ანალიტიკა

კრემლი აშანტაჟებს აზერბაიჯანს „სამშვიდობო ძალებით“, ისევე როგორც საქართველოს- 90-იან წლებში. მაგრამ რუსეთი ძველებურ გავლენას უკვე ვეღარ აღიდგენს
19.07.23 14:00

სეპარატიზმის გზით კონფლიქტების ხელოვნურად გაღვივების კრემლისეული პოლიტიკა, რომელიც ამ კონფლიქტებს "გადაუჭრელად" აქცევს, ხარვეზებით მუშაობს. მიუხედავად იმისა, რომ ბოლო დრომდე ეს საშუალებას აძლევდა რუსეთის ფედერაციას შეენარჩუნებინა გავლენა პოსტსაბჭოთა სივრცეში.

 

სეპარატისტული ომების გაჩაღებით, როგორც აზერბაიჯანულ ყარაბაღში, ასევე ქართულ აფხაზეთსა და სამაჩაბლოში, სადაც რუსეთის რეგულარული არმია იბრძოდა სეპარატისტთა მხარეზე, რუსეთის ფედერაციამ ერთდროულად გააძლიერა თავისი გავლენა აგრესიის ქვეშ მყოფ ქვეყნებში, შეუდგა ე.წ. „სამშვიდობო“ საქმიანობას, თუმცა ერთობ სპეციფიურად  - სეპარატისტთა მხარდაჭერის გზით.

 

იმავე აფხაზეთსა და სამაჩაბლოში რუსი სამშვიდობოები თავიდანვე ასრულებდნენ ოკუპანტის როლს. მაგრამ კრემლმა მოახერხა საქართველოსთვის თავს მოეხვია, რომ 2008 წლამდე ისინი საქართველოს ხელისუფლების თანხმობით იყვნენ „სამშვიდობოები“.

 

საქართველოში ყველას კარგად ახსოვს, როგორ მოჰყვა რუსეთის დახმარება სეპარატისტებს, შემდეგ კი ე.წ „სამშვიდობო“ ეთნიკურ წმენდას - აფხაზეთიდან და სამაჩაბლოდან ქართული მოსახლეობის განდევნა, ქვეყნის 20%-ის ოკუპაცია. მაშინ საქართველომ ვერაფერი გააწყო.

 

იმ დროს საქართველო დასუსტებული იყო. კრემლი გასული საუკუნის 90-იან წლებში, პრინციპში არ უშვებდა სხვა „სამშვიდობოებს“ სეპარატისტულ ტერიტორიებზე, გარდა რუსულისა. ასევე, რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტრომ სხვა გეოპოლიტიკურ ძალებს სამაჩაბლოსა და აფხაზეთის საქართველოს ტერიტორიებზე არსებული ვითარების გადაწყვეტის საშუალება არ მისცა.

 

შედეგად, საქართველოს პარლამენტი იძულებული იყო რეგულარულად გაეგრძელებინა მანდატი რუსი "სამშვიდობოებისთვის" იმავე აფხაზეთში. 2008 წლის აგრესიამდე. 2008 წლის აგვისტოს შემდეგ რუსეთმა უბრალოდ დაიკავა ეს საქართველოს ტერიტორია. გარდა ამისა, აფხაზეთსა და სამაჩაბლოში თავისი ჯარების ყოფნის „გასამართლებლად“, კრემლმა აღიარა სეპარატისტთა ე.წ. „დამოუკიდებლობა“, რომლებმაც დადეს „შეთანხმება“ ოკუპანტებთან რუსული ჯარების და სამხედრო ბაზების არსებობის შესახებ ამ ტერიტორიაზე.

 

ამავე სცენარის მიხედვით, კრემლი აპირებდა ემოქმედა აზერბაიჯანულ ყარაბაღში. 44-დღიანი ომის შემდეგაც კი, სომხური ლობი და კრემლის სტრატეგები თვლიდნენ, რომ ისევე როგორც საქართველო რეგულარულად ეთანხმებოდა რუსი „სამშვიდობოების“ ყოფნის გაგრძელებას აფხაზეთში 2008 წლის ომამდე, აზერბაიჯანი იძულებული იქნებოდა იგივე გაეკეთებინა 2024 წელს.

