ანალიტიკა

ირანი სომხეთის გავლით ინდოეთის ოკეანიდან შავ ზღვამდე ტრანზიტის ჩანერგვას ცდილობს
07.02.24 17:00

ირანის საგანგებო და სრულუფლებიანმა ელჩმა სომხეთში მეჰდი სობჰანიმ 2024 წლის 6 თებერვალს ერევანში გამართულ პრესკონფერენციაზე გამოთქვა იდეა სომხეთის რესპუბლიკის გავლით ირანული საქონლის უფრო სწრაფი ტრანზიტის შესახებ, ვიდრე აზერბაიჯანის გავლით. სულ რაღაც ორი დღით.

 

თეირანი მხარს უჭერს სომხეთის მთავრობის ინიციატივას „მსოფლიოს გზაჯვარედინი“, მეჰდი სობჰანიმ ასევე განაცხადა, რომ ირანს ურჩევნია მარშრუტი სომხეთის გავლით, ვიდრე აზერბაიჯანისა. სომხური მარშრუტი, მისი თქმით, სავარაუდოდ აზერბაიჯანულზე ორი დღით მოკლეა. სრულიად გაუგებარია, თუ რა სახის ტრანსპორტით შეუძლია ირანულ საქონელს სომხეთის რესპუბლიკის ტერიტორიის გავლით ირანის საზღვრიდან საქართველოსკენ „იფრინოს“, რათა გაუსწროს ირანიდან შავ ზღვაში აზერბაიჯანისა და საქართველოს გავლით შემოსულ ტვირთებს.

 

ირანის საზღვრიდან აზერბაიჯანის გავლით საქონლის სარკინიგზო ტრანსპორტირება ეხლაც კი  შესაძლებელია სასაზღვრო ქალაქ ასტარიდან საქართველოს შავი ზღვის პორტებამდე. ნორმალური ლოგისტიკური ორგანიზაციის პირობებში, სრულ გადაზიდვას შეიძლება ორ დღეზე ნაკლები დასჭირდეს.

 

ცხადია, ირან-აზერბაიჯანის საზღვრის სარკინიგზო გადაკვეთისა და ირანის სარკინიგზო სისტემასთან კავშირის პრობლემა ჯერაც აქტუალურია. ირანი ვერაფრით ასრულებს რაშტ-ასტარას სარკინიგზო მონაკვეთის მშენებლობას. ასევე, სატვირთო მანქანები ირანის საზღვრიდან საქართველოს საზღვრამდე აზერბაიჯანის საავტომობილო გზების გავლით გაცილებით კომფორტული მაგისტრალებით გადიან, ვიდრე სომხეთის გავლით. მით უმეტეს, თუ გავითვალისწინებთ ირანის საზღვრიდან ერევნისკენ მიმავალი გზის მონაკვეთს ზანგეზურის გავლით, სადაც უამრავი რთული მთის მონაკვეთებია შეზღუდული ტევადობით. აქ სატვირთო მანქანებს ჯერჯერობით ძალიან ნელა უწევთ გადაადგილება.

 

აქ უნდა გვახსოვდეს, თუ რა სახის „ილეთებს“ ატარებენ ირანული მარიონეტები - ჰუსიტები იემენში - საერთაშორისო კომუნიკაციებში, რამაც პრობლემები შეუქმნა წითელ ზღვაში საერთაშორისო ნაოსნობას. "თითქოს შეკვეთით", წითელ ზღვაში გემებზე ჰუსიტების თავდასხმის შემდეგ (რაც ნაკლებად სავარაუდოა, რომ ასეთი წარმატებული იქნებოდა ირანის დახმარების გარეშე), გაჩნდა ინდოეთიდან ირანის გავლით საქონლის ტრანზიტის ინტერესი. ირანი კი ცდილობს ეს ტრანზიტი სომხეთის გავლით თავისი „გატეხილი“ გზებით „გაიტანოს“ მარშრუტზე, რომელიც აბსოლუტურად მოუმზადებელია დიდი მოცულობისთვის.

