ანალიტიკა

აზერბაიჯან-თურქმენეთის თანამშრომლობა და მისი მნიშვნელობა საქართველოსთვის
08.12.22 16:00

აზერბაიჯანსა და თურქმენეთს შორის თანამშრომლობამ შეიძლება ახალი იმპულსი მისცეს ახალი შუა აბრეშუმის გზის გასწვრივ მდებარე ქვეყნების განვითარებას, საქართველოს ჩათვლით. ბაქო-თბილისი-ყარსის რკინიგზის გავლით ტვირთების ტრანზიტის ზრდის აშკარა პერსპექტივის გარდა, თურქმენეთის რკინიგზისა და ბაქო-თურქმენბაშის ბორნის ჩართულობით, ბუნებრივი აირის ტრანზიტი საქართველოს გავლით შესაძლოა მკვეთრად გაიზარდოს.

 

შედეგად, საქართველოსთვის იხსნება პერსპექტივა, გახდეს ბუნებრივი აირის მთავარი ტრანზიტი კასპიის ზღვის აუზიდან ევროპაში. უფრო მეტიც თუ ადრე რუსეთი ეწინააღმდეგებოდა გაზის ტრანზიტს საქართველოს გავლით, ახლა ის თავად არის დაინტერესებული თურქეთში გაზის კერის შექმნით. ბუნებრივია, პირველ რიგში საკუთარი გაზისთვის, მაგრამ იმ პირობებში, როდესაც უკრაინის წინააღმდეგ აგრესია და სანქციები ბლოკავს რუსეთის ფედერაციიდან გაზის მიწოდების ტრადიციულ მარშრუტებს, თურქეთი რჩება ერთადერთ პერსპექტიულ „სარკმლად ევროპისკენ“ გაზპრომისთვის და ის ვერ შეუშლის ხელს თურქეთს ფულის გამომუშავებაში აზერბაიჯანიდან საქართველოს გავლით გაზის ტრანზიტზე.

 

აზერბაიჯანი და საქართველო, მომავალში შესაძლოა ევროპისკენ თურქმენული გაზის ძირითადი სატრანზიტო ქვეყნები გახდნენ. მარაგი უზარმაზარია და ამ მაჩვენებლით თურქმენეთი მსოფლიოში მე-4 ადგილზეა რუსეთის, ყატარისა და ირანის შემდეგ. ამჟამად თურქმენეთი ქვეყანაში წარმოებული გაზის უმეტეს ნაწილს ჩინეთში ახორციელებს, მაგრამ დაინტერესებულია ევროპის ბაზარზე დაბრუნებით.

 

ევროპული ბაზრიდან, ისევე როგორც პოსტსაბჭოთა სივრცის ქვეყნების (მათ შორის უკრაინა და საქართველო) ბაზრებიდან ერთ დროს თურქმენეთმა, ფაქტობრივად განდევნა რუსეთის ფედერაცია. „გაზპრომმა“ ისარგებლა იმით, რომ თურქმენეთისთვის იგი მონოპოლიური სატრანზიტო ქვეყანა იყო დასავლეთის მიმართულებით, ყიდულობდა მის გაზს იაფად, რეექსპორტზე სუპერ მოგება მიიღო. ეს ერთ დროს თურქმენული გაზის ჩინეთში ექსპორტის „გადაადგილების“ მიზეზი გახლდათ. ამჟამინდელ პირობებში, როდესაც გაზის მიწოდება ტრადიციული მარშრუტებით უკრაინის გავლით და ევროპაში გაჩერებული "ჩრდილოეთის ნაკადების" გასწვრივ აშკარად არასაკმარისი გახდა, თურქმენულმა გაზმა შეიძლება ის მთლიანად ჩაანაცვლოს.

