ანალიტიკა

სომხეთი, როგორც ჩანს, რევანშისტული მისწრაფებების გამო, თანახმაა იქცეს 'დასავლურ პროექტის' ტარანად და შეასრულოს 'ახალი მფლობელების' ნებისმიერი სურვილი...
22.04.24 11:15

2024 წლის 5 აპრილს ბრიუსელში სომხეთ-ევროკავშირი-აშშ ფორმატში გამართული შეხვედრის შედეგების მიხედვით, შეერთებული შტატებისა და ევროკავშირის მხრიდან მომავალი პოლიტიკური და სამხედრო დახმარების მასშტაბები უპრეცედენტო იქნება. ეს გვაძლევს საშუალებას დავასკვნათ, რომ საქართველო საბოლოოდ და შეუქცევადად „გამოვარდა“ დასავლეთის მოკავშირეთა სიიდან სამხრეთ კავკასიის რეგიონში და აქ ფსონი სომხეთზეა დადებული.

 

ამის მიზეზიც გასაგებია. მიუხედავად იმისა, რომ ქართველებს არ აქვთ ილუზია კრემლის დამოკიდებულებაზე თავიანთი ქვეყნის მიმართ და პასუხობენ „იგივეთი“, ქართველების უმრავლესობას არ დაუწყია რუსი ხალხის მტრად აღქმა. საქართველოში, ხელისუფლებასა და ხალხს შორის რუსეთთან მიმართებაში აშკარად გაგანსხვავებული დამოკიდებულებაა. სწორედ ამიტომ, ბოლო დროს ასე გაიზარდა რუსი ტურისტების ნაკადი საქართველოში.

 

რაც მთავარია, ქართველები არ აპირებენ რუსეთის წინააღმდეგ ომში „თვითგანადგურებას“. ქართველ ხალხს არ აქვს და არც ექნება ნაციონალისტური სიძულვილისა და რუსოფობიის იმ დონის დამოკიდებულება (ისევე როგორც სხვა ხალხების მიმართ სიძულვილი), რომ თავგამეტებით იბრძოლოს სხვათა ინტერესებისთვის.

 

სომხეთი კი სულ სხვა საკითხია. იქ ნაციონალისტური სიძულვილი სხვა ხალხების მიმართ, რუსოფობიის ჩათვლით, თავის ზენიტშია. სომეხმა ნაციონალისტებმა მშვიდად მოკლეს დახოცეს აზერბაიჯანელი მეზობლები, რომლებთანაც ისინი ახლახან გვერდიგვერდ ცხოვრობდნენ. ასე რომ, თუ ახალი მფლობელები უბრძანებენ, რუსებსაც არ დაინდობენ, ამიტომ, დასავლეთს ახლა ისინი „მოკავშირედ“ სჭირდება. უფრო მეტიც, სომეხი ტერორისტები რუსებს ხოცავდნენ მე-20 საუკუნის დასაწყისში დაშნაკური ტერორის დროსაც, ხოლო სსრკ-ს დროს მათ დაიწყეს "ბრძოლა დამოუკიდებლობისთვის" ჯერ კიდევ გასული საუკუნის 70-იან წლებში მოსკოვის მეტროში ტერორისტული თავდასხმებით.

 

განვიხილოთ სომხეთისთვის დასავლეთიდან გაწეული დახმარების დეტალები. ისინი შეიძლება შემდეგნაირად დაჯგუფდეს:

 

აშშ – სომხეთი

 

1. შეერთებული შტატები ერევანს გაუწევს ექსპერტების დონის მხარდაჭერას „სტრატეგიული თავდაცვის მიმოხილვისა და სომხეთის ახალი სამხედრო დოქტრინის შემუშავებისთვის“.

