ანალიტიკა

ევროკავშირი სულ უფრო წააგავს 'გვიანდელ სსრკ-ს', რომლის დაშლაც 'ყარაბაღის საკითხით' დაიწყო
28.01.24 16:35

2024 წლის 24 იანვარს აზერბაიჯანის დელეგაციამ განაცხადა, რომ წყვეტს თანამშრომლობას ევროპის საბჭოს საპარლამენტო ასამბლეასთან (PACE). მიზეზი არის ევროსაბჭოს საპარლამენტო ასამბლეის მხრიდან ყარაბაღში „არცახელი“ სეპარატისტების პრეტენზიების ფაქტობრივი მხარდაჭერა მაშინ, როდესაც აზერბაიჯანმა ტერიტორიული მთლიანობა აღადგინა. პასუხად ევროპის საბჭოს საპარლამენტო ასამბლეამ თავის სხდომაზე აზერბაიჯანის დელეგაციის უფლებამოსილების შეზღუდვას მხარი დაუჭირა .

 

სახეზეა კონფლიქტი ფუნდამენტურ საკითხთან დაკავშირებით. ევროპის საბჭოს საპარლამენტო ასამბლეის ერთ-ერთმა წევრმა ქვეყანამ ტერიტორიული მთლიანობა აღადგინა. მაგრამ იმის ნაცვლად, რომ მიესალმოს ამ ფაქტს, ევროსაბჭოს საპარლამენტო ასამბლეა, ფაქტობრივად, მხარს უჭერს სეპარატიზმს და ზოგიერთი ქვეყნის ტერიტორიულ პრეტენზიას სხვების მიმართ. და ეს იმ პირობებში, როცა ევროპაში მსგავსი პრეტენზიების გამო ომია რუსეთსა და უკრაინას შორის. ეს საგანგაშო სიმპტომია, პირველ რიგში, თავად გაერთიანებული ევროპისთვის.

 

ევროპა მთელი თავისი არსებობის მანძილზე იბრძოდა და ომების გამომწვევი მიზეზი სწორედ ზოგიერთი ევროპული ქვეყნის ტერიტორიული პრეტენზია იყო სხვების მიმართ. ევროკავშირი თავდაპირველად ჩაფიქრებული იყო, როგორც პროექტი, რომელიც სამუდამოდ დაასრულებდა მათ მიერ გამოწვეულ ტერიტორიულ პრეტენზიებს და ომებს. ამ დროს კი ირკვევა, რომ საზღვრების ხელშეუხებლობის „კვარცხლბეკის პრინციპი“, რომელზედაც ევროკავშირი უნდა აშენებულიყო, უარყოფილია ევროპის ყველაზე მნიშვნელოვანი (ევროპარლამენტთან ერთად) წარმომადგენლობითი ორგანოს - ევროსაბჭოს საპარლამენტო ასამბლეის მიერ.

 

სსრკ-ს არსებობის ბოლო წლების ისტორიას თუ გავიხსენებთ, აღნიშნული გეოპოლიტიკური პროექტის დეგრადაციის ერთ-ერთი უტყუარი ნიშანი იყო მის ტერიტორიაზე „ეროვნებათაშორისი კონფლიქტების“ ხელოვნური გაღვივება. როგორც წესი, გარკვეული ნაციონალისტური ძალების სეპარატისტული მოთხოვნების სახით (მათ მაშინდელი კგბ-ს მეთვალყურეობა).

 

პირველი იყო ყარაბაღის კონფლიქტი, რომელიც გაჩაღდა იმის გამო, რომ აზერბაიჯანის შემადგენლობაში მყოფი მთიანი ყარაბაღის რეგიონის ჰაი მოსახლეობამ მოითხოვა აზერბაიჯანის სსრ-დან გამოყოფა და სომხეთის სსრ-სთან მიერთება (ე.წ. „არცახის მიაცუმი“).

 

იმთავითვე ცხადი იყო, რომ სეპარატისტულ მოთხოვნებს და ე.წ. "ეთნიკურ კონფლიქტებს" ფარულად უჭერენ მხარს მოსკოვში დაზვერვის სამსახურები და სსრკ-ს ხელმძღვანელობა.

 

დაშლის პირას მყოფი იმპერიის ელიტარულ ნაწილს და დაზვერვის სამსახურების ზედა ეშელონებს სჯეროდათ, რომ სეპარატიზმის ხელოვნურად წაქეზებით მცირე ავტონომიებში, რომლებიც უფრო დიდი საკავშირო რესპუბლიკების ნაწილი იყვნენ, ამით შეინარჩუნებდნენ კავშირს. უფრო მეტიც, სეპარატისტებმა თავდაპირველად მიმართეს პროფკავშირის ცენტრს და მოითხოვეს მათი მისწრაფებების „დაცვა“.

