ანალიტიკა

მართლმადიდებლობის ბედის მნიშვნელობა აზერბაიჯანში 
18.01.24 12:05

აზერბაიჯანი უნიკალური ქვეყანაა. ქვეყნის მოსახლეობის უმრავლესობა მუსულმანია, თუმცა ის არა მხოლოდ აფასებს თავის ქრისტიანულ ისტორიულ წარსულს და გულდასმით ინახავს კავკასიის ალბანეთის უძველეს ტაძრებს, რომლებიც დღემდეა შემორჩენილი, არამედ შეიძლება მართლმადიდებლობის აღორძინების მაგალითიც მოგვეს. დამოუკიდებელ აზერბაიჯანში, ათწლეულების განმავლობაში საბჭოთა ათეიზმის შემდეგ, აღორძინდა მართლმადიდებლური საზოგადოებები, რომლებიც გაერთიანდა რუსეთის მართლმადიდებლური ეკლესიის ბაქოსა და აზერბაიჯანის ეპარქიაში, რომელიც მოქმედებს აზერბაიჯანის ტერიტორიის დიდ ნაწილზე და საქართველოს მართლმადიდებლური ეკლესიის კახ-ყურმუხის ეპარქიაში კახ-ზაქათალასა და ბელოკანის რაიონებში.

 

უფრო მეტიც, დამოუკიდებელ აზერბაიჯანში უძველესი უნიკალური უდინი ხალხის ნაწილი მართლმადიდებლობას დაუბრუნდა. ესენი არიან კავკასიის ალბანეთის ძირძველი მოსახლეობის შთამომავლები. ეს ზოგადად უნიკალური შემთხვევაა მსოფლიო ისტორიაში. სერიოზულმა თეოლოგებმა, როგორიცაა გარდაცვლილი დეკანოზი ვსევოლოდ ჩაპლინი, უკვე წამოჭრეს საკითხი ამ ხალხის (და აზერბაიჯანის ყველა მართლმადიდებლისთვის) უძველესი ავტოკეფალური ადგილობრივი მართლმადიდებლური ეკლესიის - მართლმადიდებელი ალბანეთის საკათალიკოსოს აღორძინების შესახებ. და ამ საკითხის აქტუალობა აშკარა გახდა მას შემდეგ, რაც აზერბაიჯანის ყარაბაღის რეგიონში უძველესი მართლმადიდებლური სიწმინდეები მრავალწლიანი ოკუპაციისგან გათავისუფლდა.

 

ზოგადად აზერბაიჯანში მართლმადიდებლობის აღორძინების მნიშვნელობა ძნელია გადააფასო. არსებითად, ერთ-ერთი უძველესი მართლმადიდებლური რეგიონი მონოფიზიტთა ტყვეობას „აღწევს თავს“. ბოლოს და ბოლოს, სწორედ ისტორიული კავკასიური ალბანეთის მიწებზე, ერთ დროს, ძირითადად ჰაი წარმოშობის მონოფიზიტთა ინტრიგების წყალობით, ჩატარდა „სპეციალური ოპერაცია“ უძველესი მართლმადიდებლური ეკლესიის „დაპყრობის“ მიზნით.

 

ეს "სპეცოპერაცია" თითქმის ათას ხუთასი წელიწადი გაგრძელდა! იგი დაიწყო სასანიანთა ირანის დროს და „საბოლოო წერტილი“ დასვა რუსეთის იმპერიამ, რომელმაც უკანონოდ მოახდინა ეჩმიაძინის ლიკვიდაცია და დამორჩილება (თუმცა ის უკვე მონოფიზიტობაზე იყო მოქცეული, მაგრამ მაინც შეინარჩუნა დამოუკიდებელი ალბანეთის საკათალიკოსოს საეკლესიო ორგანიზაციის ატრიბუტები. ) XIX საუკუნის 30-იან წლებში. და აი, თურმე - მართლმადიდებლობის მტრების ათასწლოვანი ინტრიგები და ჰაიების დივერსიული „შრომა“ „სხვისი საკუთრების  მითვისებაში“ წყალში ჩაიყარა! აზერბაიჯანში აღორძინდება მართლმადიდებლობა, მართლმადიდებლური ეკლესიებისგან შორს არის ეჩმიაძინის მონოფიზიტობა, რომელიც ბოლო საუკუნეებში იყო ჩართული უკიდურეს ჰაიურ ეთნონაციონალიზმში!

