ანალიტიკა

„სუეცის არხის ჩანაცვლება“ აზერბაიჯანისა და ზანგეზურის დერეფნის გარეშე არ იმუშავებს
18.06.23 23:05

სანქტ-პეტერბურგში, სანქტ-პეტერბურგის საერთაშორისო ეკონომიკური ფორუმის (SPIEF-2023) ფარგლებში, რომელიც ჩატარდა 2023 წლის 14-17 ივნისს, გაიმართა სამუშაო შეხვედრა რუსეთის ფედერაციის პირველ ვიცე-პრემიერს, ანდრეის ბელუსოვსა და ირანის ისლამური რესპუბლიკის გზებისა და ურბანული დაგეგმარების მინისტრს მეჰრდად ბაზრპაშის შორის. შეხვედრას ასევე ესწრებოდნენ რუსეთის ფედერაციის ტრანსპორტის მინისტრი ვიტალი საველიევი, გენერალური დირექტორი - რუსეთის რკინიგზის გამგეობის თავმჯდომარე ოლეგ ბელოზეროვი, ირანის ელჩი რუსეთის ფედერაციაში კაზემ ჯალალი.

 

შეხვედრის მთავარი თემა გახლდათ ჩრდილოეთ-სამხრეთის საერთაშორისო სატრანსპორტო დერეფანი (ITC), რომელიც აკავშირებს რუსეთს, აზერბაიჯანს, ირანს და ინდოეთს. ITC-ის განვითარების ფარგლებში გათვალისწინებულია 100-ზე მეტი პროექტი, საერთო ღირებულებით $38 მილიარდი. მხარეებმა სანქტ-პეტერბურგში უპირველეს ყოვლისა განიხილეს 2023 წლის 17 მაისს ხელმოწერილი ხელშეკრულების განხორციელება რაშტ-ასტარას რკინიგზის პროექტირება-მშენებლობის დაფინანსების შესახებ. კერძოდ, შეთანხმდნენ, რომ უმოკლეს ვადაში დასრულებულიყო ხელშეკრულებით გათვალისწინებული პროექტის განხორციელების აღმასრულებელი ხელშეკრულების გაფორმება.

 

გარდა ამისა, SPIEF 2023 შეეხო ჩრდილოეთ-სამხრეთის ITC-ის ფარგლებში საგზაო და საზღვაო ტრანსპორტის სფეროში თანამშრომლობის საკითხებს, ასევე საჰაერო ტრანსპორტის სფეროში. სანქტ-პეტერბურგში ირანი, რუსეთი, უზბეკეთი და თურქმენეთი შეთანხმდნენ საწვავის და სხვა საქონლის ტრანზიტის ეფექტურობის გაზრდაზე. კერძოდ, ირანის გზებისა და ურბანული დაგეგმარების მინისტრმა მეჰრად ბაზრფაშმა ხელი მოაწერა შეთანხმებას სახელმწიფო სათათბიროს ტრანსპორტისა და ინფრასტრუქტურის კომიტეტის ხელმძღვანელ ევგენი მოსკვიჩოვთან.

 

ჯერ კიდევ 2023 წლის მაისში, რაშტ-ასტარას სარკინიგზო ხაზის მშენებლობის დაფინანსების შესახებ შეთანხმების ხელმოწერისას, რუსეთის მთავრობის თავმჯდომარის მოადგილემ ალექსანდრე ნოვაკმა აღნიშნა, რომ ეს პროექტი შეიძლება გახდეს სუეცის არხის ალტერნატივა. და SPIEF-2023-ზე ეს თეზისი გაიმეორა რუსეთის ფედერაციის ტრანსპორტის მინისტრმა ვიტალი საველიევმა. მისი თქმით, 7200 კილომეტრიანი სარკინიგზო, წყლის და საგზაო მულტიმოდალური სატრანსპორტო სისტემა, რომელიც გადის ირანსა და აზერბაიჯანში, ჩაანაცვლებს წინა მარშრუტს, რომელიც ევროპასა და სუეცის არხს კვეთდა.

 

ექსპერტების აზრით, ჩრდილოეთ-სამხრეთის საერთაშორისო სატრანსპორტო დერეფნის მთავარი უპირატესობა ტვირთის მიწოდების დროა. სამხრეთ საზღვაო მარშრუტის გასწვრივ სუეცის არხის გავლით სანკტ-პეტერბურგიდან მუმბაიმდე საქონლის მიწოდებას ერთი თვე, ზოგჯერ თვენახევარიც სჭირდება. ხოლო კასპიის რეგიონის გავლით, საქონლის მიწოდების დრო ათ დღემდე შემცირდება! ძირითადი სავაჭრო გზები და ტრანზიტი აზერბაიჯანზე გაივლის.