 

სომხეთის სამხედრო დოქტრინა შეიცვლება შეერთებული შტატების დახმარებით და შეერთებული შტატების ინტერესებიდან გამომდინარე, სადაც მინიმუმამდეა დაყვანილი ან საერთოდ არ არის გათვალისწინებული სომხეთის მეზობელი ქვეყნების ინტერესები. ასევე არ არის გათვალისწინებული საქართველოს ინტერესები. მით უმეტეს, თუ საქართველო „გაბედავს“ დამოუკიდებელი პოლიტიკის გატარებას და ეროვნული ინტერესების დაცვას. ჩვენ ახლა ვხედავთ, თუ როგორ ცდილობს დასავლეთი და იგივე შეერთებული შტატები „ხელები გადაუგრიხონ“ საქართველოს ხელისუფლებას, რომელმაც მხოლოდ და მხოლოდ „გაბედა“ გარედან დაფინანსებული ორგანიზაციების გავლენის შეზღუდვა. უფრო მეტიც, ანტისამთავრობო აქციებს სომხური „მეხუთე კოლონაც“ შეუერთდა. საქართველოში სომხეთიდან ჩამოსული „აქტივისტებიც“ არიან.

 

უდავოა, რომ სომხეთის რესპუბლიკის ახალ სამხედრო დოქტრინაში  ვიხილავთ დოქტრინას „ისტორიული დიადი სომხეთის“ შესახებ, რომელიც, გავიხსენოთ, მოიცავს ქართულ სამცხე-ჯვახეთსაც (სომეხი ნაციონალისტების ტერმინოლოგიით „ჯავახკი“). ასე რომ, მეზობელი ქვეყნის თავდაპირველი აგრესიული სამხედრო დოქტრინის შეცვლა საქართველოსთვის სავარაუდოდ „უვნებელი“ არ იქნება. უფრო მეტიც, სამხედრო დოქტრინის ცვლილებებს თან ახლავს შეერთებული შტატების აქტიური ფინანსური და ტექნიკური მხარდაჭერა.

 

2. სომხეთის პარტნიორობის მიზნების განხორციელებაში ნატოსთან დაგეგმვისა და კვლევის პროცესის (PARP) და ოპერატიული შესაძლებლობების კონცეფციის (OCC) მეშვეობით შეთანხმებული იქნება ორმხრივი სამხედრო თანამშრომლობა.

 

დაგეგმვისა და კვლევის პროცესი (PARP) და ოპერატიული შესაძლებლობების კონცეფცია (OCC) პარტნიორი ქვეყნების ნატოსთან თანამშრომლობის ძირითად ელემენტებს შორისაა. PARP შექმნილია იმისთვის, რომ დაეხმაროს პარტნიორებს თავდაცვის მიზნების მიღწევაში და გააუმჯობესონ თავიანთი სამხედროების თავსებადობა ნატოსთან. არსებითად, ეს პუნქტი ნიშნავს, რომ სომხეთის შეიარაღებული ძალები ნატოს სტანდარტებთან უფრო ახლოს იქნება.

 

3. შეერთებული შტატები ხელს შეუწყობს სომხეთის სამხედრო და თავდაცვითი შესაძლებლობების მნიშვნელოვან განვითარებას და სასაზღვრო კონტროლისა და უსაფრთხოების გაძლიერებას, განსაკუთრებით ირანთან საზღვარზე.

 

ალბათ ირანი არ იქნება სომხეთის „მტერი“, რომელიც დასავლეთის დახმარებას ეყრდნობა. ამ საზღვარზე სადავო ადგილები არ არის. და არაქსის ხიდზე „საზღვრის კონტროლის გასაძლიერებლად“ არ არის საჭირო სპეციალური „საზღვრის კონტროლის გაძლიერება“, მით უმეტეს,  შეერთებული შტატების დახმარებით. მიუხედავად ამისა, ამერიკელი სომეხი მესაზღვრეები შეიარაღებულები და აღჭურვილნი იქნებიან. მაშ ვის წინააღმდეგ შეიძლება ამ სასაზღვრო ძალების გამოყენება? ასევე შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ ამერიკელების დახმარების გარეშეც სომეხი მესაზღვრეები ბოლო 3 ათწლეულის მანძილზე სომხეთ-საქართველოს საზღვარი საქართველოსკენ „სწევენ“ - ეს „პრაქტიკა“ გაგრძელდება. მეტიც, ასეთი „საზღვრის მცოცავი მოძრაობით“ სომხეთმა უკანონოდ წაართვა ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ქართული სალოცავი - ჰუჯაბის მონასტერი. ამრიგად, აშშ-ს დახმარება სომხეთისთვის „საზღვრის კონტროლისა და საზღვრის უსაფრთხოების გასაძლიერებლად“ საქართველოსთვის აშკარად სახიფათოა, და გულისხმობს სომხეთის მიერ საქართველოს ტერიტორიის „მცოცავი ოკუპაციის“ გაგრძელებას.

