ანალიტიკა

„თავდაუსხმელობიდან“ სამხრეთ კავკასიის ქვეყნების კონფერენციამდე
31.01.24 16:40

ცოტა ხნის წინ სომხეთის პრემიერ-მინისტრმა ნიკოლ ფაშინიანმა განაცხადა, რომ ერევანმა ბაქო მიიწვია ე.წ "არააგრესიის პაქტის" ხელმოსაწერად.

 

„ჩვენ აზერბაიჯანს შევთავაზეთ საზღვრის დემილიტარიზაცია, ასევე იარაღის ურთიერთკონტროლის მექანიზმის განხორციელება, ასევე თავდაუსხმელობის პაქტის ხელმოწერა, თუკი აღმოჩნდება, რომ სამშვიდობო ხელშეკრულების გაფორმებას მოსალოდნელზე მეტი დრო დასჭირდება. ", - აღნიშნა ფაშინიანმა.

 

სომხეთის პრემიერ-მინისტრის თქმით, ერევანს არ აქვს პრეტენზია სხვა ტერიტორიებზე, გარდა მისი სუვერენული ტერიტორიისა, ამიტომ მზადაა გასცეს ასეთი გარანტიები, სანაცვლოდ ელის ანალოგიურ გარანტიებს ბაქოსგან.

 

ამასთან, ნიკოლ ფაშინიანს დაავიწყდა შეხსენება, რომ სომხეთს ჯერ კიდევ უკანონოდ ოკუპირებული აქვს 8 აზერბაიჯანული სოფელი.  ამ სოფლების "ანკლავებად" გამოცხადება სრულებით არ არის სიმართლე. ვინაიდან 8 ოკუპირებული აზერბაიჯანული სოფლიდან მხოლოდ 3 მდებარეობს ანკლავებში (2 ღაზახის რეგიონში და 1 ნახიჩევანის ავტონომიურ რესპუბლიკაში). აზერბაიჯანის ოკუპირებული ღაზახის რეგიონის დარჩენილი 5 სოფელი კი საერთოდ არ წარმოადგენს ანკლავებს და მათი დაბრუნება დღეს უპრობლემოდ არის შესაძლებელი - სურვილის შემთხვევაში. ერევნის ხელისუფლებას კი უცხო ტერიტორიების დაბრუნების დიდი სურვილი არ აქვს.

 

ფაშინიანს, რომელმაც შესთავაზა „თავდაუსხმელობა“, არც უხსენებია აზერბაიჯანული სოფლების განთავისუფლების შესახებ, მაგრამ განაცხადა, რომ სომხეთმა შესთავაზა აზერბაიჯანს „უსაფრთხოების რამდენიმე გარანტიის მექანიზმი“, მაგალითად, „საზღვრიდან ჯარების სარკისებური გაყვანა“.

 

„1991 წლის ალმა-ატას დეკლარაციის შესაბამისად, აღნიშნული გახდა სახელმწიფო საზღვარი და 2022 წლის 6 ოქტომბერს პრაღაში, სომხეთმა და აზერბაიჯანმა შეთანხმდნენ, რომ ამის საფუძველზე აღიარებდნენ ერთმანეთის ტერიტორიულ მთლიანობას. ჯარების სარკისებური გაყვანა საშუალებას მისცემს აზერბაიჯანის სსრ-ს ყველა ტერიტორია იყოს აზერბაიჯანის კონტროლის ქვეშ და სომხეთის სსრ-ის ყველა ტერიტორია იყოს სომხეთის კონტროლის ქვეშ“, - განმარტა ფაშინიანმა.

 

სომხეთის მიერ 8 აზერბაიჯანული სოფლის მიმდინარე ოკუპაციის პირობებში კი უკვე დარღვეულია 1991 წლის ალმა-ატას დეკლარაციის ყველა პრინციპი. საკითხავია, რომელი „საზღვრიდან“ უნდა გაიყვანონ ჯარები? სომხური აზერბაიჯანის ტერიტორიების ოკუპაციის ხაზიდან? ეს ხომ რეალურად ამგვარი ოკუპაციის „ლეგიტიმაციის“ განზრახვას ნიშნავს.

 

არც ის უნდა დაგვავიწყდეს, რომ აზერბაიჯანი სომხეთს თავს არ დასხმია. სომხეთმა დაესხა თავს აზერბაიჯანის ტერიტორიას, დაიკავა აზერბაიჯანული ყარაბაღი, განდევნა იქიდან 1 მილიონზე მეტი ძირძველი მოსახლე და მეზობელი ქვეყნის ტერიტორიის დაახლოებით 20% ოკუპირებულ იქნა 44-დღიან ომამდე, რომელიც ფაქტობრივად განმათავისუფლებელ ომად იქცა.

