სარკინიგზო კავშირი ზანგეზურის დერეფნის გასწვრივ და ირან-საქართველოს ტრანზიტის ზრდა
09.06.23 14:20

როგორც ჩანს, რუსეთმა საბოლოოდ დაიწყო ზანგეზურის დერეფნის სარკინიგზო კომპონენტის, კერძოდ, ერასხ-ჯულფა-მეღრი-ჰორადიზის რკინიგზის განბლოკვის პროცესი. ცნობილი გახდა, რომ 2023 წლის 2 ივნისს აზერბაიჯანის, სომხეთისა და რუსეთის ვიცე-პრემიერებმა შაჰინ მუსტაფაევმა, მჰერ გრიგორიანმა და ალექსეი ოვერჩუკმა სამმხრივი სამუშაო ჯგუფის მე-12 შეხვედრაზე მოსკოვში მიაღწიეს ურთიერთგაგებას ერასხ-ჯულფა-მეღრი-ჰორადიზის სარკინიგზო კავშირის ეტაპობრივ აღდგენასთან დაკავშირებით.

 

„შეხვედრამ კონსტრუქციულ ატმოსფეროში ჩაიარა. მნიშვნელოვანი პროგრესი დაფიქსირდა შეთანხმებაში, თუ როგორ უნდა მოეწყოს სატრანსპორტო კავშირების განბლოკვა სომხეთის რესპუბლიკასა და აზერბაიჯანის რესპუბლიკას შორის. კერძოდ, მიღწეული იქნა ერთობლივი გაგება ერასხ-ჯულფა-მეღრი-ჰორადიზის მარშრუტზე სარკინიგზო კომუნიკაციის აღდგენისა და ორგანიზების მიზნით კონკრეტული ნაბიჯების განხორციელებასთან დაკავშირებით“, - ნათქვამია განცხადებაში. მხარეები შეთანხმდნენ, რომ გააგრძელებენ მუშაობას სამმხრივი სამუშაო ჯგუფის ფარგლებში.

 

აშკარაა, თუ რისთვის სჭირდება რუსეთს ახლა კრიტიკულად ერასხ-ჯულფა-მეღრი-ჰორადიზის რკინიგზის აღდგენა. რუსეთს დასავლეთის სანქციები და ევროკავშირის ქვეყნების ტრანსპორტის ბლოკადა „ახრჩობს“. ამ ბლოკადიდან გამოსავალი იყო ტრანზიტი თურქეთისა და ირანის გავლით და ამ ქვეყნებთან პირდაპირი სარკინიგზო კომუნიკაციაა საჭირო. რუსეთის ფედერაციას კი ეს არ აქვს.

 

რაშტ-ასტარას სარკინიგზო ხაზი, რომელსაც შეუძლია რუსეთის ფედერაცია აზერბაიჯანის გავლით ირანთან, შემდეგ კი თურქეთთან დააკავშიროს, მხოლოდ შენდება. რუსეთმა უკვე გამოყო ფული ამ ფილიალის ასაშენებლად, ამის შესახებ Kavkaz Plus-მა უკვე დაწერა სტატიაში „ტრანზიტი ინდოეთიდან აზერბაიჯანზე გაივლის: რუსეთი სასწრაფოდ დებს ფულს რაშტ-ასტარას გზაზე“ (https://kavkazplus. com/news.php? id=40042). თუმცა, რაშტ-ასტარას რკინიგზა აშენდება კიდევ მინიმუმ 3 წელი, რუსეთს კი ეხლა სჭირდება სარკინიგზო ტრანზიტი ირანში.

 

აქ რუსეთის ფედერაციისთვის ერთადერთი გამოსავალია ზანგეზურის დერეფნის, უფრო სწორად მისი სარკინიგზო კომპონენტის ერასხ-ჯულფა-მეღრი-ჰორადიზის გაშვება, რომელიც, პირველ რიგში, მთლიანად განბლოკავს აზერბაიჯანის ნახიჩევანის ავტონომიურ რესპუბლიკას და მეორეც, მისცემს შეუფერხებელი ტრანზიტის  საშუალებას ირანში ჯულფის გავლით, სადაც რკინიგზის გადასასვლელი კვლავ ფუნქციონირებს.

 

ერასხ-ჯულფა-მეღრი-ჰორადიზის რკინიგზა, რომელიც გადიოდა ნახიჩევანსა და ზანგეზურზე, საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ შეწყდა. ვინაიდან მისი მნიშვნელოვანი მონაკვეთი სომხეთის მიერ ოკუპირებულ აზერბაიჯანულ ყარაბაღის ტერიტორიაზე 2020 წლის ნოემბრამდე გადიოდა. მაშინ დეოკუპაციამდე მის აღდგენაზე საუბარი არ ყოფილა. და ეს მხოლოდ 44-დღიანი ომის შემდეგ ყარაბაღის დეოკუპაციის შედეგად გახდა შესაძლებელი. ზანგეზურის გავლით რკინიგზის განბლოკვა 2020 წლის ნოემბრის სამმხრივი შეთანხმების შესაბამისად უნდა მოხდეს.