 

გარდა ამისა, შეერთებული შტატების მოკავშირედ გახდომით და შეერთებული შტატებისგან სამხედრო დახმარების მიღებით, სომხეთი არა მხოლოდ არ აპირებს ირანს მტრად გადაეკიდოს, არამედ მიზნად ისახავს მას შავ ზღვაზე  „გზა გაუხსნას“ . შემთხვევითი არ არის, რომ ბრიუსელის შეხვედრის შემდეგ თეირანში ირანსა და სომხეთს შორის საქმიანი თანამშრომლობის განვითარების შესახებ კონფერენცია გაიმართა.

 

კონფერენციის გახსნაზე სიტყვით გამოსვლისას თეირანის სავაჭრო პალატის გენერალურმა მდივანმა ბაჰმან ეშგიმ განაცხადა, რომ „სომხეთი ირანისთვის არის კარიბჭე შავი ზღვის, ანატოლიის რეგიონისა და ევრაზიის ეკონომიკური კავშირისკენ და განიხილება მაკავშირებლად კასპიის რეგიონსა და საზღვაო ევროპას შორის, ასევე ახალი აბრეშუმის გზის მარშრუტად“. ბაჰმან ეშგიმ რატომღაც არ აღნიშნა, რომ შავი ზღვის კარიბჭე უპირველეს ყოვლისა საქართველოა, რომელთანაც ირანი დაკავშირებულია არა მარტო სომხეთის, არამედ აზერბაიჯანის გავლით.

 

ამ მხრივ, არსებობს ძალიან რეალური რისკი, რომ სომხეთი გამოიყენებს შეერთებული შტატებისგან მიღებულ სამხედრო-პოლიტიკურ მხარდაჭერას არა ირანთან „დაპირისპირებისთვის“, არამედ საქართველოს ტერიტორიის გავლით „შავი ზღვის დერეფნის გასარღვევად“, როგორც თავისთვის, ასევე ირანისთვის.

 

4. შეერთებული შტატები სომხეთში გაგზავნის ანალიტიკოსთა ჯგუფებს საჰაერო ძალებისა და საჰაერო თავდაცვის შესაძლებლობების ადგილზე შესაფასებლად, სომხეთის კუხო-ს საჰაერო თავდაცვის ერთობლივ სისტემაში ინტეგრაციის გათვალისწინებით.

 

შეერთებული შტატები დაინტერესებულია სომხეთთან სამხედრო თანამშრომლობის სტრუქტურის შეცვლით საჰაერო თავდაცვის სისტემასთან დაკავშირებით. ამერიკული შემფასებელთა ჯგუფების გაგზავნა სომხეთში არის სტრატეგიის ნაწილი, რომელიც მიზნად ისახავს სომხეთის საჰაერო ძალების და საჰაერო თავდაცვის ხელახალ შეფასებას და რეორგანიზაციას, კუხოს-ს საჰაერო თავდაცვის სისტემაში ქვეყნის მიმდინარე ინტეგრაციის გათვალისწინებით.

 

ეს ნაბიჯი ჯდება რეგიონში რუსეთისა და კუხოს-ს გავლენის შემცირების აშშ-ს სურვილის ფართო კონტექსტში. ამ სამუშაოების გარკვეული ნაწილი უკვე მიმდინარეობს, რასაც ადასტურებს საფრანგეთის მიერ სომხეთში მიწოდებული სარადარო სისტემები. ამ კუთხით, შეერთებული შტატები გეგმავს საკვანძო როლის შესრულებას ტექნოლოგიის, წვრთნებისა და მხარდაჭერის მეშვეობით სომხეთის საჰაერო თავდაცვის გასაძლიერებლად, რაც გამიზნულია ერევანზე რუსული სამხედრო გავლენის შესამცირებლად.

 

5. შეერთებული შტატები დააფინანსებს სომხეთს საგარეო სამხედრო დაფინანსების (FMF) პროგრამის ფარგლებში, რათა ხელი შეუწყოს მის ხელმისაწვდომობას მოწინავე სამხედრო აღჭურვილობასა და განვითარებად ტექნოლოგიებზე.