 

ზოგადად, ფაშინიანის დღევანდელი წინადადება „თავდაუსხმელობის პაქტის“ შესახებ აზერბაიჯანთან მიმართებაში საოცრად მოგვაგონებს როგორც სოხუმის, ისე ცხინვალის სეპარატისტთა და რუსეთის ფედერაციის ოკუპირებული საქართველოს შესაბამისი ტერიტორიების წინადადებებს თბილისსა და სეპარატისტებს შორის მსგავსი შეთანხმების გაფორმების შესახებ. ოღონდ სხვა სახელით - ”ძალის გამოუყენებლობის შესახებ”. ამით დაფიქსირდება როგორც სეპარატისტული სტატუსი, ასევე ოკუპაცია.

 

სეპარატისტების ამ წინადადებას ფაქტობრივად შედარებით ცოტა ხნის წინ - 2023 წლის ნოემბერში - უპასუხა კონფლიქტოლოგმა, საქართველოს რეგიონული, საგარეო და საშინაო პოლიტიკის ექსპერტმა პაატა ზაქარეიშვილმა, რომელიც 2012-2016 წლებში შერიგებისა და სამოქალაქო თანასწორობის მინისტრი იყო და შესანიშნავად ესმის ეს საკითხი.

 

გთავაზობთ ამონარიდს ამ საკითხთან დაკავშირებით პაატა ზაქარიაშვილის სიტყვიდან:

 

 „აფხაზები წლების განმავლობაში სთხოვდნენ საქართველოს, ხელი მოეწერა მათთან შეთანხმებას ძალის გამოუყენებლობის შესახებ. ჩვენ ვუპასუხეთ, რომ იქ რუსული ჯარი იყო განლაგებული. რა აზრი აქვს აფხაზებთან ძალის გამოუყენებლობის, ომის არ განახლების შესახებ შეთანხმების გაფორმებას, როცა იქ რუსული ტანკებია განლაგებული?

 

შეძლებს აფხაზეთი მათ შეჩერებას? ვერა. მას საერთოდ არ აქვს ტანკები...

 

თურქეთი. ეს ნატოს წევრი ქვეყანაა. საქართველო ნატოში გაწევრიანებას ცდილობს, თურქეთიც შავ ზღვაზეა.

 

აუცილებელია თურქეთის სამშვიდობო კონტინგენტის მოწვევა. ახლა თურქები კოსოვოში არიან და კოსოვო ევროკავშირის თემაა.

 

თურქეთის ყოფნის გაძლიერებით ჩვენ ასევე მივანიშნებთ რუსეთს, რომ ის არაფერში არ უნდა ჩაერიოს, რადგან თურქული ძალების ყოფნა რეალურად ნატოსგან დაცვაა.

 

სულ ახლახან თურქეთმა და აზერბაიჯანმა ხელი მოაწერეს შეთანხმებას ერთობლივი საჰაერო სივრცის დაცვის შესახებ. საქართველოც არ უნდა შეუერთდეს ამ შეთანხმებას? რატომ ჩივიან ჩვენი ხელისუფლება, პარტნიორობის ძიების ნაცვლად, საჯაროდ, რომ მარტო დგანან რუსეთის წინააღმდეგ?

 

ჩვენ არ ვართ მარტო. თურქეთმა და აზერბაიჯანმა წელს 16 სამხედრო წვრთნა დაგეგმეს. რატომ არ ვმონაწილეობთ ამაში? რატომ არ ვატყობინებთ რუსეთს, რომ ჩვენს უსაფრთხოებას არაფერი ემუქრება, რადგან ჩვენს მხარეს არის სახელმწიფო, რომლის წინაშეც თქვენ, იქ, მოსკოვში ხართ ანგარიშვალდებული და რომელთანაც მეგობრობთ (იგულისხმება თურქეთი)?

 

აფხაზებთან ძალიან სწრაფად შეიძლება შეხვედრის მოწყობა  - სტამბულში ან ვენაში, სადმე. და თქმა: „ხედავთ, მარტო დარჩით, რუსები არ არიან. ჩვენ მზად ვართ მოგცეთ გარანტიები, რომ საფრთხე არ გემუქრებათ“.