 

თავის მხრივ, აზერბაიჯანი ყველაფერს გააკეთებს იმისათვის, რომ რკინიგზა უმოკლეს დროში ამოქმედდეს, ნახიჩევანის ავტონომიურ რესპუბლიკაში სარკინიგზო ინფრასტრუქტურა ფუნქციონირებს. აზერბაიჯანში რკინიგზის ის მონაკვეთები, რომლებიც ბოლო დრომდე არ მუშაობდა, სწრაფად აღდგება. პრობლემა რკინიგზის მდგომარეობშია ა სომხეთის რესპუბლიკის მიერ კონტროლირებად მონაკვეთზე, ზანგეზურში. უფრო სწორად, მის სრულ არარსებობაში.

 

სომხეთის მიერ კონტროლირებად ზანგეზურზე გამავალ მთელ 45 კილომეტრიან მონაკვეთზე რკინიგზის ლიანდაგები დაიშალა, ირანში გაიყიდა ლითონის სახით და განადგურდა ლიანდაგის მთელი ინფრასტრუქტურა. ფაქტობრივად, მეგრის რაიონში მთლიანი 45 კილომეტრიანი მონაკვეთი გადაკეთებას საჭიროებს. იგივე ეხება ერასხიდან სომხეთ-აზერბაიჯანის საზღვრამდე სარკინიგზო ხაზს. ისიც დაშლილია და უნდა აშენდეს ნულიდან.

 

სომხეთის რკინიგზა, მოგეხსენებათ, რუსული კომპანიის სს "რუსული რკინიგზა"-ის საკუთრებაა და ამ კომპანიას აქვს ფული, მათ შორის, რუსეთისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი პროექტებისთვის. ამიტომ, ეჭვგარეშეა, რომ უახლოეს მომავალში ზანგეზურზე რკინიგზა რუსული ფულით სწრაფად აშენდება.

 

ზანგეზურის დერეფნის გავლით სარკინიგზო კომუნიკაციით დაინტერესებულია ევროკავშირიც. ევროკავშირის ინტერესი ამ მარშრუტით არის უმოკლესი პირდაპირი სარკინიგზო კომუნიკაცია აზერბაიჯანის გავლით ცენტრალური აზიის ქვეყნებთან და ჩინეთთან. ფაქტობრივად, ახალი სარკინიგზო ხაზი აზიასა და ევროპას შორის სახმელეთო სარკინიგზო ტრანზიტს კიდევ უფრო მიმზიდველს და მომგებიანს და „სწრაფს“ გახდის საზღვაო გადაზიდვებთან შედარებით.

 

შემთხვევითი არ არის, რომ მოსკოვში სამმხრივი შეხვედრის შემდეგ, სომხეთის ვიცე-პრემიერი მჰერ გრიგორიანი ერევანში შეხვდა ევროკავშირის სპეციალურ წარმომადგენელს სამხრეთ კავკასიაში ტოივო კლაარს. შეხვედრაზე, უპირველეს ყოვლისა, განიხილეს ერასხ-ჯულფა-მეღრი-ჰორადიზის მარშრუტზე სარკინიგზო კომუნიკაციის ორგანიზებისა და აღდგენის საკითხები. და თუ სხვა საკითხებში ევროკავშირისა და რუსეთის მოსაზრებები სომხეთთან დაკავშირებით შეიძლება არ ემთხვეოდეს და საპირისპიროც კი იყოს, ზანგეზურის დერეფნის გავლით სარკინიგზო კომუნიკაციის საჭიროებას ევროპაც და რუსეთიც ერთმნიშვნელოვნად აღიარებს და რაც შეიძლება მალე.

 

საქართველოსთვისაც მომგებიანია ერასხ-ჯულფა-მეღრი-ჰორადიზის რკინიგზის გახსნა, რადგან ის უზრუნველყოფს პირდაპირი სარკინიგზო კომუნიკაციას ირანსა და საქართველოს შორის აზერბაიჯანის გავლით. ამის გარეშეც, ირანული ტვირთი დღეს საქართველოსა და მისი შავი ზღვის პორტების გავლით დასავლეთისკენ მიდის. ზანგეზურის დერეფნის გავლით სარკინიგზო კომუნიკაციის ამოქმედებით მკვეთრად გაიზრდება საქონლის ტრანზიტი ირანიდან საქართველოს გავლით. ასევე, ეს მარშრუტი - ირანისა და საქართველოს გავლით, პერსპექტიულია ინდოეთიდან ევროპაში ტრანზიტით.

 

ვინაიდან ზანგეზურის დერეფნის ტრანზიტი ყველა ქვეყნისთვის სახარბიელოა, სომეხი რევანშისტები, რომლებიც ხელს უშლიდნენ მის ორგანიზაციას, იძულებულნი არიან გაჩუმდნენ, თუმცა ბოლო დრომდე ისინი მკვეთრად აპროტესტებდნენ ასეთ ტრანზიტს. ირკვევა რეგიონში კომუნიკაციების განბლოკვის მექანიზმი - ჯერ დეოკუპაცია (ეს მოხდა 44-დღიანი ომის დროს), შემდეგ სატრანზიტო მარშრუტების გახსნა და სარკინიგზო კომუნიკაციები. იგივე სქემა უნდა იქნას გამოყენებული აფხაზეთის გავლით სარკინიგზო ტრანზიტზე. ჯერ უნდა მოხდეს ამ საქართველოს ტერიტორიის სრული დეოკუპაცია, საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის (სამაჩაბლოს ჩათვლით) აღდგენა და მხოლოდ ამის შემდეგ სარკინიგზო ტრანზიტი. და არა პირიქით, როგორც სომეხ ნაციონალისტებს სურთ.

 

 

ალექსანდრე ზაქარიაძე

წაკითხულია : 424