ანალიტიკა

რეჯეფ თაიფ ერდოღანი პრეზიდენტად არჩევის შემდეგ პირველ ვიზიტს განახორციელებს ჩრდილოეთ კვიპროსის თურქეთის რესპუბლიკაში 12 ივნისს და აზერბაიჯანში 13 ივნისს
12.06.23 12:00

საპრეზიდენტო არჩევნებში გამარჯვებისა და ინაუგურაციის შემდეგ, ცნობილი გახდა, თუ სად და როდის აპირებს რეჯეფ თაიფ ერდოღანი ოფიციალურ საგარეო ვიზიტებს, თურქული საინფორმაციო ვებგვერდი Yeni Şafak იტყობინება, რომ პრეზიდენტი ერდოღანი 2023 წლის 13 ივნისს ეწვევა აზერბაიჯანს. მოგზაურობის ფარგლებში თურქეთის ლიდერი მოლაპარაკებებს გამართავს აზერბაიჯანის პრეზიდენტ ილჰამ ალიევთან, რომლის შედეგადაც სახელმწიფო მეთაურები ერთობლივ გამოსვლას გამართავენ.

 

არჩევნების შემდეგ სახელმწიფოს მეთაურის პირველი საგარეო ვიზიტი ყოველთვის სიმბოლურია და აჩვენებს, თუ რომელი გეოპოლიტიკური მიმართულებაა ქვეყნის პრიორიტეტი. თურქეთისთვის და მისი პრეზიდენტის რეჯეფ თაიფ ერდოღანისთვის პრიორიტეტი აშკარაა - სამხრეთ კავკასია და ცენტრალური აზია, ახალი აბრეშუმის გზის გასწვრივ მდებარე ქვეყნები და თურქული სამყაროს ქვეყნები.

 

განსაკუთრებით შთამბეჭდავია ამ მიმართულებით თურქეთის გეოპოლიტიკური წარმატებები რეჯეფ თაიფ ერდოღანის ხელმძღვანელობით. განსაკუთრებით კი,  იმავე რეგიონებში და ზოგადად პოსტსაბჭოთა სივრცეში სხვა ზესახელმწიფოს - რუსეთის ფედერაციის, წარუმატებლობის ფონზე, რომელსა „იმპერიული აღორძინების“ იმედი ჰქონდა.

 

დღეს უკვე ყველასთვის აშკარაა, რომ რუსეთი სამხრეთ კავკასიას „ტოვებს“. კრემლის აგრესიული სამხედრო ავანტიურა უკრაინის წინააღმდეგ მხოლოდ აჩქარებს ამ პროცესს. თუმცა, დასავლეთის ყველა სურვილის მიუხედავად, შეუძლებელია დასავლეთი მთლიანად „დასახლდეს“ რეგიონში და დაიკავოს რუსეთის ფედერაციის, როგორც „დომინანტური ძალის“ ადგილი.

 

შედეგად, სწორედ თურქეთი ხდება ერთგვარი „რეგიონული არბიტრი“. უფრო მეტიც, ამას ის აღწევს არა სროლით, სამხედრო აგრესიით და რუსეთის ფედერაციის სეპარატიზმის მხარდაჭერით, არამედ პირიქით, მშვიდობის დამყარებაში, სუვერენული სახელმწიფოების ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენისა და რეგიონული კომუნიკაციების განბლოკვით.

 

საინტერესოა, რომ ვლადიმერ პუტინმა და რეჯეფ თაიფ ეროდგანმა, ისტორიული სტანდარტებით, თავიანთი სახელმწიფოების მართვა დაიწყეს დაახლოებით ერთსა და იმავე დროს - 2000-იანი წლების დასაწყისში რთულ გეოპოლიტიკურ ვითარებაში. მაგრამ მათი „საწყისი პირობები“ განსხვავებული იყო.

 

რუსეთის ფედერაციის პოტენციალი თავდაპირველად იმდენად დიდი იყო, რომ თურქეთის ხელმძღვანელობას ასეთ რამეზე მხოლოდ ოცნება შეეძლო. პუტინის მართვის უმეტესი პერიოდის განმავლობაში მსოფლიო განიცდიდა ნავთობისა და ბუნებრივი აირის მაღალ და ულტრა მაღალ ფასებს და, რაც მთავარია, თავიდანვე მონოპოლიზებული იყო ენერგეტიკული ნედლეულის პოსტსაბჭოთა სივრციდან დასავლეთისთვის მიწოდების მარშრუტები.

 

ეს, რომ აღარაფერი ვთქვათ რუსეთის ფედერაციის იმთავითვე კოლოსალურ „იდეოლოგიურ გავლენაზე“ ყოფილი სსრკ-ს ისტორიულად და „სულიერად“ ახლო ხალხებზე, რომელიც  „ლმობიერი ძალას“ - საერთო ისტორიას, საბჭოთა კულტურას და კინოს, ოჯახური კავშირებს ემყარებოდა. კრემლმა თავად გაანადგურა ეს პოტენციალი თავისი კრიმინალური ნეოიმპერიული აგრესიული პოლიტიკით, აქ საქართველოსა და უკრაინის მაგალითები ძალიან თვალნათელია.

