A/77/L.65 რეზოლუციას, რომელსაც კენჭი უყარეს 26 აპრილს, მხარი დაუჭირეს სომხეთსა და ჩინეთს, ინდოეთსა და ბრაზილიას, რომლებიც რუსეთის ფედერაციის „თითქმის მოკავშირედ“ ითვლებიან - სულ 122 ქვეყანა. ხმები "წინააღმდეგ" მხოლოდ ხუთი სახელმწიფოსგან მიიღეს - რუსეთი, ბელორუსია, კონგოს დემოკრატიული რესპუბლიკა, ნიკარაგუა და სირია. „ასევე ძალიან სიმბოლურია, რომ კენჭისყრა ჩატარდა 3 დღის შემდეგ, რაც აზერბაიჯანმა დაამონტაჟა თავისი საგუშაგო ლაჩინის გზაზე, რითაც არსებითად ბოლო მოეღო სომხური „არცახის“ სეპარატისტების ბედს, რომლებიც რუსეთს ეყრდნობოდნენ.

 

იკვეთება შემდეგი სურათი: სომხეთმა საბოლოოდ გადაწყვიტა, რომ აზერბაიჯანთან და თურქეთთან მშვიდობისთვის შეერთებულ შტატებთან „ვაჭრობას გამართვას“. ხოლო "არცახელი" სეპარატისტები თავიანთი "მიაცუმით" გეოპოლიტიკურად დამარცხებულნი იქნებიან, ჩაწიხლული და ნაღალატევი (მათ შორის სომეხი მოკავშირეებისგან) რუსეთის გვერდით. მაქსიმუმი, რისი გაკეთებაც რუსეთის ფედერაციას შეუძლია ამის შემდეგ მათთვის, არის მისცეს მათ ტერიტორიაზე გადასვლის შესაძლებლობა, რადგან სეპარატიზმით გაბრუებულ "არცახელ" მოღვაწეებს ნაკლებად სავარაუდოა, რომ აზერბაიჯანის მოქალაქეობის მიღება სურთ, როგორც ამას აზერბაიჯანის პრეზიდენტი ილჰამ ალიევი სთავაზობს ყველა ყარაბაღელ სომეხს.

 

აზერბაიჯანის პარლამენტის დეპუტატი რასიმ მუსაბეკოვი თავის Facebook გვერდზე აზერბაიჯანსა და სომხეთს შორის მიმდინარე მოლაპარაკებებზე კომენტირებისას აცხადებს სომხური ნაციონალისტური პროექტების, უპირველეს ყოვლისა, „მიაცუმის“ სრულ კრახს, რომელმაც უბედურებისა და მწუხარების გარდა არაფერი მოუტანა თავად სომეხ ხალხს:

 

„მიაცუმი“ მკვდარია, ნდობა კი მხოლოდ ორმხრივი შეიძლება იყოს.

 

ვაშინგტონში, შემდეგ კი მოსკოვსა და ბრიუსელში, მოსალოდნელია მოლაპარაკებების მორიგი რაუნდი, რომლის დროსაც გადამწყვეტი მცდელობა იქნება სომხეთ-აზერბაიჯანული ურთიერთობების მტრობის, მშვიდობისა და უნდობლობის ჭრილიდან კეთილმეზობლობის მშვიდობის დონეზე გაყვანა.  სომეხი პოლიტიკოსები და ანალიტიკოსები, ისევე როგორც სომხების უცხოელი მფარველები, მოუწოდებენ აზერბაიჯანს, შეარბილოს პოზიცია ე.წ. "არცახის" საკითხთან დაკავშირებით, დათანხმდეს განიხილოს მისი სტატუსი და გადადგას ნაბიჯები სომხების ნდობის მოსაპოვებლად. ამასთან, მათ აზრადაც არ მოსდის, რომ თავად სომხებს სჭირდებათ აზერბაიჯანის სახელმწიფოსა და საზოგადოების ნდობის აღდგენა. ერევნისა და უცხოური სომხური დიასპორის გარკვეული წრეების მიერ წამოწყებულმა ე.წ. „მიაცუმმა“ ხომ დიდი ზიანი მიაყენა აზერბაიჯანს. ამ კონფლიქტის ოცდაათი წლის განმავლობაში 20 ათასზე მეტი ჩვენი მოქალაქე დაიღუპა, რამდენიმე ათეული ათასი კი ნაადრევად დაიღუპა ტრავმებისა და ავადმყოფობის გამო. თითქმის მილიონი იქცა ლტოლვილად და დევნილად.