 

2022 წლის თებერვალში უკრაინის წინააღმდეგ განხორციელებული აგრესიის მიზანი იყო პოსტსაბჭოთა სივრცის სხვა ქვეყნების მხრიდან „დათმობებზე წასვლა“ რუსული ულტიმატუმების წინაშე. კრემლი იმედოვნებდა, რომ უკრაინის „დაჩოქებით“ და ყირიმისა და სხვა ტერიტორიების ანექსიის აღიარებით, ისინი ადვილად აიძულებდნენ მათ „მუდმივად განეთავსებინათ“ თავიანთი დე ფაქტო საოკუპაციო ჯარები „სამშვიდობოების“ საფარქვეშ ყარაბაღში. შემთხვევითი არ არის, რომ უკრაინის წინააღმდეგ აგრესიის ერთ-ერთი ინიციატორი სწორედ სომხური ლობი და რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტრო იყო, რომელსაც სომეხი ნაციონალისტი სერგეი ლავროვ-კალანტაროვი ხელმძღვანელობდა.

 

მაგრამ ომი უკრაინაში არ წარიმართა კრემლის თავდაპირველი გეგმების მიხედვით. რუსული არმია მარცხს განიცდის, მოსკოვის გეოპოლიტიკური პოზიციები ყველგან დასუსტდა.  შედეგად, კრემლი ვეღარ ერევა სხვა ქვეყნების სამშვიდობო ინიციატივებში იმავე სომხურ-აზერბაიჯანულ კონფლიქტში.

 

აღარაფერს ვამბობთ იმაზე, რომ საუბარი არ არის სამშვიდობოების მანდატის გაგრძელებაზე ყარაბაღში, რომელიც სომხეთმაც კი აღიარა აზერბაიჯანის ნაწილად. ეს ნათლად ცხადყო ცოტა ხნის წინ აზერბაიჯანის მოკავშირემ, თურქეთის პრეზიდენტმა რეჯეფ თაიფ ერდოღანმა, რომელმაც პირდაპირ განაცხადა, რომ რუსულმა ჯარებმა ყარაბაღი 2025 წელს უნდა დატოვონ.

 

ექსპერტთა უმრავლესობის აზრით, სომხურ-აზერბაიჯანული მოლაპარაკებები „დასავლურ პლატფორმებზე“ ბრიუსელისა და ვაშინგტონის შუამავლობით აშკარა პროგრესს აჩვენებს. რაც მთავარია, დასავლეთი პირველ რიგში, ევროკავშირი დაინტერესებულია რეგიონში მშვიდობითა და კომუნიკაციების განბლოკვით. ასევე აშკარაა, რომ დასავლეთის ეფექტური შუამავლობა და ტერიტორიულ მთლიანობაზე დაფუძნებული გრძელვადიანი მშვიდობის დადება, რუსეთს რეგიონიდან „აგდებს“ როგორც არასაჭირო და დესტრუქციულ ძალას.

 

რუსეთის ფედერაციის გეოპოლიტიკური გავლენის შენარჩუნების ყოფილი სტრატეგია სეპარატიზმის გზით და მისი „სამშვიდობოების“ დაწესებით, რომლებიც იცავენ სეპარატისტებს, ბოლო დღეებს ითვლის. ბრიუსელში აზერბაიჯანის პრეზიდენტის ილჰამ ალიევისა და სომხეთის პრემიერ-მინისტრ ნიკოლ ფაშინიანს შორის მოლაპარაკებების მორიგი რაუნდის შემდეგ, ევროკავშირის საბჭოს პრეზიდენტის შარლ მიშელის მონაწილეობით, სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის მშვიდობის დამყარება აშშ-სა და ევროკავშირის შუამავლობით უკვე გარდაუვალი ჩანს. ისევე როგორც „არცახის“ სეპარატისტული პროექტის სრული კრახი. ეს ანერვიულებს კრემლს და სომხურ ლობს.

 

სერგეი ლავროვი-კალანტაროვი ყველა ღონეს ხმარობს "არცახის" სეპარატისტების გადასარჩენად. მისი წინადადებით, რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტრომ გამოაქვეყნა პროვოკაციული განცხადება „ყარაბაღის სომეხი მოსახლეობის მოსამართლის“ შესახებ, სადაც ცხადყო, რომ რუსეთს სურს აზერბაიჯანის სუვერენულ ტერიტორიაზე მათი „ბედის“ განმსაზღვრელი როლი ითამაშოს.