 

საგარეო სამხედრო დაფინანსების პროგრამა (FMF) არის აშშ-ს საგარეო პოლიტიკის მთავარი ინსტრუმენტი, რომელიც შექმნილია აშშ-ს მოკავშირეებისა და პარტნიორების მხარდასაჭერად, გრანტების ან სესხების გაცემით აღჭურვილობის, სწავლებისა და სხვა სამხედრო საჭიროებებისთვის. ეს პროგრამა ხელს უწყობს მიმღები ქვეყნების თავდაცვისუნარიანობის გაძლიერებას და სამხედრო თავსებადობის გაუმჯობესებას.

 

FMF-ის მეშვეობით, შეერთებული შტატები აპირებს ხელი შეუწყოს სომხეთს ქონდეს წვდომა თანამედროვე სამხედრო ტექნოლოგიებზე და მაღალტექნოლოგიურ აღჭურვილობაზე. აშშ საქართველოს მსგავს რამეს არც კი შეჰპირებია. ეს ნიშნავს, რომ შედარებითი სამხედრო პარიტეტი საქართველოსა და სომხეთს შორის მკვეთრად გადაინაცვლებს ამ უკანასკნელის სასარგებლოდ.

 

6. შეერთებული შტატების შეიარაღებული ძალები სომხეთის შეიარაღებულ ძალებთან ერთად ერთობლივ სამხედრო წვრთნებში მიიღებს მონაწილეობას შესაბამისობის უზრუნველსაყოფად.

 

შეერთებული შტატებისა და სომხეთის ერთობლივი სამხედრო წვრთნები აუცილებლად გამოიწვევს სომხეთის არმიის საერთო საბრძოლო შესაძლებლობების ზრდას. ასეთ არმიაზე დაყრდნობით სომხეთი შეძლებს რეალურად საფრთხეს შეუქმნას მეზობლების უსაფრთხოებასა და მათ ტერიტორიულ მთლიანობას. მათ შორის საქართველოს, რომლის ტერიტორიაზე სომხეთი არა მხოლოდ აქტიურად უჭერდა მხარს აფხაზეთისა და ცხინვალის რეგიონის სეპარატისტულ რეჟიმებს, არამედ აქვს სეპარატისტული მიწისქვეშეთი სამცხე-ჯავახეთშიც.

 

7. შეერთებული შტატები გააძლიერებს სომხეთის თავდაცვის შესაძლებლობებს საერთაშორისო სამხედრო განათლებისა და მომზადების პროგრამის (IMET) მეშვეობით.

 

აქ ისევ ამერიკელების მიერ სომხური სამხედრო ძალების მომზადებაზეა საუბარი. ეს პროგრამა არის აშშ-ს საგარეო სამხედრო დახმარების ერთ-ერთი მთავარი ინსტრუმენტი, რომელიც მიზნად ისახავს ორმხრივი სამხედრო ურთიერთობების განმტკიცებას საგანმანათლებლო კურსების საშუალებით.

 

8. შეერთებული შტატები იმუშავებს, რათა დააჩქაროს GPS ტექნოლოგიის ფართო გამოყენება სომხეთში.

 

ყარაბაღის მეორე ომმა აჩვენა სომხეთის ჩამორჩენა მაღალი სამხედრო ტექნოლოგიებისა და უპილოტო თვითმფრინავების გამოყენებაში, აგრეთვე იარაღის დამიზნების სიზუსტეში. შეერთებული შტატები აპირებს ამის აღმოფხვრას.

 

სომხეთის სამხედრო სფეროში GPS (გლობალური პოზიციონირების სისტემა) ტექნოლოგიის დანერგვა გადამწყვეტ როლს თამაშობს სამხედრო ოპერაციების სიზუსტისა და ეფექტურობის გაზრდაში. GPS საშუალებას აძლევს ჯარებს ზუსტად განსაზღვრონ რთული ან უცნობი რელიეფი, რაც მნიშვნელოვნად აუმჯობესებს მობილობას და რეაგირებას ცვალებად გარემოებებზე. თანამედროვე უპილოტო საფრენი აპარატები და სხვა ავტონომიური სისტემები ფართოდ იყენებენ GPS-ს ნავიგაციისთვის და მისიებისთვის, როგორიცაა დაზვერვა, მონიტორინგი და დარტყმები. შედეგად, სომხური არმია უფრო „მაღალტექნოლოგიური“ გახდება, ვიდრე ქართული არმია.

