მიზეზი ვენესუელას მიერ სოხუმისა და ცხინვალის სეპარატისტების აღიარებისა მხოლოდ ახლა ხდება ცნობილი
06.12.23 10:30

სამხრეთ ამერიკაში ომის სუნი ტრიალებს. ვენესუელას ბოლივარიულმა რესპუბლიკამ პრეტენზია გამოთქვა ესეკიბოს რეგიონზე, რომელიც წარმოადგენს მეზობელი სუვერენული სახელმწიფოს, გაიანას კოოპერატიული რესპუბლიკის ტერიტორიის დაახლოებით 70%-ს. ამან ბევრს გაახსენა არა მხოლოდ კრემლის ალიანსი ვენესუელასთან და რუსეთის ფედერაციის მიერ უკრაინის ტერიტორიების ანექსია, არამედ რუსეთის აგრესია 2008 წელს საქართველოს წინააღმდეგ და აფხაზეთისა და სამაჩაბლოს ანექსია სეპარატისტული რეჟიმების "დამოუკიდებლობის" საფარქვეშ.

 

ამჟამად, ვენესუელა, რუსეთს ფედერაციის გარდა, რომლის მიერაც  უშუალოდ ოკუპირებულია საქართველოს ტერიტორიები - აფხაზეთი და სამაჩაბლო, უდიდესი ქვეყანაა, რომელიც აღიარებს ამ ტერიტორიებზე ოკუპანტების მიერ შექმნილი სეპარატისტული რეჟიმების ე.წ. დამოუკიდებლობას. დიდი ხნის განმავლობაში სრულიად გაუგებარი იყო, რატომ აყენებდა ვენესუელა კითხვის ნიშნის ქვეშ სხვა ნახევარსფეროში მდებარე, ვენესუელასთან შეხების არ მქონე სახელმწიფოს ტერიტორიულ მთლიანობას. 

 

ცხადია, ამაში წვლილი  საქართველოს მოძულე ჰაი ნაციონალისტმა სერგეი ლავროვ-კალანტაროვმა შეიტანა, რომელიც რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს ხელმძღვანელის პოსტს იკავებს. კალანტაროვის წაქეზებით, რუსეთის ხელისუფლებამ ფაქტიურად „წალეკა“ ვენესუელა ფინანსური და სხვა სახის დახმარებით რუსეთის ბიუჯეტის ხარჯზე. მაგრამ, როგორც ჩანს, ვენესუელის ხელმძღვანელობას, ჰაის ლობის მსგავსად, ჰქონდა საკუთარი მოტივი  საზღვრების გადაკეთების პრეცედენტი დაეშვა. თანაც, ისევე როგორც "დიადი სომხეთის მშენებლების" შემთხვევაში, მთავარი უცხო ტერიტორიებზე პრეტენზია გახლდათ.

 

ამ პრეტენზიებით ჰაიებმა ჯერჯერობით ვერაფერს მიაღწიეს. მათ სამარცხვინოდ წააგეს ომი აზერბაიჯანული ყარაბაღისთვის და მათი სეპარატისტული „არცახი“ მთლიანად და საბოლოოდ ლიკვიდირებულ იქნა. მაგრამ ვენესუელის ხელისუფლებამ, როგორც ჩანს, გადაწყვიტა „მიებაძა რუსეთის ფედერაციისთვის“ და კონტროლი აეღო სხვის კუთვნილ ტერიტორიებზე.

 

რაც შეეხება ვენესუელას პრეტენზიებს მეზობელი გაიანას ტერიტორიის უმეტეს ნაწილზე - ესეკიბოს რეგიონზე, ისინი კოლონიალურ ეპოქაში იღებენ სათავეს. მაშინ, კოლონიური ეპოქის დროს, სამხრეთ ამერიკის უმეტესი ნაწილი ესპანეთსა და პორტუგალიას ეკუთვნოდა. გვიანას გარდა, რომელიც დაყოფილი იყო სამ ნაწილად: ბრიტანული (დღევანდელი გაიანა), ჰოლანდიური (დღევანდელი სურინამი) და ფრანგული გვიანა. რომელიც, სხვათა შორის, კვლავ რჩება საფრანგეთის კოლონიის სტატუსში, მიუხედავად მისი ხალხის სწრაფვისა დამოუკიდებლობისაკენ.

 

საფრანგეთის გვიანა რჩება უკანასკნელ კოლონიად მთელ ამერიკის კონტინენტზე! თუ არ ჩავთვლით კუნძულის ტერიტორიებს, რომელთა უმეტესობას კოლონიური სტატუსი აქვს და ასევე ეკუთვნის საფრანგეთს.