 

„არცახის“ სეპარატიზმისა და ყარაბაღის კონფლიქტის მოდელის მიხედვით, ქართულ აფხაზეთსა და სამაჩაბლოში, მოლდავეთის დნესტრისპირეთში, გაჩნდა სეპარატიზმისა და კონფლიქტების წინაპირობა უკრაინულ ყირიმში. ამან ავერ უშველა სსრკ-ს, პირიქით, დააჩქარა მისი დაშლა. ტენდენციები კი აშკარაა - გეოპოლიტიკური ფორმირების დეგრადიურებად მმართველობას, რომელიც აგებულია „კავშირის პრინციპებზე“, შეუძლია დაეყრდნოს სეპარატიზმს ცალკეულ სუბიექტებში თავისი ძალაუფლების შესანარჩუნებლად.

 

როგორც ჩანს, ევროკავშირის მწვერვალები ამ კუთხით გვიანდელი სსრკ-ს მწვერვალების მაგალითს იმეორებენ. მეტიც, ძალიან სიმბოლურია, რომ პირველი პრეცედენტი, როდესაც „მოკავშირე“ სტრუქტურები ეჭვქვეშ აყენებენ სახელმწიფოს ტერიტორიულ მთლიანობას და მხარს უჭერენ სეპარატიზმს, იგივე აზერბაიჯანული ყარაბაღია.

 

მიუხედავად იმისა, რომ სამხრეთ კავკასიის ქვეყნები არ არიან ევროკავშირის წევრები და მხოლოდ საქართველოს მიენიჭა ცოტა ხნის წინ „ევროკავშირის კანდიდატის“ არაფრისმთქმელი სტატუსი, თავად პრინციპი მნიშვნელოვანია. თუ აზერბაიჯანის ტერიტორიული მთლიანობა საეჭვოა, მაშინ ანალოგიურად შეიძლება ეჭვქვეშ დადგეს ნებისმიერი ევროპული ქვეყნის ტერიტორიული მთლიანობაც, განსაკუთრებით მაშინ, თუ კონფლიქტის შემთხვევაში საჭიროა ევროკავშირის ზენაციონალური ორგანოების ჩარევა.

 

გვიანდელ სსრკ-ში „მიაცუმის“ მოთხოვნებსა და ჰაი ნაციონალისტების ამჟამინდელ პრეტენზიებს აზერბაიჯანის წინააღმდეგ, „ევროპულ დონეზე“ კიდევ ერთი რამ აერთიანებს. მაშინაც და დღესაც იგრძნობა „პარიზის ხელი“ და საფრანგეთის დაზვერვის სამსახურების მუშაობა.

 

შემთხვევითი არ არის, რომ ცოტა ხნის წინ საფრანგეთის პრეზიდენტმა ემანუელ მაკრონმა ქვეყნის შეიარაღებული ძალებისადმი მისასალმებელ სიტყვაში პირდაპირ განაცხადა, რომ „ბალკანეთი, სომხეთი ჩვენს ყურადღებას იქცევენ და გვაიძულებენ, ავიმაღლოთ ჩვენი პოზიცია და გავაკეთოთ ისტორიული არჩევანი, განსაკუთრებით სომხეთთან დაკავშირებით“. ფაქტობრივად, მაკრონმა მხარი დაუჭირა ჰაის ნაციონალისტების ტერიტორიულ პრეტენზიებს აზერბაიჯანის მიმართ ყარაბაღთან დაკავშირებით. ის თავის ჯარსაც კი ამზადებს იმისთვის, რომ მათ მოუწევთ ბრძოლა ამ პრეტენზიებისთვის.

 

ზოგადად, „ჰაი“ ნაციონალიზმს თავისი „დიადი სომხეთის“ პროექტით XIX საუკუნის ბოლოდან აქტიურად უჭერდა მხარს საფრანგეთი და მისი სპეცსამსახურები. დღეს კი ეს პროექტი, როგორც ჩანს, მიზნად ისახავს საფრანგეთის ნეოკოლონიალური იმპერიის ახალი შესაძლებლობების დემონსტრირებას. საფრანგეთი აფრიკიდან "გამოდევნეს". მაგრამ სანაცვლოდ, საფრანგეთის ელიტა, რომელიც ჩართულია გლობალურ პროექტებში, აძლიერებს თავის გავლენას ევროკავშირში (სადაც ბრიუსელისა და სტრასბურგის საერთოევროპული სტრუქტურები სულ უფრო მეტად ექვემდებარება პარიზის ინტერესებს) და ევრაზიაში. სომხეთი კი ფაქტობრივად ხდება საფრანგეთის „ფორპოსტი“.

 

რაც შეეხება სეპარატიზმის პრეცედენტებს, „საერთოევროპული“ ოფიციალური პირები და ევროკავშირის ბიუროკრატია ბრიუსელში მათგან სარგებლობენ მაშინაც კი, თუ ისინი თავად ევროკავშირში იქნებიან გაწევრიანებულნი. შემთხვევითი არ არის, რომ დღეს ევროკავშირის ყველაზე ცნობილი სეპარატისტები - კატალონიელი სეპარატისტები ესპანეთში - მიმართავენ ბრიუსელს. ევროკავშირში სეპარატიზმი ზრდის ევროპელი ოფიციალური პირების მნიშვნელობას ეროვნული სახელმწიფოების დასუსტების ფონზე.