 

ევროკავშირი - სომხეთი

 

9. ევროკავშირი მიიღებს დახმარების პაკეტს ევროპის მშვიდობის ფონდის (EPF) ფარგლებში სომხეთის შეიარაღებული ძალების მხარდასაჭერად. ეს პაკეტი მიზნად ისახავს სომხეთის ეროვნული უსაფრთხოების, სტაბილურობისა და მდგრადობის გაძლიერებას თავდაცვის სექტორში. ის ასევე გააუმჯობესებს ოპერატიულ ეფექტურობას, გაზრდის ევროკავშირისა და ნატოს სტანდარტებთან შესაბამისობას და უზრუნველყოფს სომხეთის შეიარაღებული ძალების თავსებადობას. დახმარების პაკეტი ასევე მიზნად ისახავს სომხეთის შეიარაღებული ძალების შესაძლებლობების გაძლიერებას ოპერაციებსა და მისიებში ევროკავშირის საერთო უსაფრთხოებისა და თავდაცვის პოლიტიკის (CSDP) ფარგლებში მონაწილეობის მისაღებად.

 

არსებობს მტკიცებულება, რომ ევროკავშირმა უკვე მიაღწია კონსენსუსს სომხეთისთვის დახმარების პაკეტის მიღებაზე ევროპის მშვიდობის ფონდის (EPF) მეშვეობით. ევროკავშირის ეს გადაწყვეტილება ასევე მიზნად ისახავს სომხეთსა და ევროკავშირს შორის უფრო მჭიდრო თანამშრომლობის სტიმულირებას საერთო უსაფრთხოებისა და თავდაცვის პოლიტიკის ფარგლებში. მსგავს დახმარებას ევროკავშირი საქართველოს არც ჰპირდება.

 

10. ევროკავშირი და სომხეთი რეგულარულად გამართავენ კონსულტაციებს თავდაცვისა და უსაფრთხოების საკითხებზე.

 

როგორც აშშ-ს შემთხვევაში, დაგეგმილია რეგულარული კონსულტაციები ევროკავშირსა და სომხეთს შორის, რომელიც მიმართული იქნება თავდაცვისა და უსაფრთხოების თანამშრომლობის გაღრმავებაზე. ეს კონსულტაციები ასევე ხელს შეუწყობს სომხეთის უფრო მჭიდრო ინტეგრაციას ევროპულ და ტრანსატლანტიკურ უსაფრთხოების სტრუქტურებში. ასეთი ინტეგრაციის კუთხით სომხეთი საქართველოსაც „გაუსწრებს“ და გახდება ევროკავშირისთვის უფრო „სასურველი“ პარტნიორი სამხრეთ კავკასიის რეგიონში უსაფრთხოების საკითხებში, ვიდრე ჩვენი ქვეყანა.

 

11. ევროკავშირი მხარს უჭერს სომხეთის მთავრობის გადაწყვეტილებას, გაიყვანოს რუსეთის ფედერაციის FSB-ის სასაზღვრო სამსახურის ჯარები ზვარტნოცის საერთაშორისო აეროპორტიდან, სომხეთ-ირანის საზღვრიდან და ყველა სხვა საერთაშორისო სასაზღვრო პუნქტიდან.

 

რუსეთის გავლენიდან სომხეთის სრულმა გამოსვლამ და ამ ქვეყანაში რუსეთის ფედერაციის „სამხედრო“ ხიდების დაკარგვამ შესაძლოა აიძულოს რუსეთი კიდევ უფრო მაგრად „მოეჭიდოს“ ოკუპირებულ ქართულ აფხაზეთსა და სამაჩაბლოს და გააძლიეროს რუსული სამხედრო ბაზები საქართველოს ამ რეგიონებში „დიდი კავკასიონის ქედის ამ მხარეს“. ეს თავისთავად კიდევ უფრო აჭიანურებს საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენას.

 

12. ევროკავშირი და სომხეთი აქტიურად განიხილავენ სომხეთში რუსული სამხედრო ობიექტების სამომავლო სტატუსს, მოქმედი შეთანხმების ფარგლებშ, რომელიც ითვალისწინებს მათ ყოფნას 2044 წლამდე.