 

გულუბრყვილობა იქნებოდა გვეფიქრა, რომ მართლმადიდებლობის მოწინააღმდეგეები ამაზე შეჩერდებიან. შურისძიების მცდელობისთვის მათ მიმართეს ტრადიციულ მეთოდებს - ინტრიგას.

 

მას შემდეგ, რაც 2021 წელს ბაქოსა და აზერბაიჯანის მთავარეპისკოპოსი ალექსანდრე (იშჩეინი) მოულოდნელად გარდაიცვალა, ამ ძალებმა განზრახ, მოსკოვის საპატრიარქოში ინტრიგების გამო, გადადეს ბაქოსა და აზერბაიჯანის ეპისკოპოსად ადამიანის დანიშვნა, რომელმაც მთელი თავისი ცხოვრება უძველესი კავკასიის ალბანეთის მართლმადიდებლური მემკვიდრეობის შესწავლას შეალია  - არქიმანდრიტი ალექსი (ნიკონოროვი). მისი დისერტაცია თემაზე „ქრისტიანობის ისტორია კავკასიის ალბანეთში“ განთავსებულია ბაქოს ეპარქიის ოფიციალურ ვებგვერდზე. (https://baku-eparhia.ru/history/albania/)  

 

რუსეთის ფედერაციის პროჰაიელმა პროპაგანდისტებმა არქიმანდრიტ ალექსის კრიტიკა „ბევრი მეცნიერის“ აზრზე ააგეს, რომელსაც ისინი არ ასახელებდნენ, რომლებიც რატომღაც კავკასიის ალბანეთის ეკლესიის ნაშრომებს „ანტიმეცნიერულად“ მიიჩნევდნენ. იგივე პროპაგანდისტები ცდილობდნენ წარმოედგინათ საკითხი ისე, თითქოს აზერბაიჯანის მიწებზე „ქრისტიანები“ მხოლოდ ეთნიკური ჰაიები იყვნენ. აზერბაიჯანის 200 ათასზე მეტი მართლმადიდებელი მოქალაქის (მათ შორის რუსების ჩათვლით, რომლებისთვისაც ყარაბაღის რეგიონში მდებარე უძველესი მართლმადიდებლური სალოცავებიც მათია, ასევე მართლმადიდებლური უდინების, ქართველებისა და აზერბაიჯანელებისთვის) „კატეგორიულად უგულვებელყოფით“.

 

ეს თავად რუსეთის პრეზიდენტმა ვლადიმერ პუტინმაც კი აღნიშნა, 2020 წლის 20 ნოემბერს ყარაბაღში რუსეთის სამშვიდობო მისიის (RMK) შეხვედრაზე სიტყვით გამოსვლისას: ”მე ვესაუბრე ილჰამ ჰეიდაროვიჩს, ისიც ამბობს, რომ აზერბაიჯანის ხელისუფლება ყველაფერს გააკონტროლებს, უზრუნველყოფს ამ რელიგიურ ობიექტებზე წვდომას როგორც სომხური მხარის, ასევე, რა თქმა უნდა, აზერბაიჯანული მხარის წარმომადგენლებისთვის. ერთი მათგანი მდებარეობს თქვენი კონტროლის ზონაში (RMK), აქაც უნდა უზრუნველყოთ აზერბაიჯანელთა და სომეხთა წვდომა. აზერბაიჯანშიც არიან ქრისტიანები, და ესეც ერთ-ერთი ქრისტიანული ეკლესიაა, ეს ყველაფერი უნდა გავითვალისწინოთ...“ - განაცხადა მაშინ რუსეთის ფედერაციის პრეზიდენტმა.

 

თუმცა, 2023 წლის შემოდგომამდე ჰაი ნაციონალისტებს და ეჩმიაძინს ჯერ კიდევ ჰქონდათ ყარაბაღში სამხედრო შურისძიების იმედი. ამიტომ, „საეკლესიო ფრონტზე“ არანაირი აქტიური ქმედება არ განხორციელებულა. 2023 წლის 19-20 სექტემბერს კი აზერბაიჯანის შეიარაღებული ძალების ანტიტერორისტული ოპერაციისა და სეპარატისტული „არცახის“ საბოლოო ლიკვიდაციისა და „თვითდაშლის“ შემდეგ ცხადი გახდა, რომ შურისძიება ვერ განხორციელდებოდა სამხედრო საშუალებებით. შედეგად, კვლავ დაიწყო ჰაი რევანშისტების და ეჩმიაძინის აგენტების შეტევა „საეკლესიო ფრონტზე“. 

