ვინ არის მდინარე მტკვრის აუზის მთავარი დამაბინძურებელი?

21.06.23 15:20


მდინარე არაქსის გასწვრივ ზანგეზურის გავლით მტკვრისკენ, და შემდეგ კი კასპიის ზღვამდე, ყოველგვარი დაბრკოლების გარეშე მიედინება საშიში ჩამონადენები. კავკასიაში ერთადერთი ქვეყანაა ცნობილი, რომელიც უგულებელყოფს როგორც რადიაციულ უსაფრთხოებას კავკასიაში, ასევე სამრეწველო ტოქსიკური ნარჩენების ჩაშვებას მტკვრის აუზის მდინარეებში. დიახ, ეს სომხეთის რესპუბლიკაა. ირანის ხელისუფლება და სომეხი ნაციონალისტები მთელი ძალით ცდილობენ არ დაუშვან ზანგეზურის დერეფნის გახსნა და სატრანსპორტო კომუნიკაციების განბლოკვა, მაგრამ მეტალურგიული მრეწველობის რადიაციისა და შხამიანი ნარჩენების „ტრანზიტის გაფორმებას“ კი ახერხებენ  თითქმის მთელ კავკასიაში, რაც საშიშია ადამიანის ჯანმრთელობისა და ველური ბუნებისთვის.

 

მდინარე მტკვრის აუზში წყლის დაბინძურების პრობლემა კვლავაც ერთ-ერთი ყველაზე მტკივნეულია, როგორც სამხრეთ კავკასიაში, ასევე ირანის ისლამური რესპუბლიკის მიმდებარე ტერიტორიებზე. ირანული გამოცემა Payamema წერს შემდეგ ინფორმაციას: „ირანი და სომხეთი ერთობლივი ძალისხმევით ავიწროებენ სამხრეთ აზერბაიჯანელებს - სომხეთი აბინძურებს მდინარე არაზს (არაქსი) რადიოაქტიური ნივთიერებებით და მძიმე ლითონებით“.

 

დაბინძურების წყაროა სომხეთის მეწამორის ატომური ელექტროსადგური და სომხეთის მძიმე მეტალურგია. წყლის დაბინძურება იწვევს ონკოლოგიური დაავადებების გავრცელებას  სამხრეთ აზერბაიჯანში, მდინარე არაზის (არაქსის) მიმდებარე ტერიტორიების მაცხოვრებლებში. სტატიაში აღნიშნულია, რომ სომხეთთან ერთად არაზის (არაქსის) ყველაზე დიდი დამაბინძურებელი ირანიცაა. გამოცემა გამოხატავს შეშფოთებას, რომ ისლამური რესპუბლიკის შესაბამისი ორგანოები ვერ ახერხებენ მდინარის რადიოაქტიური დაბინძურების გამოძიებას. მდინარე არაქსი სათავეს იღებს თურქეთის აღმოსავლეთ ნაწილში. მდინარის დინება გადის სომხეთისა და აზერბაიჯანის საზღვრებზე. მიედინება აზერბაიჯანის რესპუბლიკის ტერიტორიაზე და ჩაედინება სამხრეთ კავკასიის უდიდეს მდინარეში - მტკვარში.

 

აღსანიშნავია, რომ საშიში ჩამდინარე წყლები მტკვარსა და კასპიის ზღვაში სომხეთიდან არა მხოლოდ მდინარე არაქსის გავლით შედის. მდინარე დებედა, რომელიც მიედინება ლორეს ისტორიული საქართველოს ტერიტორიაზე, რომელიც დღეს სომხეთის შემადგენლობაშია, პრაქტიკულად „საკანალიზაციო არხად“ იქცა. დებედას დაბინძურებული წყლები მიედინება საქართველოში, ქვემო ქართლში, სადაც იძულებულნი არიან გამოიყენონ სასოფლო-სამეურნეო მიწების სარწყავად, რომელიც უზრუნველყოფს საკვებით საქართველოს მნიშვნელოვან ნაწილს, მათ შორის დედაქალაქს. შემდეგ დაბინძურებული წყლები მტკვარში ჩაედინება.