 

ბოლო დროს ევროკავშირი და სომხეთი აქტიურად განიხილავენ სხვადასხვა ვარიანტებს სომხეთის ტერიტორიაზე რუსული სამხედრო ბაზების მომავალთან დაკავშირებით, რაც ბრიუსელში გამართულ შეხვედრის შედეგებზეც აისახა. სომხეთის ტერიტორიიდან რუსული სამხედრო კონტინგენტის გაყვანა ერთ-ერთი სტრატეგიული მიზანია ევროკავშირისა და შეერთებული შტატების სომხურ პოლიტიკაში და განიხილება სხვადასხვა სცენარი, მათ შორის 102-ე რუსული ბაზის გარშემო დაძაბულობის ჩათვლით.

 

ისევ და ისევ, არსებობს საქართველოს გლობალურ სამხედრო კონფრონტაციაში ჩათრევის რისკი. მართლაც, 102-ე რუსული ბაზის ირგვლივ კონფლიქტის შემთხვევაში, რუსეთმა შეიძლება გაარღვიოს მისთვის „სამხედრო დერეფანი“ საქართველოს ტერიტორიის გავლით, მნიშვნელოვნად გააფართოოს რუსული ოკუპაციის ზონა, რომელიც ისედაც მოიცავს საქართველოს ტერიტორიის 20%-ს.

 

13. ევროკავშირმა და სომხეთმა განიხილეს ერევნის რუსულ სამხედრო აღჭურვილობასა და ტექნოლოგიებზე დამოკიდებულების შემცირების აუცილებლობა, ასევე რუსეთის მიერ მიწოდებულ სამხედრო განათლებასა და წვრთნაზე დამოკიდებულების შემცირება.

 

ევროკავშირი მიზნად ისახავს აქტიური გავლენა მოახდინოს სომხეთის შეიარაღებული ძალების საკადრო და სამხედრო-ტექნიკურ პოტენციალის ფორმირებაზე. ეს პროცესი უკვე დაწყებულია. სომხეთის უშიშროების საბჭოს მდივანმა არმენ გრიგორიანმა საზოგადოებრივ ტელევიზიასთან ინტერვიუში უკვე განაცხადა, რომ 2020-24 წლებში რუსეთის წილი სომხეთისთვის იარაღის მიწოდების შესახებ შეთანხმებებში 96%-დან 10%-მდე შემცირდა. სომხეთის სამხედრო დამოკიდებულება საფრანგეთსა და ინდოეთზე, რომლებიც უკვე აქტიურად იარაღებენ სომხეთს, გაიზრდება. ეს ქვეყნები არ აპირებენ საქართველოს მომარაგებას თანამედროვე იარაღით.

 

14. სომხეთი უზრუნველყოფს ევროკავშირის მისიის გრძელვადიან ყოფნას სომხეთში (EUMA) და გააფართოვებს მის ფუნქციებს პერსონალის გაზრდით.

 

ევროკავშირის მისია სომხეთში (EUMA), ფაქტობრივად, დღეს არის ნატოს საინფორმაციო და სადაზვერვო ბაზა, უფრო სწორედ ნატოს ერთი კონკრეტული ქვეყნის - საფრანგეთის. დაგეგმილია მისიის პერსონალის მნიშვნელოვანი ზრდა და მისი ფუნქციების გაფართოება. გარდა ამისა, როგორც ახლახანს განაცხადა სომხეთში აშშ-ის ელჩმა კრისტინა ქუინმა, ვაშინგტონს ჯერ არ განუხილავს ევროკავშირის მისიაში გაწევრიანება, მაგრამ არ გამორიცხავს ამ შესაძლებლობას მომავალში. მოვლენების ამგვარი განვითარება აუცილებლად გამოიწვევს სომხეთის ტერიტორიაზე ექსტრარეგიონული ყოფნის გაძლიერებას, რაც გაზრდის დაძაბულობას რეგიონში.

 

15. ევროკავშირი დაეხმარება სომხეთს აზერბაიჯანის საზღვარზე თავდაცვის ინფრასტრუქტურის, მათ შორის საინჟინრო ფორტიფიკაციის შექმნაში.