 

აპარატული თამაშებითა და ინტრიგებით ამ ძალებმა მიაღწიეს იმას, რომ რუსეთის მართლმადიდებლური ეკლესიის საპატრიარქომ 2023 წლის დეკემბერში ბაქოსა და აზერბაიჯანის ეპისკოპოსად წარადგინა კოლომნას სემინარიის პრორექტორად მღვდელმონაზონი ფილარეტი (ტიხონოვი), რომელსაც არასოდეს უცხოვრია აზერბაიჯანში და არავინ იცნობდა. ენთუზიაზმი, რომლითაც ჰაი ნაციონალისტები შეხვდნენ ამ ამბავს, იმაზე მეტყველებს, რომ ინტრიგების „ძაფები“ ეჩმიაძინსა და გარეგინ II-ს უკავშირდება. შესაძლოა -  ვატიკანსაც. ამ უკანასკნელის კავშირი მით უფრო სავარაუდოა იმის გათვალისწინებით, რომ ზვენიგოროდის ეპისკოპოსი სავა (ტუტუნოვი) ლობირებდა მოსკოვის საპატრიარქოში ფილარეტის (ტიხონოვის) დანიშვნას. თავად სავვა (ტუტუნოვი) იმთავითვე ლიბერალურ-ეკუმენური და პროვატიკანის შეხედულების მქონე, წარმოშობით ჰაია, საფრანგეთის მოქალაქე. სავვას (ტუტუნოვის) მიერ ბოლო დროს გამოცხადებული "რუსული ვაი-პატრიოტიზმის" მიუხედავად, მისი "თეოლოგიური შრომების" მარტივი ანალიზი (რომელზეც მას უარი არ უთქვამს!) ვარაუდობს, რომ ის არის ვატიკანისა და პარიზის "გავლენის აგენტი" მოსკოვის საპატრიარქოში.

 

ამავდროულად, ბაქოში რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის ახალი ეპისკოპოსის დანიშვნა დაემთხვა შეერთებულ შტატებში ანტიაზერბაიჯანული კამპანიის დაწყებას ჰაი ლობის მიერ. აშშ-ს სახელმწიფო დეპარტამენტმა აზერბაიჯანი შეიყვანა „შავი სიის კანდიდატების“ „რელიგიის თავისუფლების დამრღვევი ქვეყნების“ სიაში. ცხადია, ჰაი რევანშისტების სახელმწიფო დეპარტამენტის ოსტატები სარგებლობენ არა მხოლოდ ყარაბაღის ეკლესიების „ექსკლუზიურად ჰაის“ შესახებ ტყუილით და ბაქოს „რელიგიის თავისუფლების დამრღვევთა“ სიაში შეყვანით, არამედ რუსეთის მართლმადიდებლური ეკლესიის მიმართ ნდობის შემცირებით  აზერბაიჯანის მოქალაქეებს შორის.

 

ისინი აზერბაიჯანში მართლმადიდებლობაზე დარტყმას აპირებენ და ეს დასკვნა შეიძლება იმ ინფორმაციული მარკერებიდან გამოვიტანოთ, რომლებიც აქა-იქ იჩენს თავს. 

 

ასე მაგალითად, ანასტასია კოსკელოს ტელეგრამის არხი „შავ-თეთრი“ წერს, რომ ფილარეტ ტიხონოვის ბაქოს ეპისკოპოსად დანიშვნის შემდეგ, „ახალგაზრდა და გამოუცდელ ბაქოს ეპისკოპოსს, ცხადია, გაუჭირდება. ბაქოს ეპარქია "პროსომეხურ" და "პროაზერბაიჯანულ" პარტიებად დაყოფის საფრთხის წინაშე დგას. გარდა ამისა, ეპისკოპოსს მოუწევს მანევრირება ადგილობრივ სამღვდელოებასა და საპატრიარქოს შორის, ბაქოსა და მოსკოვის ხელისუფლებას შორის. რუსეთის მართლმადიდებლურ ეკლესიასა და სომხურ სამოციქულო ეკლესიას (სსე) აქვთ დიდი ხნის მეგობრული ურთიერთობა, რაც რუსეთის ფედერაციის აზერბაიჯანთან დაახლოების ფონზე, რუსეთის ეკლესიის ხელმძღვანელობას ძალიან მძიმე მდგომარეობაში აყენებს.”

