ანალიტიკა

ირანი სომხებს ზანგეზურის დერეფნის „კოშმარებით“ აშინებს?
20.06.23 13:20

თურქეთის პრეზიდენტის რეჯეფ თაიფ ერდოღანის სიტყვები, რომ „ზანგეზურის დერეფანი არის პრობლემა, რომელიც არ უკავშირდება სომხეთს. ... ეს არის ირანთან დაკავშირებული პრობლემა“, სულ უფრო და უფრო პოულობს გამოძახილს. თეირანის რეჟიმი ბოლო დროს ცდილობს სომხეთის მაქსიმალურად „დაშინებას“ ზანგეზურის დერეფნით. რაც, მათი თქმით, გახსნის შემთხვევაში გამოიწვევს ომს, სომხეთის ირანისგან იზოლაციას, „გენოციდს“ და სხვა კატასტროფებს.

 

ირანის ყოფილი ელჩი აზერბაიჯანში მოჰსენ პაკაინი სომხებს ომით აშინებს. ირანულ საინფორმაციო საიტთან Bahar News-თან ინტერვიუში, კომენტირებისას ერდოღანის სიტყვებზე, რომ ზანგეზურის დერეფნის შექმნისთვის ირანი და არა სომხეთი არის დაბრკოლება, მან კატეგორიულად განაცხადა, რომ თურქეთი, სომხეთთან უთანხმოების გამო, თითქოსდა „ემხრობა ერევნისთვის ზანგეზურის დერეფანზე სუვერენიტეტის“ და „აზერბაიჯანის პროვოცირებას ახდენს“. მისი თქმით, ეს ომს ახანგრძლივებს და თურქეთი ხელს უშლის კავკასიაში მშვიდობის დამყარებას და სატრანზიტო გზების გახსნას. მოჰსენ პაკაინი მიიჩნევს, რომ „როგორც კი თურქეთი შეწყვეტს აზერბაიჯანის პროვოკაცირებას, პრობლემები მოგვარდება“.

 

მოჰსენ პაკაინმა განმარტა, თუ რაში მდგომარეობს „თურქეთის პროვოკაციები“, მაგრამ ერთი რამ ცხადია - ის თურქოფობიურ საინფორმაციო ტალღაში მოხვდა, რომელსაც აშკარად აწვება თეირანის ხელისუფლება. ეს არ არის პირველი შემთხვევა, როდესაც მოჰსენ პაკაინი სკანდალურად პროვოკაციულ განცხადებებს აკეთებს.

 

ასე მაგალითად, 2023 წლის 27 იანვარს თეირანში აზერბაიჯანის რესპუბლიკის საელჩოზე თავდასხმის შემდეგ, ირანში დაიწყო ანტიაზერბაიჯანული კამპანია. შემდეგ მოჰსენ პაკაინმა განაცხადა, რომ „სიონისტური რეჟიმი (ისრაელი) და დასავლეთი გეგმავენ აზერბაიჯანის რესპუბლიკის გადაქცევას კიდევ ერთ უკრაინად ირანის ისლამური რესპუბლიკისთვის“. მოჰსენ პაკაინმა სავარაუდო ომის შესახებ ისაუბრა.

 

კავკასიის საკითხებში კიდევ ერთმა ირანელმა ექსპერტმა, მოჰამედ ისმაილ ალიხანმა ParsToday-თან ინტერვიუში განაცხადა, რომ, სავარაუდოდ, თუ ზანგეზურის დერეფანი შეიქმნა, მაშინ „სომხეთი დაკარგავს კონტაქტს სამხრეთთან და სომხებს მოუწევთ მიიღონ თანხმობა და აზერბაიჯანის ნებართვა  ირანში გაემგზავრებაზე“. ეს არის აშკარა და არა ბოლო საშინელებათა ისტორია, შექმნილი სომხებისთვის. მოჰამედ ისმაილ ალიხანი სპეკულაციურად შედარებას აკეთებს ლაჩინის გზაზე აზერბაიჯანულ საგუშაგოსთან, სადაც, მართლაც, აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე შემოსული სომხების საბუთებს ამოწმებენ.