 

სომხეთისთვის ევროკავშირის ასეთი დახმარება თანდათან იწვევს აზერბაიჯანთან პირობითი, ჯერ კიდევ შეუთანხმებელი საზღვრის სრულფასოვან ფრონტის ხაზად გარდაქმნას. აქ ხდება საინჟინრო სიმაგრეების მშენებლობა და მრავალი საცეცხლე პოზიციის შექმნა. მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ სომხეთს ჯერ არ უთქვამს უარი აზერბაიჯანისა და თურქეთის წინააღმდეგ კონსტიტუციით გათვალისწინებული ტერიტორიული პრეტენზიების შესახებ. სომხეთს აქვს მსგავსი პრეტენზია საქართველოს მიმართ სამცხე-ჯვახეთთან მიმართებაში, რომელიც ჯერ არ შეუყვანიათ თავიანთი სახელმწიფოს ფუნდამენტურ კანონში.

 

16. ევროკავშირი და სომხეთი ითანამშრომლებენ საზღვრის უსაფრთხოებისა და კონტროლის საკითხებზე სომხეთის ეროვნული უსაფრთხოების სამსახურის და ევროკავშირის საგარეო საზღვრის უსაფრთხოების სააგენტოს (Frontex) სასაზღვრო ჯარების მეშვეობით.

 

ევროკავშირსა და სომხეთს შორის თანამშრომლობა სასაზღვრო უსაფრთხოების სფეროში Frontex-თან ურთიერთქმედების გზით შეიძლება განიხილებოდეს, როგორც კიდევ ერთი ნაბიჯი, რომელიც მიმართულია რეგიონის ქვეყნების ინტერესების წინააღმდეგ. სააგენტო Frontex, რომელიც ეხება საზღვრებისა და მიგრაციის მართვის საკითხებს ევროკავშირში, მნიშვნელოვან როლს ასრულებს საზოგადოების გარე საზღვრების გაძლიერებაში, კონტროლისა და ზედამხედველობის უზრუნველყოფაში, რომელიც, ბრიუსელის შეთანხმებების თანახმად, გავრცელდება სომხეთის საზღვრებამდე.

 

ასეთი თანამშრომლობა მიმდინარე გეოპოლიტიკური დაძაბულობის კონტექსტში არის ევროკავშირის კიდევ ერთი მცდელობა, შეამციროს რუსული გავლენა სომხეთში, კერძოდ, სომხეთში რუსი მესაზღვრეების „ჩანაცვლება“. ამან შეიძლება გამოიწვიოს რუსეთის მხრიდან საპასუხო ქმედებები, სამხედრო ინტერვენციამდე და მათ შორის, თავისი გავლენის შესანარჩუნებლად - ისევ საქართველოს ტერიტორიის გავლით.

 

17. ევროკავშირის წევრი ქვეყნები და აშშ შესთავაზებენ დახმარებას სომხეთის ახლადშექმნილი საგარეო დაზვერვის სამსახურის მომზადებასა და აღჭურვაში და გაზრდის სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურისა და სასწავლო შესაძლებლობებს.

 

მოსალოდნელია, რომ სომხეთი მიიღებს მნიშვნელოვან ტექნიკურ და საექსპერტო მხარდაჭერას ამ სფეროში, რაც სომხეთის საგარეო დაზვერვის სამსახურს საშუალებას მისცემს მნიშვნელოვნად გააფართოვოს თავისი ოპერატიული შესაძლებლობები. სომხეთის საგარეო დაზვერვისა და სპეცსამსახურების საქმიანობა უკვე მიმართულია საქართველოს წინააღმდეგ, ამიტომ ეს არის ჩვენი ქვეყნის უსაფრთხოებისა და შიდა სტაბილურობის კიდევ ერთი საფრთხე.

 

18. დაიწყება ევროკავშირი-სომხეთის კიბერ დიალოგი კიბერ საგანგებო სიტუაციებზე რეაგირების ჯგუფის (CERT) და სომხეთის კიბერუსაფრთხოების და ინციდენტებზე რეაგირების ჯგუფის (CSIRT) სტრატეგიული შესაძლებლობების გასაძლიერებლად.

 

კიბერუსაფრთხოების თვალსაზრისით, საქართველო შესაძლოა აქ უფრო დაუცველი გახდეს. მით უმეტეს, თუ მეზობელი ქვეყნის სადაზვერვო სამსახურები, რომლებიც მის მიმართ არაკეთილგანწყობილნი არიან, ევროკავშირის დახმარებით დამატებით შესაძლებლობებს მიიღებენ.