 

„2022 წლის ოქტომბერში და 2023 წლის მაისში, ევროკავშირის ეგიდით გამართულ სამიტებზე სომხეთმა მთიანი ყარაბაღი აზერბაიჯანის ტერიტორიის ნაწილად აღიარა. ჩვენ პატივს ვცემთ სომხეთის ხელმძღვანელობის სუვერენულ გადაწყვეტილებას, თუმცა, ამან რადიკალურად შეცვალა ფუნდამენტური პირობები, რომლითაც ხელი მოეწერა რუსეთის, აზერბაიჯანისა და სომხეთის ლიდერების 2020 წლის 9 ნოემბრის განცხადებას, ისევე როგორც მდგომარეობა რუსეთის სამშვიდობო კონტინგენტის რეგიონში. მიგვაჩნია, რომ ამ პირობებში ყარაბაღის სომეხი მოსახლეობის ბედზე პასუხისმგებლობა მესამე ქვეყნებზე არ უნდა გადავიდეს“.. – ნათქვამია რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს განცხადებაში.

 

რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტრო ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ სომხეთმა ყარაბაღი აზერბაიჯანის ნაწილად აღიარა და გვაგრძნობინებს, რომ მოსკოვი სავარაუდოდ ყარაბაღელი სომხების "უკანასკნელი იმედია". (სინამდვილეში ეს სეპარატისტთა უკანასკნელი იმედია და მშვიდობიანი ყარაბაღელი სომხები მიიღებენ აზერბაიჯანის მოქალაქეობას და მასთან დაკავშირებულ ყველა უფლებას).

 

კრემლმა და სომხურმა ლობიმ ყარაბაღელი სომხების გრძნობებზე თამაში დაიწყო. ამავდროულად, კრემლის წინადადებით ხანკენდში ეწყობა სომეხი მოსახლეობის მიტინგები, რომლებზეც სეპარატისტები „ბლოკადასა და გენოციდზე“, ხოლო ყარაბაღის დანარჩენი აზერბაიჯანის აღდამის გავლით მომარაგების იდეასაც კი უარყოფენ.

 

რუსეთმა აქტიურად დაიწყო ყარაბაღელი სომხების „დარწმუნება“, რომ მათ „უღალატეს დასავლეთში და თავად სომხეთმაც“ და მოსკოვი რჩება ერთადერთ და უკანასკნელ იმედად. ამოცანა ნათელია - სიტუაციის ესკალაცია, პროვოკაციების განხორციელება ისე, რომ მთელმა მსოფლიომ დაიჯეროს "სომხების ახალი" გენოციდის საფრთხე და შემდეგ მიაღწიოს როგორც სეპარატისტების, ისე "მსოფლიო სომხების" მხრიდან თხოვნას მოსკოვის მიმართ „გენოციდისგან“„დახმარებისა და გადარჩენის“ მიზნით, რათა რუსეთმა, ისევე როგორც 2008 წელს ცხინვალში ოსები „გენოციდისგან იხსნა“, ასევე 2024 წელს დაიწყო „ყარაბაღელი სომხების“ „გენოციდისგან“ გადარჩენა და ამ პერიოდის შემდეგ. ეს სცენარი აშკარად შექმნილია აზერბაიჯანის შანტაჟისთვის. ლავროვ-კალანტაროვს სურს, რომ რუსული ჯარები ყარაბაღში 2024 წლის შემდეგ დარჩეს, როგორც „სამშვიდობო“ ან როგორც ოკუპანტი, როგორც აფხაზეთსა და სამაჩაბლოში. უკრაინასთან ომში ჩაძირული დღევანდელი რუსეთი არ არის 1990-იანი წლების დასაწყისის რუსეთი, რომელმაც ფაქტობრივად მოიგო სეპარატისტული ომები. სეპარატიზმის გზით აგრესიებისა და ანექსიების დრო უიმედოდ ჩაბარდა წარსულს. სეპარატისტული ფორმირებების ლიკვიდაცია გარდაუვალი და შეუქცევადია. რუსი „სამშვიდობოები“ აუცილებლად დატოვებენ ყარაბაღს 2025 წლამდე და კრემლი უნდა შეეგუოს იმ ფაქტს, რომ უახლოეს მომავალში მოუწევს საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიების დატოვება.

 

 

ალექსანდრე ზაქარიაძე

წაკითხულია : 280