 

სხვაგვარად როგორ აპირებთ ცხოვრებას? აღიარება გამორიცხულია - არც საქართველო და არც მსოფლიო არ გცნობთ.

 

ამიტომ, მოდით ვისაუბროთ საერთო სახელმწიფოზე. მე ვთავაზობ ფედერაციის მოდელს და ის იმ დროისათვის უკვე მზად უნდა იყოს.

 

თქვენ შეგიძლიათ გამოაქვეყნოთ ეს მოდელი ზოგიერთ მედია რესურსში 2023 წლის დეკემბერში. და ვუთხრათ [აფხაზებს]: მოგწონთ თუ არა ეს დოკუმენტი, ეს არის ჩვენი წინადადება, ეს არის პროექტი, მოდით ვიმუშაოთ მასზე".

 

ზოგადად, ძალიან საინტერესო წინადადებაა. ფართო ანალოგიების გავლების შემთხვევაში, ეს შეიძლება ქართული მხრიდან ამ ფორმით არა მხოლოდ აფხაზებისა და ოსების შემთხვევაში გამოვიყენოთ. გარკვეულწილად მსგავსი წინადადება შესაძლოა გაკეთდეს აზერბაიჯანის მხრიდან სომხეთის მისამართით.

 

გსურთ "თავდაუსხმელობა"? მაშ, გაიყვანეთ ყველა უცხოური ჯარი თქვენი ტერიტორიიდან. მათ შორის ისეთებიც, რომელთა შემოყვანასაც ასე დაჟინებით ცდილობთ რეგიონში - განსაკუთრებით ფრანგები. მეტიც, სომხეთის მოსახლეობა უკვე უკმაყოფილოა ამ „ახალი მოკავშირეებით“. ხალხი აღშფოთებას გამოხატავს ხელისუფლების მიმართ, რომელმაც ევროკავშირის სადამკვირვებლო მისიის „ესკორტის“ ორ ფრანგ ჯარისკაცს სასჯელისგან თავის დაღწევის საშუალება მისცა, რომლებმაც გააუპატიურეს და სასტიკად სცემეს საშუალო სკოლის მოსწავლე ქალაქ კაფანში.

 

ასევე, სომხეთ-აზერბაიჯანის საზღვარზე სიმშვიდის საკითხი იგივე თურქმა სამშვიდობოებმა შეიძლება გადაწყვიტონ. რა თქმა უნდა, დღეს სომხეთის ხელისუფლება შეიძლება შეცბეს თურქეთის გამო. მომავალში კი, ჰაი ხალხის მდგომარეობა ამ ქვეყანასთან თანამშრომლობის გარეშე ვერ შეძლებს.

 

და ყველაზე მნიშვნელოვანი კითხვა - მას შემდეგ, რაც გადაწყდება "თავდაუსხმელობის" საკითხი - როგორ ვიცხოვროთ შემდგომ? ნათელია, რომ სომხეთი გრძელვადიან პერსპექტივაში ვერ გადარჩება დაბლოკილი კომუნიკაციების ბლოკადის პირობებში. არსებობს მექანიზმი, რომელიც საშუალებას მოგვცემს განვბლოკოთ კომუნიკაციები სამხრეთ კავკასიაში და შევქმნათ პირობები ეკონომიკური თანამშრომლობისა და რეგიონის ქვეყნების ერთობლივი განვითარებისთვის. ეს არის კონფედერაცია.

 

თუკი საქართველო აფხაზეთს ამ ტერიტორიის დეოკუპაციის შემდეგ სთავაზობს კონფედერაციას ერთი სახელმწიფოს ფარგლებში, მაშინ სამხრეთ კავკასიის რეგიონში შესაძლებელია სამი ქვეყნის კონფედერაცია კონფედერაციის მონაწილეთა დამოუკიდებლობისა და სუვერენიტეტის შენარჩუნებით. ასეთი კონფედერაციის ორი მცდელობა უკვე იყო - 1918 წელს სამხრეთ კავკასიის ქვეყნების დამოუკიდებლობის გარიჟრაჟზე და 1922 წელს სამხრეთ კავკასიის "გასაბჭოების" შემდეგ ბოლშევიკური სსრკ-ის ფარგლებში. დღეს, როდესაც სამივე ქვეყანა ამა თუ იმ ხარისხით ჩამოყალიბდა დამოუკიდებელ სახელმწიფოებად, შესაძლებელია მესამე ისტორიული მცდელობა.

წაკითხულია : 1657