 

თურქმენეთის ბუნებრივი გაზის საჭიროება ევროპულ ბაზარზე დაემთხვა თანამშრომლობის და მეგობრული ურთიერთობების ყველაზე დინამიურ განვითარებას თურქმენეთს, თურქეთსა და აზერბაიჯანს შორის მთელ პოსტსაბჭოთა პერიოდში. შეგახსენებთ, რომ ასეთ მეგობრობას შეძლებისდაგვარად აფერხებდნენ გარკვეული გარე გეოპოლიტიკური ძალები.  გასაგებია რატომაც. თურქმენეთი, აზერბაიჯანი და თურქეთი არ არის მხოლოდ მოძმე თურქული ქვეყნები - საკუთრივ თურქ ხალხებში, მათი ენები მიეკუთვნება იმავე ოღუზ ქვეჯგუფს და აქვთ საერთო ფესვები. ამიტომ, შემთხვევითი არ არის, რომ კრემლის პოლიტიკა ერთ დროს ამ ქვეყნებს შორის უთანხმოების ჩამოგდებას ისახავდა მიზნად. კერძოდ, დსთ-ს ფარგლებში აშხაბადს სიტყვასიტყვით დაუწესეს „მეგობრობა“ ერევანთან, რამაც აიძულა ისინი თვალი დაეხუჭათ აზერბაიჯანის წინააღმდეგ განხორციელებულ აგრესიაზე და აზერბაიჯანული მიწების ოკუპაციაზე.

 

მოსკოვის პოლიტიკური კონსულტანტის, დიმიტრი ფეტისოვის საავტორო ტელეგრამის არხზე "Fetisov-opinions" გამოქვეყნდა თითქმის პანიკური (სომხური ლობისთვის) შეფასებები თურქმენეთ-აზერბაიჯანისა და თურქმენეთ-თურქეთის თანამშრომლობის პერსპექტივების შესახებ. (https://t.me/exp_fdn/4455 ):

 

„მკვეთრად, ფაქტიურად ჩვენს თვალწინ, გაიზარდა კონტაქტების რაოდენობა თურქმენეთისა და აზერბაიჯანის ოფიციალურ პირებს შორის. ბოლო ორი კვირის განმავლობაში ისინი აცხადებენ ახალი მასშტაბური პროექტების შესახებ ორ სახელმწიფოს შორის და აცხადებენ ფართომასშტაბიანი აზერბაიჯანი-თურქმენეთი-თურქეთის ფორუმის გამართვის შესახებ.

 

აქ არის რამდენიმე დასკვნა:

 

1. თურქმენეთი თურქეთის გავლენის ქვეშ გადადის, თუმცა რამდენიმე წლის წინ ეს აბსურდულად ჩანდა. უშედეგოდ, რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს ბევრმა თანამშრომელმა დასცინა ექსპერტებს, რომლებმაც ასეთი სცენარი იწინასწარმეტყველეს.

 

2. რა პოლიტიკურ სპექტაკლებს აწყობს უფროსი ბერდიმუჰამედოვი და როგორ არ უნდა დასცინოდნენ მას პოსტსაბჭოთა სივრცეში, მაგრამ მის დროს თურქმენეთი ჭეშმარიტად დამოუკიდებელი სახელმწიფო იყო, არავის სასარგებლოდ მიკერძოების გარეშე. ბერდიმუჰამედოვი უმცროსის ხელისუფლებაში მოსვლით თურქმენეთის საგარეო პოლიტიკის ვექტორი პროთურქული გახდა“.

 

3. „თურქული ნახევარმთვარე“ რუსეთის საზღვრებთან ჩვენს თვალწინ რეალობად იქცევა. პუტინისა და ერდოღანის ურთიერთობისა და ახლო აღმოსავლეთის ორი ძალის ინტერესების გათვალისწინებით, კრემლისთვის თურქეთის საპრეზიდენტო არჩევნები ახლა უფრო მნიშვნელოვანი ხდება, ვიდრე NVO-ს შედეგი (როგორც რუსეთი უწოდებს აგრესიას უკრაინის წინააღმდეგ - რედ.). .”

 

ასეა თუ ისე, მიუხედავად არაკეთილსინდისიერი უკმაყოფილებისა, თურქმენეთის, აზერბაიჯანისა და თურქეთის სახელმწიფოს მეთაურების სამმხრივი სამიტი, რომელიც დაგეგმილია 2022 წლის 13-14 დეკემბერს, შეიძლება საკვანძოდ იქცეს ამ თურქული სახელმწიფოების მჭიდრო თანამშრომლობის განვითარებაში.  საიდანაც ისარგებლებს მხოლოდ ის, ვინც ამ ქვეყნებთან პირველ რიგში საქართველოსთან თანამშრომლობს.