 

გარდა ამისა, საფრანგეთი არათუ არ აპირებს დამოუკიდებლობის მინიჭებას „თავისი“ გვიანასთვის, არამედ „დამატებით“ პრეტენზიას გამოთქვამს მეზობელი დამოუკიდებელი სურინამის (ყოფილი ჰოლანდიური გვიანა) ტერიტორიაზე, რომელიც მდიდარია მინერალური რესურსებით. მარტივად რომ ვთქვათ, ვენესუელას სურს დაიპყროს გაიანის უმეტესი ნაწილი, საფრანგეთს კი მეზობელი სურინამის ხელში ჩაგდება განუზრახავს.

 

 გამოდის, რომ შემთზვევითი სულაც არ ყოფილა, რომ ეთნიკური მაღალჩინოსანი სერგეი ლავროვ-კალანტაროვი ასე დაჟინებით „არწმუნებდა“ ვენესუელას, ეღიარებინა სამხრეთ კავკასიაში საზღვრების გადაკეთების პრეცედენტი და ვენესუელასა და საფრანგეთის პრეტენზიები სამხრეთ ამერიკაში უცხო მიწებზე ისტორიულ გვიანაში. თუ გავითვალისწინებთ ჰაი ნაციონალისტების პარიზთან კავშირს, ეს არის სრულიად კოორდინირებული პოლიტიკა, სადაც ფაქტიურად საფრანგეთის სადაზვერვო სამსახურების "კუდი ჩანს".

 

მოდით, მივუბრუნდეთ ისტორიას. ჯერ კიდევ მე-18 საუკუნეში, ესპანეთმა, რომელსაც დღევანდელ ვენესუელა ეკუთვნოდა, საკუთრების უფლება განაცხადა ესეკიბოს რეგიონზე (მაშინ ბრიტანეთის გვიანას) მისი საზღვრების ფარგლებში. ეს ნაბიჯი არ აღიარეს სხვა კოლონიალურმა სახელმწიფოებმა, განსაკუთრებით დიდმა ბრიტანეთმა და ნიდერლანდებმა. მაგრამ საფრანგეთი, რომელსაც იმ დროს ბურბონების დინასტია მართავდა, ისევე როგორც ესპანეთი, მხარს უჭერდა მადრიდის მოთხოვნებს.

 

1899 წელს, როდესაც ვენესუელამ უკვე მოიპოვა დამოუკიდებლობა ესპანეთისგან და გაიანა ჯერ კიდევ ბრიტანეთის მმართველობის ქვეშ იმყოფებოდა, აშშ-სა და რუსეთის მიერ მხარდაჭერილმა ტრიბუნალმა დაადგინა, რომ რეგიონის კონტროლი ბრიტანეთს უნდა ეკუთვნოდეს. ვენესუელა კი კვლავ ოფიციალურად აცხადებდა  პრეტენზიას რეგიონზე და ეს პრეტენზიები გაგრძელდა მას შემდეგაც, რაც გაიანამ დიდი ბრიტანეთისგან დამოუკიდებლობა მოიპოვა. ესეკიბოს რეგიონი დაშტრიხული იყო ვენესუელის რუკებზე, როგორც „სადავო ტერიტორია“, ისევე როგორც აზერბაიჯანული ყარაბაღი სომხურ რუკებზე.

 

სინამდვილეში, ვენესუელას არაფერი მოუმოქმედებია ამ მიწის მისათვისებლად საკმაოდ დიდი ხნის განმავლობაში. ვენესუელის ხელისუფლება არ გამოხატავდა „კრიტიკულ“ ინტერესს ამ იშვიათად დასახლებული ჯუნგლებით დაფარული მიწების მიმართ. საბედნიეროდ, ვენესუელას აქვს საკუთარი უამრავი ჯუნგლებით დაფარული, იშვიათად დასახლებული მიწები.

 

ამ საუკუნის დასაწყისში კი აქ დაიწყო გეოლოგიური საძიებო სამუშაოები. და სულ ცოტა ხნის წინ, 2015 წელს, ამერიკულმა ნავთობის გიგანტმა Exxon Mobil-მა აღმოაჩინა ნავთობი ესეკიბოში.

 

2023 წელს გაიანაში მთლიანი დადასტურებული მარაგები აღრიცხულია 11 მილიარდ ბარელით, ხოლო ნავთობის მოპოვებამ მიაღწია 383,000 ბარელს დღეში. ამან გამოიწვია გაიანას რეკორდული გლობალური ეკონომიკური ზრდა - დაახლოებით 60% 2022 წელს, ხოლო 2019 წლიდან 2022 წლამდე ქვეყანამ თითქმის სამჯერ გაზარდა მშპ (5,5 მილიარდი დოლარიდან 15 მილიარდ დოლარამდე). სსფ ექსპერტები პროგნოზირებენ გაიანას ეკონომიკის მკვეთრი ზრდის გაგრძელებას - 115% -ით 2023 წლიდან 2028 წლამდე.