 

აშშ-ევროკავშირი-სომხეთი

 

19. შეერთებული შტატები და ევროკავშირი დაეხმარებიან სომხეთს ატომური ელექტროსადგურების დეაქტივაციის პროგრამის (DNPP) მეშვეობით მეწამორის ატომური ელექტროსადგურის (MNPP) დემონტაჟში. მეწამორის დეაქტივაციის შემდეგ დაფინანსება მოხდება ახალი ატომური ელექტროსადგურების განვითარებისთვის.

 

მოძველებული და საშიში მეწამორის ატომური ელექტროსადგურის, ასევე ამ ელექტროსადგურის დახარჯული საწვავის პრობლემა ერთ-ერთი მთავარია სამხრეთ კავკასიის რეგიონის უსაფრთხოების თვალსაზრისით. ის დაუყოვნებლივ უნდა დაიხუროს და საერთაშორისო კონტროლის ქვეშ მოექცეს. როგორც ჩანს, აშშ და ევროკავშირი მზად არიან დაეხმარონ სომხეთს მეწამორის ატომური ელექტროსადგურის ეტაპობრივად გაუქმებაში და ახალი ატომური ენერგეტიკის პროექტების განვითარებაში.  თითოეულ ამ ეტაპზე, საერთაშორისო კონტროლის გარეშე, სომეხი რევანშისტების მხრიდან ბირთვული კატასტროფის და ბირთვული ტერორიზმის რისკი არათუ არ მცირდება, არამედ იზრდება.

 

20. შეერთებული შტატები და ევროკავშირი შექმნიან ერთობლივ სამხედრო და თავდაცვით სამუშაო ჯგუფს, რომელიც კოორდინაციას გაუწევს სომხეთის თავდაცვისა და უსაფრთხოების მდგრადობის პროგრამის განხორციელებას.

 

ევროკავშირი და აშშ შეთანხმდნენ სომხეთისთვის ლეტალური იარაღის მიწოდებაზე. გარდა ამისა, მოსალოდნელია შეტევითი იარაღის მიწოდება. შედეგად, ერევანი მიიღებს იმას, რაც დასავლეთმა არ მისცა საქართველოს და მრავალი წლის განმავლობაში უარს ამბობდა უკრაინაზე.

 

სომხეთის არმიის ნატოს სტანდარტებთან სრულ შესაბამისობაში მოყვანა, სომხეთის რესპუბლიკის შეიარაღებულ ძალებში რუსი სამხედრო და პრორუსული ელემენტების სომხეთიდან განდევნა - ყველა ეს ქმედება მიანიშნებს ნატოში სომხეთის შესაძლო შესვლის მომზადებაზე საშუალოვადიან პერსპექტივაში. ამით დასავლეთი სომხეთს უხსნის იარაღის ბაზარს და თავად აფინანსებს სომხეთის მიერ ამ იარაღის შეძენას. საქართველოსთვის, მიუხედავად იმისა, რომ ქვეყანამ 2008 წელს გარე აგრესია გაანიცადა, მსგავსი არაფერი გაკეთებულა.

 

ყოველივე კი ერთ რამეს ნიშნავს - ამიერიდან სამხრეთ კავკასიაში დასავლეთის „ფავორიტი“ სომხეთია, რომელსაც ბევრის უფლებას მისცემენ. მათ შორის იმ ქვეყნების წინააღმდეგ, რომლებიც არასოდეს ყოფილან „შინაურნი“ დასავლეთისთვის.

 

ბოლოს და ბოლოს, რელიგიური და იდეოლოგიური თვალსაზრისითაც კი, არც საქართველო და არც აზერბაიჯანი არ „შეესაბამებიან“ დასავლეთის ღირებულებებს, განსაკუთრებით კი თანამედროვე. საქართველო მართლმადიდებლური ქვეყანაა, აზერბაიჯანი მუსლიმი და „ბედავენ“ დაიცვან თავიანთი ინტერესები, ეროვნული თვითმყოფადობა და კულტურული ფასეულობები. მაშინ როცა სომხეთი, როგორც ჩანს, რევანშისტული მისწრაფებების გამო, თანახმაა გახდეს „დასავლურ პროექტში“ ტარანი და შეასრულოს „ახალი მფლობელების“ ნებისმიერი სურვილი.

 

გიორგი მაზნიაშვილი

წაკითხულია : 2296