 

სამმხრივი სამიტის მომზადების ფარგლებში იმართება ცალკეული შეხვედრები ქვეყნების საგარეო საქმეთა, ტრანსპორტისა და ენერგეტიკის მინისტრებს შორის და მიმდინარეობს მუშაობა დოკუმენტებზე, რომლებსაც ხელი მოეწერება მაღალი დონის შეხვედრაზე. 13 დეკემბერს სამი პარალელური მინისტრთა შეხვედრა გაიმართება: სამი ქვეყნის საგარეო საქმეთა მინისტრების, ტრანსპორტის და ენერგეტიკის მინისტრები. 14 დეკემბერს კასპიის ზღვის თურქმენეთის სანაპიროზე მდებარე ავაზას ეროვნულ ტურისტულ ზონაში თურქმენეთის, აზერბაიჯანისა და თურქეთის სახელმწიფოს მეთაურების შეხვედრა გაიმართება.

 

გაზის საკითხებში თანამშრომლობის პირველი ნაბიჯები უკვე გადაიდგა. 2021 წლის იანვარში თურქმენეთმა და აზერბაიჯანმა ხელი მოაწერეს ურთიერთგაგების მემორანდუმს კასპიის ზღვაში დოსტლუკის ნახშირწყალბადების საბადოს ერთობლივი გამოკვლევის  განვითარების შესახებ.

 

რიგი ექსპერტები არ გამორიცხავენ, რომ 2022 წლის 14 დეკემბერს მომავალ სამმხრივ სამიტზე ხელი მოეწეროს მთავრობათაშორის შეთანხმებას კასპიის ზღვაში დოსტლუკის ნავთობისა და გაზის საბადოს ერთობლივი თურქმენეთ-აზერბაიჯანული განვითარების შესახებ. ასევე ეჭვგარეშეა, რომ მათ საბოლოოდ შეუძლიათ დაიწყონ ტრანსკასპიური გაზსადენის პროექტის განხორციელება თურქმენეთსა და აზერბაიჯანს შორის.

 

შეგახსენებთ, რომ უკვე დაპროექტებული გაზსადენის სიმძლავრე 30 მილიარდ კუბურ მეტრ ბუნებრივ აირს შეადგენს წელიწადში. დაგეგმილია, რომ გაზსადენი ევროპას ყოველწლიურად 30 მილიარდ კუბურ მეტრამდე თურქმენული გაზის მიწოდებას შეძლებს. აზერბაიჯანში მილსადენი შეუერთდება სამხრეთ კავკასიის გაზსადენს (ბაქო-თბილისი-ერზრუმი), ხოლო ტრანსანატოლიური გაზსადენის (TANAP) გავლით ტრანსადრიატიკის გაზსადენს (TAP). თუ ადრე რუსეთის ფედერაცია შეძლებისდაგვარად ერეოდა ამ პროექტებში, ახლა პირიქით, ის თავად არის დაინტერესებული, რომ თურქეთი გახდეს ევროპისა და მისი ბუნებრივი აირის მიწოდების მთავარი ცენტრი და თურქეთი უკვე განსაზღვრავს ევროკავშირისთვის გაზის მიწოდებას აღმოსავლეთიდან.

 

ისე, სომხურ ლობს მოსკოვში შეიძლება "მივულოცოთ" - სეპარატიზმის მხარდაჭერისა და საზღვრების გადაკეთების პოლიტიკით, უკრაინაში ომის გაჩაღებით, მან ყველაფერი გააკეთა იმისთვის, რომ თურქეთი შეუცვლელი ყოფილიყო ევროპის ენერგეტიკული უსაფრთხოებისთვის. და რა თქმა უნდა, საქართველო მიიღებს უზარმაზარ სარგებელს მისი ტერიტორიის გავლით გაზის ტრანზიტის მკვეთრი ზრდით.

 

 

ცოტნე დადიანი

წაკითხულია : 523