 

აქ უნდა აღინიშნოს, რომ რუსეთის მართლმადიდებლურ ეკლესიასა და სომხურ სამოციქულო ეკლესიას შორის ე.წ. „მეგობრული ურთიერთობა“, საბედნიეროდ, ჯერ კიდევ შემოიფარგლება „დიპლომატიით“. როგორც არ უნდა სურდეთ რუსეთის მართლმადიდებლურ ეკლესიაში ეკუმენისტებს (იგივე სავვა ტუტუნოვს) იყონ „მეგობრებიც“ და „თანამორწმუნეებიც“. ჯერ არავის გაუუქმებია მართლმადიდებლური დოგმები, რომლის მიხედვითაც ეჩმიაძინის მონოფიზიტობა მწვალებლობაა. მართლმადიდებელ ქრისტიანებს ეკრძალებათ მონაწილეობა მიიღონ სომხური სამოციქულო ეკლესიის წირვა-ლოცვაში. მონოფიზიტების ღია დაცვა და განსაკუთრებით მათი პრეტენზიები თავდაპირველ მართლმადიდებლურ ეკლესიებზე, პრინციპში მიუღებელია რუსეთის მართლმადიდებლური ეკლესიისთვის. სამწუხაროდ, ეს არ ნიშნავს, რომ შეუძლებელია მონოფიზიტთა პრეტენზიების „ცბიერი და ფარული“ დაცვა.

 

სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ბაქოს ეპარქიაში არ შეიძლება არსებობდეს ღია „პროსომხური“, უფრო სწორად „პრო-ჰაიური“ და „პრომონოფიზიტური“ „პარტია“. ადამიანი, რომელიც იცავს მონოფიზიტთა ინტერესებს და პრეტენზიებს მართლმადიდებელ ქრისტიანთა საზიანოდ, ავტომატის მსროლელებს, თავს გამორიცხავს მართლმადიდებელთა რიგებიდან. ასე, მაგალითად, არც ერთი ქართველი, რომელიც მოულოდნელად საქართველოში გამოაცხადებს , რომ თითქოს აუცილებელია ეჩმიაძინსა და ვატიკანში „დაბრუნდეს“ ის 465 ქართული მართლმადიდებლური ეკლესია, რომლებზეაც ოფიციალურად აცხადებენ პრეტენზიებს, არ შეიძლება ჩაითვალოს მართლმადიდებელ ქართველად. ჰაი ლობიმ კი ამ საკითხზე საქართველოს ეკლესიის საპატრიარქოში „მოკავშირეების“ მოძებნა, მიუხედავად ყველა მცდელობისა, ვერ შეძლო.

 

ცხადია, პრო-ჰაიური „მეხუთე კოლონა“ აუცილებლად ეცდება არეულობის და განხეთქილების შეტანას საეკლესიო გარემოში და შეეცდება დარტყმა მიაყენოს მართლმადიდებლობას აზერბაიჯანში. ამავე დროს, ეცდება დაადანაშაულოს ქვეყნის ხელისუფლება "რელიგიის თავისუფლების დარღვევაში" და ატეხოს "ყვირილი მთელ მსოფლიოში".

 

აზერბაიჯანის მართლმადიდებლებს აქ სიბრძნე და თავშეკავება მართებთ და რაც მთავარია მტკიცედ დაიცვან მართლმადიდებლური რწმენა. არ უნდა დაემორჩილონ იმათ ხრიკებს, ვინც ცდილობს აცდუნოს ეგრეთ წოდებული „ქრისტიანული სოლიდარობით“ მონოფიზიტებთან. ასევე არ უნდა ჩაერთონ პროვოკაციებში. ბოლოს და ბოლოს, ღმერთს უნდა მივენდოთ, რომელმაც უკვე შეარცხვინა ოკუპანტები ყარაბაღში.

 

ვარდენ წულუკიძე

წაკითხულია : 595