 

„ირანი მიიჩნევს, რომ სატრანსპორტო მარშრუტი სომხეთის გავლით შავი ზღვისკენ მიმავალი საუკეთესო გზაა, სომხური მხარისთვის კი სასურველია მარშრუტი ირანის გავლით სპარსეთის ყურემდე“, - პირდაპირ განაცხადა მეჰდი სობჰანიმ.

 

სომხური მარშრუტის მიმზიდველობის გასაზრდელად ტარიფები უნდა შემცირდეს და ახალი გზები აშენდეს, ყურადღება გაამახვილა მან და ამ სატრანსპორტო პროექტის განხორციელების მთავარ ამოცანად ინფრასტრუქტურის განვითარება დაასახელა. მისი თქმით, სომხეთში საქართველოსთან ჩრდილოეთ საზღვრისკენ მიმავალი გზა გამართულია, მაგრამ სამხრეთისკენ მიმავალ გზაზე, ირანის მიმართულებით, ჯერ კიდევ ბევრია გასაკეთებელი.

 

მეჰდი სობჰანის თქმით, სომხეთისთვის ირანი საუკეთესო გზაა სამხრეთისკენ, მათ შორის ინდოეთის ოკეანეში მდებარე პორტ ჩაბაჰარისკენ. „მთავარი ეკონომიკური ამოცანაა ტვირთების გადაზიდვის უზრუნველყოფა და ინფრასტრუქტურის განვითარება ორ ქვეყანას შორის ურთიერთობების გასამარტივებლად“, - განაცხადა დიპლომატმა და მიუთითა სომხეთის სამხრეთში ამ მიმართულებით მიმდინარე სამუშაოებზე. კერძოდ, მან აღნიშნა ხელშეკრულების გაფორმება სომხეთში, ჩრდილოეთ-სამხრეთის ავტომაგისტრალის ყველაზე სამხრეთ მონაკვეთის მშენებლობის ფარგლებში, ირანის მოსაზღვრე აგარაკიდან ქალაქ ქაჯარანამდე (32 კმ). მეჰდი სობჰანიმ ასევე განაცხადა, რომ თებერვლის ბოლომდე მხარეები ამ პროექტის განსახორციელებლად პრაქტიკულ ნაბიჯებს გადადგამენ.

 

ფაქტობრივად, ირანის ელჩი სომხეთში ყურადღებას ამახვილებს არა მხოლოდ სომხური, არამედ საერთაშორისო ტრანზიტის პერსპექტივაზე ინდოეთიდან ევროპაში ირან-სომხეთი-საქართველოსა და შავი ზღვის გავლით, წითელი ზღვის გავლით საერთაშორისო ბიზნესის ჩვეულებრივი მარშრუტის გამოყენების გარეშე, პროირანულ ჰუსიტებთან ერთად, და არა ირან-აზერბაიჯანი-საქართველოსა და შავი ზღვის გავლით.

 

ირანი თანახმაა სასწრაფოდ ჩადოს ფული სომხეთის ტერიტორიაზე გზებში. მაგრამ არა ლოგისტიკურად უფრო მომგებიანი რაშტ-ასტარას სარკინიგზო მაგისტრალის დასრულების დაჩქარებაში, რომელიც ირანს აძლევს პირდაპირ სარკინიგზო გასასვლელს შავ ზღვაში ტრანზიტისთვის. როგორც ჩანს, ირანს ფუნდამენტურად არ სურს სატრანზიტო ტვირთის გაგზავნა აზერბაიჯანის გავლით...

 

იბადება კითხვა: არის თუ არა ერთგვარი „გაფრთხილება“ სომხეთში ირანის ელჩის სიტყვები „ორი დღის“ შესახებ, რომლის დროსაც აზერბაიჯანის გავლით მარშრუტი თითქოს უფრო „ხანგრძლივია“, ვიდრე სომხეთის გავლით? გაფრთხილება, რომ შეიძლება  წარმოიქმნას პრობლემები აზერბაიჯანის გავლით ტრანზიტთან დაკავშირებით, ისევე როგორც იყო პრობლემები წითელ ზღვაზე კომუნიკაციებთან დაკავშირებით, ჰუთების ირანელი მარიონეტების გამო. მით უმეტეს, ამ პრობლემების შექმნას ირანის სხვა მარიონეტები - ჰაი რევანშისტები ესწრაფვიან.

