სეპარატისტული ლოგისტიკის დასასრული: ხანკენდი აღდამის გავლით მომარაგდება... ცხინვალი - გორის გავლით, სოხუმი - ენგურის გავლით
17.07.23 11:40

სამხრეთ კავკასიაში ყველა სეპარატისტული ფორმირება მახინჯი და პრობლემური იყო, უპირველეს ყოვლისა, ლოგისტიკური თვალსაზრისით. მათი მიწოდება ძვირია და მოუხერხებელია. ამის გამო სეპარატისტულ ფორმირებებში ნებისმიერი ეკონომიკური აქტივობა თავდაპირველად უბრალოდ წამგებიანი იყო საქართველოს ან აზერბაიჯანის ძირითად ტერიტორიასთან კავშირის გაწყვეტის თვალსაზრისით.

 

ტიპიური მაგალითია სამაჩაბლო, ყოფილი სამხრეთ ოსეთის ავტონომიური ოლქი, რომელსაც სსრკ-ს ბოლო წლებში როკის გვირაბის გახსნამდე, საერთოდ არ ჰქონდა პირდაპირი კომუნიკაცია ჩრდილოეთ ოსეთის ასსრ-სთან რსფსრ-ს შემადგენლობაში და რუსეთთან. ცხინვალისა და სამაჩაბლოს სხვა რაიონებში მთელი მარაგი გადიოდა საქართველოს ბრტყელი რაიონებით, პირველ რიგში შიდა ქართლისა და გორის გავლით.

 

მას შემდეგ, რაც სამაჩაბლოში სეპარატისტული ფსევდოსახელმწიფოებრივი ფორმირება გაჩნდა - ე.წ. "სამხრეთ ოსეთი" - და მას შემდეგ, რაც 2008 წელს ეს ტერიტორია რუსეთის ფედერაციის მიერ იქნა ოკუპირებული, როკის გვირაბით მომარაგების სირთულეებმა და სიძვირემ განაპირობა ის, რომ ყველა იმპორტირებული სასაქონლო გზები საქართველოს ოკუპირებულ რეგიონში გაუმართლებელი გახდა. განსაკუთრებით სეპარატისტული რეჟიმის პირობებში ადგილობრივი მოსახლეობის ტოტალური სიღარიბის ფონზე.

 

ასევე, საქართველოს სხვა რეგიონებში ცხინვალის რეგიონში წარმოებული პროდუქციის ექსპორტი და მომგებიანად გაყიდვა არ ხდებოდა, რუსეთში კი ეს პროდუქცია უკონკურენტო აღმოჩნდა, ისევ დისტანციურობისა და ტრანსპორტირების მნიშვნელოვანი ხარჯების გამო. შედეგად მივიღეთ სიღარიბე და ამ ტერიტორიის ქრონიკული დოტაცია, თითქმის ყველა ინდუსტრიის დახურვა, მასობრივი უმუშევრობა და მოსახლეობის კატასტროფული გადინება. "ლოგისტიკურ სეპარატისტულ ხვრელში" ცხოვრება, თუნდაც ის ოკუპანტების მიერ იყოს დაფინანსებული, ბევრი ოსისთვის უბრალოდ აუტანელი აღმოჩნდა.

 

იგივე ეხება აზერბაიჯანულ ყარაბაღს. საუკუნეების მანძილზე ყარაბაღის მთიანი რაიონები, სადაც სომეხი ახალმოსახლეების მიერ ასიმილირებული ძველი ალბანელი ქრისტიანული მოსახლეობის გარკვეული პროცენტი სახლობდა, აზერბაიჯანის დაბლობებიდან მარაგდებოდა და იქვე ყიდდა თავის პროდუქციას. იგივე მდგომარეობა იყო სსრკ-ს წლებშიც - აზერბაიჯანის მთიანი ყარაბაღის ავტონომიური ოლქი მარაგდებოდა ექსკლუზიურად აზერბაიჯანის დანარჩენი ტერიტორიიდან და არა ლაჩინის გავლით სომხეთის სსრკ-დან. თვით ყარაბაღელი სომხები თავიანთ უახლოეს დედაქალაქად ბაქოს თვლიდნენ და არა ერევანს.

 

„მიაცუმისთვის“ სეპარატისტული მოძრაობის დაწყებასთან ერთად, ყარაბაღის სომხებიც ლოგისტიკურ ჩიხში აღმოჩნდნენ. სომეხი ოკუპანტებისთვის, რომლებმაც ეს ტერიტორია დაიპყრეს ყარაბაღის პირველი ომის დროს, მხოლოდ ყარაბაღის ოკუპირებულ ტერიტორიაზე აზერბაიჯანის სასარგებლო წიაღისეულის და სხვა ბუნებრივი რესურსების ძარცვას მოჰქონდა გარკვეული სარგებელი. ნებისმიერი სხვა ეკონომიკური საქმიანობა, სომხეთის რესპუბლიკიდან ტრანსპორტირებისა და ლოგისტიკის უზარმაზარი ხარჯების გათვალისწინებით, უბრალოდ წამგებიანი აღმოჩნდა.

 

შედეგად, სომხებმა ოკუპაციის პირველივე წლებიდან დაიწყეს ყარაბაღის დატოვება, შემდეგ კი გაუკაცრიელების პროცესი მხოლოდ გაიზარდა. ახლა ყარაბაღში 120 ათასი სომეხიც კი არ არის დარჩენილი (როგორც სეპარატისტები ამტკიცებენ), საუკეთესო შემთხვევაში 25-30 ათასი სომეხი.