 

რუსეთის ფედერაციის შემოსავალი ნედლეულის ექსპორტიდან დიდი ხნის განმავლობაში უსაშველოდ იზრდებოდა. რუსეთის ფედერაციის ელიტამ ფაქტიურად „არ იცოდა სად წაეღო ფული“. კრემლის ხელმძღვანელობამ, რომელსაც პრაქტიკულად ამოუწურავი ფინანსური რესურსები გააჩნდა, თანხები „იმპერიული სიდიადის ასაღორძინებლად“ გადაისროლა არა საუკეთესო გზით, როგორც საშინაო, ისე საგარეო პოლიტიკაში. კერძოდ, მან გეზი აიღო სრულიად გიჟური ავანტიურებისკენ  სეპარატიზმის და მეზობელი სახელმწიფოების „დაშლის“ მხარდასაჭერად.

 

თურქეთი თავდაპირველად რესურსებით ღარიბი იყო და ენერგიის იმპორტზე იყო დამოკიდებული. მაგრამ რეჯეფ თაიფ ერდოღანმა გამოსავალი იპოვა ამ სიტუაციიდან ახალი ეფექტური ენერგეტიკული სატრანზიტო მარშრუტების შეთავაზებით, თურქეთის მონაწილეობით, მეტწილად იმავე რუსეთის  ფედერაციითვის „წართმევით“. ერდოღანს მოუწია თურქეთის ეკონომიკის განვითარება არაპირველადი სექტორის ხარჯზე და მან აქ შთამბეჭდავ წარმატებებს მიაღწია.

 

თუმცა, თურქეთის მთავარი წარმატება საგარეო პოლიტიკა იყო. თურქეთს არ გააჩნდა მცირედიც კი რუსეთის ფედერაციაში არსებული სამხედრო და გეოპოლიტიკური რესურსებისა, თუმცა მან „სუფთად“ აჯობა კრემლს საკვანძო რეგიონებში გავლენისთვის ბრძოლაში და აქ პოლიტიკის განსაზღვრაში. მეტიც, თურქეთის პოლიტიკა სწორედ სახელმწიფოთა სუვერენიტეტისა და ტერიტორიული მთლიანობის პატივისცემასა და სეპარატიზმის უარყოფაზე იყო აგებული.

 

შედეგად, თურქეთი საქართველოსა და აზერბაიჯანთან თანამშრომლობით წარმატებით ავითარებს გლობალური მნიშვნელობის სატრანზიტო პროექტებს. ამავდროულად, რუსეთის ფედერაციამ, რომელმაც დაიწყო „სეპარატიზმის გზით იმპერიის აღორძინება“, უზარმაზარი რესურსებს „შავ ხვრელებში“ აგდებდა უცხო ტერიტორიების დასაკავებლად და ისტორიულად განწირული ჩიხურ, იზოლირებული სეპარატისტული რეჟიმების მხარდასაჭერად.

 

თურქეთის პრინციპული პოზიციისა და პოლიტიკური მხარდაჭერის წყალობით აზერბაიჯანმა 44-დღიანი ომის დროს ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენა შეძლო, ყარაბაღი წლების ოკუპაციისგან გაათავისუფლა. ხელი მოეწერა შეთანხმებას, რომელიც სამხრეთ კავკასიის რეგიონში სატრანსპორტო კომუნიკაციების განბლოკვას ითვალისწინებს. ამან იმედი მისცა საქართველოს, რომელიც დიდი ხანია და ნაყოფიერად თანამშრომლობს ეკონომიკურად როგორც თურქეთთან, ასევე აზერბაიჯანთან, ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენისა და აფხაზეთისა და სამაჩაბლოს დაბრუნებისა.

 

თურქეთის პრინციპული პოზიცია დინამიური განვითარებისა და სუვერენიტეტის შენარჩუნების შანსს აძლევს სამხრეთ კავკასიის სამივე ქვეყანას, აზერბაიჯანსა და საქართველოს,და, რაოდენ უცნაურიც არ უნდა იყოს, სომხეთს, თუ უარს იტყვის აგრესიულ ავანტიურებზე და უცხო ტერიტორიებზე პრეტენზიებზე, შეწყვეტს სეპარატიზმის მხარდაჭერას და აღადგენს მშვიდობიან ურთიერთობებს ყველა მეზობელთან.

 

თურქეთის პრეზიდენტად არჩევის შემდეგ რეჯეფ თაიფ ერდოღანის მნიშვნელოვანი ვიზიტი აზერბაიჯანში შეიძლება ნიშნავდეს სამხრეთ კავკასიის ქვეყნებთან თურქეთის მჭიდრო ეკონომიკური და გეოპოლიტიკური თანამშრომლობის ახალი ეტაპის დაწყებას, რაც სარგებელს მოუტანს რეგიონის ყველა ქვეყანას.

 

 

 

ვარდენ წულუკიძე

წაკითხულია : 433