 

სამხრეთ კავკასიის რეგიონისთვის მნიშვნელოვანია არა მხოლოდ სატრანსპორტო კომუნიკაციების გახსნა, არამედ კასპიის ზღვის აუზში წყლის დაბინძურების ყველაზე დიდი წყაროების გარემოსდაცვითი მონიტორინგი. და დაბინძურების ყველაზე მნიშვნელოვანი წყაროები დღეს სომხეთის რესპუბლიკის ტერიტორიაზეა.

 

მტკვარიც და არაქსიც სათავეს თურქეთში იღებს. ზემო წელში ეს მდინარეები თითქმის „ეკოლოგიური სისუფთავის ნიმუშია“. თურქეთის მთავრობა დიდ ყურადღებას აქცევს ბუნების დაცვას და ბოლო წლებში არ ყოფილა პრეტენზია თურქეთიდან (არდაგანიდან) საქართველოში, სამცხე-ჯავხეთის რეგიონში, იმავე მტკვრის წყლის ხარისხთან დაკავშირებით. იგივე ეხება სომხეთ-თურქეთის საზღვარს მდინარე არაქსსა და მის შენაკად ახტურიანს შორის. ეს მდინარეები დაბინძურებულია უშუალოდ სომხეთის მხრიდან.

 

სომხეთის რესპუბლიკის საზღვრის გავლის შემდეგ და მის ტერიტორიაზე გამავალი ყველა შენაკადის მიერთების შემდეგ, მდინარე არაქსის წყალი უბრალოდ საშიში ხდება ადამიანის ჯანმრთელობისთვის. სომხური სპილენძ-მოლიბდენის საწარმოები განსაკუთრებით აბინძურებენ მდინარეს. მოგეხსენებათ, სპილენძისა და სპილენძის მადნეულის ექსპორტი სომხეთის რესპუბლიკის საგარეო ვაჭრობის მთავარი პროდუქტია, ხოლო სომხეთის ტერიტორიაზე მდებარე ქარხნები „ზოგავს“ გამწმენდ ობიექტებს.

 

შემდეგ, ფაქტობრივად, ტოქსიკური და რადიოაქტიური ნარჩენებით, ისევე როგორც მძიმე მეტალების ნაერთებით სავსე სომხური ჩამდინარე წყლებს მოიხმარს ირანის სამხრეთ აზერბაიჯანი. მართლაც, მდინარე არაქსის გარდა, ამ რეგიონში მტკნარი წყლის სხვა დიდი წყარო არ არის. თუ არ ჩავთვლით ურმიის ტბის აუზის მდინარეების წყლებით სარგებლობას, მაგრამ ზაფხულში ამ მცირეწყლიანი მდინარეების რესურსების გადაჭარბებულმა გამოყენებამ უკვე გამოიწვია ურმიის ტბის კატასტროფული დაშრობა, რაც მისი დიდი ტერიტორია მარილის უდაბნოდ იქცა.

 

უცნაურია, რომ ირანის ისლამური რესპუბლიკის ხელისუფლება, რომელიც იცავს სომეხი ნაციონალისტების ინტერესებს „არცახის“ სეპარატიზმის საკითხებში და ხელს უშლის ზანგეზურის დერეფნის გახსნას, თვალს ხუჭავს იმაზე, რომ სომხეთი მილიონობით მათ მოქალაქეებს წამლავს მდინარე არაქსის წყლების დაბინძურებით. იქნებ თეირანის ხელისუფლებისთვის აზერბაიჯანელი მოქალაქეების ჯანმრთელობა ერევანში „მეგობრების“ ინტერესებთან შედარებით „უმნიშვნელოა“?

 

 

 ვარდენ წულუკიძე

წაკითხულია : 253


დატოვეთ კომენტარები

(გთხოვთ, კომენტარებში თავი შეიკავოთ რელიგიური, რასობრივი და ნაციონალური დისკრიმინაციის გამოხატვისაგან, ნუ გამოიყენებთ სალანძღავ და დამამცირებელ გამოთქმებს, ასევე კანონსაწინააღმდეგო მოწოდებებს.)

გამოაქვეყნეთ
დასაშვებია 512 სიმბოლოს შეყვანა

ახალი ამბები