 

თუმცა, ყარაბაღის, მათ შორის სომხებით დასახლებული რეგიონების, ერთიან აზერბაიჯანში რეინტეგრაცია შეუქცევადი პროცესია.  ბოლოს, პირველად  ყარაბაღის მომარაგება შეიძლება დაიწყოს „ბუნებრივი“ მარშრუტებით, რის გამოც ლაჩინის გზის საჭიროება ყარაბაღის სომხური თემის მომარაგებისა და საარსებო წყაროსთვის მინიმალური გახდება.

 

საუბარია აზერბაიჯანის წინადადებაზე, დაიწყოს ყარაბაღის სომეხი მოსახლეობის ჰუმანიტარული ტვირთებით მომარაგება არა ლაჩინის გავლით სომხეთის რესპუბლიკის ტერიტორიიდან, არამედ ეკონომიკურად და ლოგისტიკურად უფრო ხელსაყრელი მარშრუტით - აზერბაიჯანის დანარჩენი ტერიტორიიდან, აღდამ-ხანკენდის გზით. ეს წინადადება გაჟღერდა ბრიუსელში, სადაც გაიმართა სამმხრივი შეხვედრა აზერბაიჯანის პრეზიდენტ ილჰამ ალიევს, სომხეთის პრემიერ მინისტრ ნიკოლ ფაშინიანს, ევროპული საბჭოს პრეზიდენტს შარლ მიშელს შორის.  ამ წინადადებას შარლ მიშელის სახით მაშინვე დაუჭირა მხარი ევროკავშირმა.

 

ლაჩინის გზის მნიშვნელობაზე შარლ მიშელმა ასევე აღნიშნა აზერბაიჯანის მზადყოფნა, თანაბრად უზრუნველყოს ჰუმანიტარული დახმარების მიწოდება აღდამის გავლით. ”მე ორივე ვარიანტს მნიშვნელოვნად მივიჩნევ და მოვუწოდებ ჰუმანიტარული მარაგების მიღებას ორივე მხრიდან მოსახლეობის საჭიროებების დასაკმაყოფილებლად,” - განაცხადა შარლ მიშელმა.

 

ყველაზე საინტერესო ის არის, რომ ყარაბაღელი სომხების აღდამის გავლით მომარაგების წინადადებას ისტერიულად და უკიდურესად ნეგატიურად გამოეხმაურნენ სომეხი ნაციონალისტები და „არცახელი“ სეპარატისტები, რომლებიც აზერბაიჯანს „ბლოკადასა და გენოციდში“ ადანაშაულებენ. თუმცა, თითქოს უნდა გახარებოდათ, რადგან აზერბაიჯანს სურს გამოკვებოს და უზრუნველყოს ყარაბაღელი სომხები, რომლებსაც ის თავის მოქალაქეებად თვლის, რაც ნიშნავს, რომ „შიმშილისა და სიცივისგან ბლოკადაში სიკვდილი“ მათ არანაირად არ ემუქრება. აქ კი ისეთი მდგომარეობაა, რომელიც ეწინააღმდეგება სეპარატისტების ინტერესებს - სრულიად იშლება სეპარატისტული მითი „აზერბაიჯანის განზრახვაზე სომეხთა გენოციდის შესახებ“.

 

ამრიგად, აზერბაიჯანის ყარაბაღის რეგიონში, უახლოეს მომავალში შეიძლება მისი მაცხოვრებლებისთვის ამუშავდეს „ბუნებრივი“ ლოჯისტიკა (უფრო სწორად, განახლდეს ათწლეულის ოკუპაციის შემდეგ).

 

ლაჩინის სასაზღვრო გამშვებ პუნქტზე გადაადგილება იმ მოქალაქეებს (ყარაბაღელი სომხები), რომლებსაც არ სურთ აზერბაიჯანის მოქალაქეობა, გადაადგილება მხოლოდ ერთი მიმართულებით - გასვლა - იქნება შესაძლებელი.

 

ხანკენდის დანარჩენი ლოჯისტიკა, მათ შორის სურსათის იმპორტი და სასიცოცხლო მნიშვნელობის პროდუქტი, როგორც სსრკ-ს დროს, აღდამის გავლით მოეწყობა. ასევე, აღდამის მეშვეობით ყარაბაღელი სომხები, რომლებიც მიიღებენ აზერბაიჯანის მოქალაქეობას და ავტომატურად მიიღებენ მასთან დაკავშირებულ ყველა უფლებას, უპრობლემოდ შეძლებენ აზერბაიჯანის მთელ ტერიტორიაზე გადაადგილებას.

 

აზერბაიჯანის ყარაბაღის რეგიონისთვის ბუნებრივი ლოგისტიკის მუშაობის დაწყება იძლევა იმედს, რომ ადრე თუ გვიან იგივე ბუნებრივი და არა დამახინჯებული სეპარატისტული ლოგისტიკა ამუშავდება ცხინვალის რეგიონთან და აფხაზეთთან მიმართებაში.

 

ცხინვალი შიდა ქართლისა და გორის გავლით მარაგდება, ხოლო დანარჩენი საქართველოდან მდინარე ენგურზე ხიდის გავლით -  სოხუმი და აფხაზეთი.  რაც უფრო მალე მოეღება ბოლო აზერბაიჯანულ ყარაბაღში "არცახული" სეპარატიზმის ნარჩენებს, მით უფრო მალე დაიწყება აფხაზეთისა და ცხინვალის რეგიონის რეინტეგრაცია ერთიან საქართველოში.

 

 

გრიგოლ გიორგაძე

წაკითხულია : 190