 

ჯერჯერობით, ძალთა ბალანსი არ აძლევს მათ აზერბაიჯანსა და საქართველოს გავლით საერთაშორისო სატრანსპორტო კომუნიკაციებთან დაკავშირებით „ავაზაკობის“ საშუალებას. 44-დღიან ომში დამარცხებული ჰაის არმია შედარებით სუსტია. მაგრამ ის სწრაფად იარაღდება. ამაში კი მას არა მხოლოდ საფრანგეთი, არამედ ირანიც ეხმარება, ინდოეთიდან სომხეთისთვის იარაღის ტრანზიტის ორგანიზებით. მეჰდი სობჰანიმ ცხადყო, რომ სომხეთისთვის ინდური იარაღის ტრანზიტი ირანის ტერიტორიით გაგრძელდება. სობჰანიმ პირდაპირ განაცხადა, რომ ირანი სომხეთის გაძლიერების მომხრეა. მისი თქმით, სწორედ ძალთა ბალანსი რეგიონში ხელს შეუწყობს რეგიონულ მშვიდობას. „ამ ლოგიკით, ირანი მზადაა გაუწიოს ნებისმიერი დახმარება სომხეთს, რაც ხელს შეუწყობს რეგიონულ მშვიდობასა და სტაბილურობას“, - აღნიშნა მან.

 

აღსანიშნავია, რომ არსებობს კიდევ ერთი ვარიანტი, რომელიც ყველა მხარისთვის, მათ შორის ირანისთვის, სომხეთისთვის და აზერბაიჯანისთვის არის მომგებიანი, ირანსა და შავ ზღვას შორის პირდაპირი სარკინიგზო კომუნიკაციის ორგანიზება აზერბაიჯანის, სომხეთისა და საქართველოს ტერიტორიით. საუბარია პირდაპირ სარკინიგზო მარშრუტზე, რომელიც არსებობდა სსრკ-ს დაშლამდე, რომელიც აკავშირებდა ირანის რკინიგზასთან ნახიჩევანის რეგიონში და გადიოდა ზანგეზურზე.  ამ სარკინიგზო კავშირის აღსადგენად აუცილებელია ზანგეზურის დერეფნის გახსნა. 

 

ზანგეზურის დერეფანთან დაკავშირებით ირანის ელჩმა ზოგადად უარყოფითად ისაუბრა და ცხადყო, რომ ირანი მისი გახსნის წინააღმდეგია.

 

„ირანის პოზიცია ამ საკითხთან დაკავშირებით ძალიან მკაფიოა და ჩვენ ამას ყოველთვის ხაზს ვუსვამდით - გზები უნდა იყოს იმ ქვეყნის სუვერენიტეტის ქვეშ, რომლითაც ისინი გაივლიან. ჩვენ წინააღმდეგი ვართ რეგიონში საზღვრების შეცვლისა და გეოპოლიტიკური ცვლილებების შესახებ“. ეს იმას ნიშნავს, რომ ირანი ზანგეზურის დერეფნის გახსნას „საზღვრების შეცვლად“ განიხილავს. ჩნდება კითხვა, რატომ არ განიხილა ირანმა აზერბაიჯანული ყარაბაღის ოკუპაცია სომხეთის მიერ საზღვრის შეცვლად?

 

ზოგადად, მეჰდი სობჰანიმ თავის პრესკონფერენციაზე დაადასტურა, რომ ირანი ერევანში კვლავაც რევანშისტებს ეყრდნობა და ეწინააღმდეგება სამხრეთ კავკასიის რეგიონში აღმოსავლეთ-დასავლეთის ხაზის გასწვრივ ძირითადი კომუნიკაციების გახსნას, მათ შორის ზანგეზურის დერეფნისა და რომ ირანი აქტიურად ცდილობს ააშენოს თავისი სამხრეთ-ჩრდილოეთის დერეფანი, რომელიც მოულოდნელად აქტუალური გახდა წითელ ზღვაში მისი მარიონეტების მოქმედებების გამო.

 

 

 

ვარდენ წულუკიძე

წაკითხულია : 784