 

ჯერჯერობით ჩრდილოეთ-სამხრეთის საერთაშორისო სატრანსპორტო დერეფნის განვითარებას აფერხებს ის ფაქტი, რომ ირანის ჩრდილოეთით გილანში სარკინიგზო კომუნიკაცია შეფერხებულია, ამიტომ საქონლის გადატვირთვა ვაგონებიდან სატვირთო მანქანებზეა საჭირო, ბუნებრივია, ეს ანელებს ვაჭრობასა და ტრანზიტს ირანს, აზერბაიჯანსა და რუსეთს შორის.ამ პრობლემას მოაგვარებს მშენებარე რაშტ-ასტარას 164 კილომეტრიანი რკინიგზა. ის გახდება სავაჭრო მარშრუტის მნიშვნელოვანი ნაწილი, რომლის წყალობითაც მოსკოვიდან და სანკტ-პეტერბურგიდან ტვირთები და კონტეინერები პირდაპირ სამხრეთ ირანის სპარსეთის ყურეში, ბანდარ აბასის პორტში გადაიგზავნება. საპირისპირო მიმართულებით, უფრო დაბალ ფასად და დიდი მოცულობით, რუსეთი საქონელს ინდოეთიდან, ირანიდან და არაბული ქვეყნებიდან შემოიტანს.

 

თუმცა, შესაძლებელია "ჩრდილოეთი-სამხრეთი" ITC-ის სარკინიგზო კომპონენტის გაშვება ბევრად უფრო სწრაფად, ვიდრე რაშტ-ასტარას სარკინიგზო ხაზის დასრულება. სსრკ-ს დაშლამდე უკვე არსებობდა პირდაპირი სარკინიგზო მარშრუტი, რომელიც აკავშირებდა რუსეთსა და ირანს აზერბაიჯანისა და ზანგეზურის გავლით. ზანგეზურის დერეფნის გახსნა და მასზე გავლილი რკინიგზის აღდგენა საშუალებას იძლევა საქონლის ტრანზიტი სულ რამდენიმე თვეში განხორციელდეს, რაც უზარმაზარ მოგებას იძლევა როგორც დროში, ასევე გეოპოლიტიკურად. ფაქტობრივად, ზანგეზურის დერეფნის გავლით ტრანზიტს შეუძლია რუსეთისთვის სუეცის არხი ჩაანაცვლოს უახლოეს მომავალში.

 

და უცნაურია, რომ ამ პროექტს, რომელსაც აშკარად უზარმაზარი ეკონომიკური ეფექტი აქვს როგორც ირანისთვის, ასევე მისი მოკავშირე რუსეთისთვის, თეირანის ხელისუფლება ხელს უშლის. ფაქტობრივად, თეირანი გახდა ზანგეზურის დერეფნის მთავარი ოპონენტი, ოღონდაც შეენარჩუნებინა განხეთქილება ნახიჩევანის ავტონომიურ რესპუბლიკასა და აზერბაიჯანის ძირითად ტერიტორიას შორის და მისი მონოპოლიური როლი უმოკლესი კავშირების დამყარებაში „გახლეჩილი“ ქვეყნის ორ ნაწილს შორის, სსრკ-ის წლებში ხელოვნურად შექმნილი საზღვრებით.

 

" ჩრდილოეთი-სამხრეთი" სარკინიგზო საკომუნიკაციო პროექტი აზერბაიჯანის გარეშე ვერ იმუშავებს. თეირანის სურვილი, შეინარჩუნოს „კონტროლი კომუნიკაციებსა და მარშრუტებზე“, სამწუხაროდ, ანელებს ასეთი მომგებიანი პროექტის - სუეცის არხის „ალტერნატივის“ - გაშვებას ყველა ქვეყნისთვის. რომელიც, ასევე მომგებიანია სომხეთისთვისაც, თუკი „სუეცის ახალი არხი“ ზანგეზურზე გაივლის.

 

რაშტ-ასტარას რკინიგზის ექსპლუატაციიდან ხომ სომხეთი განსაზღვრებით ცენტსაც არ მიიღებს! მაგრამ თუ უახლოეს მომავალში სარკინიგზო ტრანზიტი რუსეთიდან ირანში ზანგეზურზე გაივლის, სომხეთი საკმაო შემოსავალს მიიღებს. თუ, რა თქმა უნდა, ერევანს სურს ნორმალური ურთიერთობების დამყარება მეზობლებთან და არ დაუბრუნდება სომეხი ხალხისთვის დემოგრაფიულად დამღუპველი „მარადიული ომის“ პოლიტიკას.

 

 

გიორგი მაზნიაშვილი

წაკითხულია : 262