 

თუმცა, ჩნდება კითხვა: ნუთუ იმ ქვეყნებს, რომლებიც არიან ევროსაბჭოს საპარლამენტო ასამბლეის წევრები, ეს არ ესმით? დეპუტატებმა, მათ შორის იმ ქვეყნებიდან, სადაც სეპარატიზმის პრობლემაა, ხმა მისცეს აზერბაიჯანის დელეგაციის უფლებამოსილების შეზღუდვას და, ფაქტობრივად, სეპარატიზმის მხარდაჭერას.

 

ევროპის საბჭოს საპარლამენტო ასამბლეის დეპუტატების უმრავლესობამ, რომლებიც აზერბაიჯანის საკითხზე კენჭისყრაში მონაწილეობდნენ, მხარი დაუჭირა აზერბაიჯანის დელეგაციის უფლებამოსილების შეზღუდვას, 76-მა დეპუტატმა მისცა ხმა, 10 წინააღმდეგი იყო, 4-მა კი თავი შეიკავა.

 

ბუნებრივია, პროვოკაციულ ანტიაზერბაიჯანულ წინადადებას მხარი სომეხმა დელეგატებმა დაუჭირეს. ზოგიერთმა დელეგაციამ კენჭისყრაში არასრული შემადგენლობით მისცა (დიდი ბრიტანეთიდან, მაგალითად, 18-დან ერთი, გერმანიიდან - 18-დან 4). თურქულმა დელეგაციამ (გარდა პროქურთული HDP-ის წარმომადგენლისა) წინააღმდეგ მისცა ხმა.

 

კენჭისყრაში მონაწილეობაზე უარი განაცხადეს უკრაინის, საქართველოს, ბულგარეთის, საბერძნეთის, კვიპროსის, ლატვიის, ლიხტენშტეინის, მოლდოვას, უნგრეთის, ნიდერლანდების, პოლონეთის, ჩრდილოეთ მაკედონიის, სერბეთის, სლოვაკეთის, ჩერნოგორიის, ჩეხეთის რესპუბლიკის და ესტონეთის დელეგაციებმა.

 

მათ შორის, ვინც კენჭისყრის დარბაზი დატოვა, რათა ღიად არ დაპირისპირებოდნენ აზერბაიჯანს, იყვნენ უკრაინის, საქართველოსა და მოლდოვას დელეგაციები. ქვეყნები, რომლებსაც სწორედ სეპარატიზმის არცახული პრეცედენტის გამო აქვთ პრობლემები ტერიტორიულ მთლიანობასთან დაკავშირებით.

 

მაგრამ, მეორე მხრივ, უკრაინა, საქართველო და მოლდოვა ბრიუსელიდან არიან „ანკესზე წამოგებული“, რომელიც მათ ევროკავშირში გაწევრიანებას დაჰპირდა. დაპირება კი არ ნიშნავს თანხმობას. თურქეთი ევროკავშირის კანდიდატის სტატუსს 1999 წლიდან ფლობს და მას შემდეგ ევროკავშირში გაწევრიანების მიმართულებით პროგრესი არ განხორციელებულა.

 

უკრაინა, საქართველო და მოლდოვა აზერბაიჯანთან ერთად სუამ-ის წევრები არიან. თეორიულად მათ კოორდინირება უნდა გაუწიონ თავიანთ მოქმედებებს საერთაშორისო პლატფორმებზე. ასეთ ვითარებაში აზერბაიჯანი სამივე ქვეყნის დელეგატებისგან მეტ კეთილსინდისიერებას მოელოდა. არ აქვს მნიშვნელობა მათი ხმები საკმარისი იქნებოდა კენჭისყრის შედეგის „შესაცვლელად“ თუ არა - ეს ის შემთხვევაა, როდესაც მათი პოზიცია მნიშვნელოვანია. რაც გამოთქვა თურქეთის დელეგაციამ.

 

უკრაინა, საქართველო და მოლდოვა დღეს საკუთარი ტერიტორიული მთლიანობის დარღვევისა და ტერიტორიების ოკუპაციის წინაშე დგანან და ევროკავშირს ამის თავიდან ასაცილებლად არაფერი გაუკეთებია. საქართველოში აფხაზეთისა და ცხინვალის რეგიონის ოკუპაციის პრობლემა დგას, უკრაინაში არის რეალური მასშტაბური ომი. ეს დელეგატები ევროსაბჭოს საპარლამენტო ასამბლეაში ვერ ხვდებოდნენ, რომ აზერბაიჯანის „დასჯას“ სწორედ იმიტომ აპირებდნენ, რომ ქვეყანამ ტერიტორიული მთლიანობა აღადგინა და ოკუპანტები გააძევა.

 

ალექსანდრე ზაქარიაძე

წაკითხულია : 811