 

თავად ვენესუელას საკუთარი ნავთობსაბადოები გააჩნია, მაგრამ ისინი ძირითადად დამუშვებული და ამოწურულია. გარდა ამისა, ხელისუფლების ამაზრზენმა ეკონომიკური არაკომპეტენტურობამ და მათმა პოლიტიკურმა ავანტიურებმა განაპირობა ის, რომ ქვეყანაში, ნავთობის მთელი სიმდიდრის მიუხედავად, მძიმე ეკონომიკური კრიზისი მრავალი წლის განმავლობაში გრძელდება. ამჟამინდელმა ხელისუფლებამ კი გადაწყვიტა პრობლემის  მოგვარება სხვათა მიწების მიტაცებით, ბუნებრივი რესურსების წინასწარ შესწავლით.

 

ვენესუელას პრეზიდენტის ნიკოლას მადუროს რიტორიკამ ბოლო დროს საბრძოლო ელფერი შეიძინა: 2023 წლის ნოემბრის ბოლოს მან მკვეთრად გააკრიტიკა გაიანის ხელისუფლება Exxon Mobil-ზე მათი დამოკიდებულების გამო, "რომლის უკან დგას აშშ-ს მთავრობა". პარადოქსი ის არის, რომ ვენესუელა თავად აწვდის თავის ნავთობს შეერთებულ შტატებს. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ვენესუელის ხელისუფლებას სურს სხვების ნავთობსაბადოების მითვისება იმ საბაბით, რომ მათ ექსპლუატირებას უწევენ შეერთებული შტატების ინტერესებში და მიჰყიდონ ეს ნავთობი იმავე შეერთებულ შტატებს.

 

ვენესუელის პრეზიდენტმა ნიკოლას მადურომ წამოიწყო "რეფერენდუმი", რომელიც ეჭვქვეშ აყენებს ტრიბუნალის 1899 წლის გადაწყვეტილებას, რომელიც კარაკასის ოფიციალური პირების თქმით, "თაღლითურად იყო მიღებული".

 

2023 წლის 3 დეკემბერს რეფერენდუმზე ვენესუელელებს სთხოვეს კენჭი ეყარათ რამოდენიმე საკითხისათვის:

 

- ლეგიტიმურად მიაჩნიათ თუ არა მათ ვენესუელას პრეტენზიები გაიანა-ესეკიბოს მიმართ;

- ეთანხმებიან თუ არა ისინი სადავო ტერიტორიის ვენესუელას რუკებში ჩართვას;

- მხარს უჭერენ თუ არა ვენესუელელები თავიანთ მთავრობას იუსტიციის საერთაშორისო სასამართლოს იურისდიქციის არ აღიარებაში;

- ანიჭებენ თუ არა ისინი ქვეყნის ხელისუფლებას უფლებამოსილებას, წინააღმდეგობა გაუწიონ გაიანას მიერ გაიანა-ესეკიბოს ტერიტორიის წყლების ერთპიროვნულ გამოყენებას.

 

ვენესუელას პრეზიდენტთან არსებული საარჩევნო კომისიის მონაცემებით, ამომრჩეველთა 95%-ზე მეტმა დადებითად უპასუხა თითოეულ ამ კითხვას. მიუხედავად იმისა, რომ 2023 წლის 1 დეკემბერს იუსტიციის საერთაშორისო სასამართლომ ბრძანა დროებითი ზომების გამოყენება 1899 წლის 3 ოქტომბრის საარბიტრაჟო გადაწყვეტილების საქმეზე, რაც ავალდებულებდა ვენესუელას თავი შეეკავებინა ნებისმიერი ქმედებებისგან, რომელიც შეცვლიდა სიტუაციას ესეკიბოს რეგიონში.

 

მდგომარეობა სერიოზულია. ვენესუელამ შესაძლოა გაიანას მიწების ანექსირება მოახდინოს. ეს ალბათ არ მოეწონება რეგიონის სხვა ქვეყნებს და შეერთებულ შტატებს. მწიფდება მორიგი შეიარაღებული კონფლიქტი და მასში უდავოდ საკუთარი როლი საფრანგეთის სპეცსამსახურებმა ითამაშეს.

 

ვარდენ წულუკიძე

 

წაკითხულია : 208