 

ამის გასაგებად დიდი ფიქრი არ არის საჭირო - აზერბაიჯანმა საერთაშორისოდ აღიარებულ ტერიტორიაზე ლაჩინის გზაზე საგუშაგო ჩადგა. მას აქვს სრული უფლება შეამოწმოს ტვირთი და შეამოწმოს ყველა მის ტერიტორიაზე შემოსული საბუთები. რაც შეეხება სომხეთის საერთაშორისოდ აღიარებული ტერიტორიიდან ირანის ტერიტორიაზე შესვლას სომხეთ-ირანის საზღვრის მიდამოში, ზანგეზურში, აზერბაიჯანული გამშვები პუნქტები განსაზღვრებით არ არის გათვალისწინებული. არავინ შეუშლის ხელს სომხებს ირანში ისევე თავისუფლად გამგზავრებას, როგორც ახლა.

 

მიუხედავად ამისა, მოჰამედ ისმაილ ალიხანი სომხების დასაშინებლად იგონებს, რომ თუ ზანგეზურის დერეფანი გაიხსნება, ეს, მათი თქმით, ნიშნავს, რომ ტერიტორია აზერბაიჯანს გადაეცემა. უფრო მეტიც, თეირანის რეჟიმი შიშობს, რომ „თუ სომხეთი აზერბაიჯანს მისცემს ტერიტორიას სამხრეთით, ირანთან საზღვარზე, ის ვეღარ იქნება ირანის მეზობელი“. „ირანს სომხეთთან ყველაზე მოკლე საერთო საზღვარი აქვს (38 კმ). ეს არის ირანსა და ევროპას შორის კომუნიკაციის კარიბჭე და მას დიდი მნიშვნელობა აქვს“, - დასძინა მოჰამად ისმაილ ალიხანმა. მისი აზრით, ზანგეზურის დერეფნის გახსნა ვითომ ამ კარიბჭეებს „დაბლოკავს“.

 

მაგრამ, დაახლოებით 40 კმ სიგრძის ზანგეზურის დერეფანი შექმნილია ახალი კომუნიკაციების გასახსნელად და არა არსებულის გადასაკეტად. ამ მარშრუტის განხორციელება იგეგმება აზერბაიჯანის დასავლეთ რეგიონებსა და აზერბაიჯანის ნახჩევანის ავტონომიურ რესპუბლიკას შორის სატრანსპორტო კავშირების დამყარების მიზნით. ამრიგად, თურქეთიდან აზერბაიჯანისკენ პირდაპირი სახმელეთო მარშრუტი შედგება, იქიდან კი კასპიის ზღვის გავლით ცენტრალურ აზიასა და ჩინეთში მისასვლელი.

 

ამასთან, სხვა გზა - ირანიდან სომხეთამდე და უკან ზანგეზურის გავლით არათუ არ დაიბლოკება, არამედ მას ჯულფასა და ნახჩევანის ავტონომიური რესპუბლიკის გავლით ირანსა და სომხეთს შორის მოსახერხებელი სარკინიგზო კავშირი დაემატება. ზანგეზურის დერეფნის გახსნას სომხეთისთვის მხოლოდ და მხოლოდ ეკონომიკური სარგებელი მოაქვს.

 

აი ირანი კი ზანგეზურის დერეფნის გახსნით სწორედაც რომ  კარგავს თავის ამჟამინდელ ბერკეტს აზერბაიჯანზე ქვეყნის მთავარ ტერიტორიასა და ნახიჩევანს შორის ტრანზიტზე კონტროლის სახით. თეირანს აშკარად არ სურს ამ ბერკეტის დაკარგვა. ასევე არ სურს დაუშვას „ერთი თურქული სატრანზიტო მარშრუტის შექმნა , რომელიც აკავშირებს თურქეთსა და ცენტრალურ აზიას. მაშასადამე, თეირანში ცდილობენ „ზანგეზურის დერეფნის კოშმარებით“ დააშინონ ისინი, ვისაც უყვარს მთელი მსოფლიოს პანიკაში ჩაგდება სომეხი ნაციონალისტების მორიგი ფიქტიური „გენოციდის საფრთხის“ გამო.

 

 

 

გიორგი მაზნიაშვილი

წაკითხულია : 307