 

დიდია სომხების დანაკარგიც. კონფლიქტის დროს მათი მხრიდან დაღუპულთა რიცხვი თითქმის 20 ათასს შეადგენს, აქედან 5-6 ათასი მხოლოდ მეორე ყარაბაღის ომის დროს დაიღუპა. ათიათასობით ადამიანი გახდა ინვალიდი, დაკარგა ჯანმრთელობა ავადმყოფობისა და გაჭირვების გამო. დაახლოებით 400 ათასი იძულებული გახდა დაეტოვებინა აზერბაიჯანი. მათი უმეტესობა, ისევე როგორც საბჭოთა სომხეთის კიდევ მილიონნახევარი მოქალაქე, გაუსაძლისი საცხოვრებელი პირობების გამო, ემიგრაციაში წავიდა შეერთებულ შტატებში, კანადაში, ევროპაში, ავსტრალიაში, რუსეთში, უკრაინაში და ა.შ.

 

სანამ სომხები არ განიხილავენ და არ აღიარებენ ეგრეთ წოდებული „მიაცუმის“ მცდარ და თუნდაც კრიმინალურ ხასიათს, არ დაგმობენ მის იდეოლოგებს და ორგანიზატორებს, აზერბაიჯანის ნდობა მათ მიმართ არ აღდგება. როგორ შეიძლება რაიმე სტატუსი მიენიჭოს ყარაბაღელ სომხებს, რომლებმაც გამოიყენეს მთიანი ყარაბაღის არსებული სტატუსი აზერბაიჯანის სახელმწიფოს დასანგრევად? შეგახსენებთ, რომ არცერთ მეზობელ ქვეყანაში (ირანი, თურქეთი, საქართველო, რუსეთი), აზერბაიჯანისგან განსხვავებით, სომხებს არ ჰქონდათ ავტონომია. ასე რომ, ნდობის აღდგენა ორმხრივი პროცესია და ის უნდა დაიწყოს მათ მიერ, ვინც თავისი არალეგალური პრეტენზიებით წამოიწყო მტრობა და ომი. ბურთი სომხების მხარეზეა, მაგრამ იმის ნაცვლად, რომ გადახედონ საკუთარ შეცდომებს, ისინი ამჯობინებენ მსოფლიოს მოგონილ „გენოციდზე“ ყვირილით გამოუჭედონ ყურები და განაგრძონ მხარდაჭერის მოთხოვნა საკუთარი პრეტენზიების რეალიზებაში. ამაოდ. მხოლოდ მაშინ, როცა იქნება მითებისა და ფობიებისგან გამოფხიზლება, იქნება ირიდენტიზმისა და სეპარატიზმის უარყოფა, იქნება მშვიდობისა და კეთილმეზობლობის აღდგენის რეალური პერსპექტივა რეგიონში“. - ასკვნის რასიმ მუსაბეკოვი.

 

სომხებმა საბოლოოდ უნდა დაუსვან საკუთარ თავს კითხვა - რა სიკეთე მისცა მათ ნაციონალიზმმა და ეროვნულმა „მეგალომანიამ“ „მიაცუმზე“ ოცნებებით? ის, რომ მათ ყველაფერი დაკარგეს, მიიღეს მხოლოდ მწუხარება, კატასტროფები,ტანჯვა და დღეს, რაღაცის გადასარჩენად, იძულებულნი არიან რუსეთის ფედერაციის სახით ღიად უღალატონ თავიანთ კეთილისმსურველებს. ამით წარსულ სირცხვილს ახალი სირცხვილი დაუმატეს. დროა, სომხებმა მართლაც, საბოლოოდ ჩამოიშორონ დესტრუქციული ნაციონალისტური მითები.

 

 

გიორგი კვინიტაძე

წაკითხულია : 289