ანალიტიკა

ვინ იდგა 40 წლის წინ ლისაბონში თურქეთის საელჩოზე განხორციელებული ტერაქტის უკან
15.08.23 13:30

1983 წლის 27 ივლისს პორტუგალიის დედაქალაქ ლისაბონში ტერორისტული აქტი მოხდა. „სომხური რევოლუციური არმიის“ 5 სომეხი ტერორისტი თავს დაესხა თურქეთის საელჩოს, მძევლები აიყვანეს და საელჩო შიგნიდან ააფეთქეს. თავდასხმის დროს თავად ტერორისტები დაიღუპნენ და კიდევ 2 ადამიანის სიცოცხლე შეიწირეს - საელჩოს საქმეთა დროებითი რწმუნებულის მეუღლის - კაჰიდე მიჰჩიოღლუ და პორტუგალიელი პოლიციელის - მანუელ პაჩეკო.

 

ტერორისტები კი სომეხი ნაციონალისტებისთვის „გმირებად“ იქცნენ და მათ განდიდებას ახლაც აგრძელებენ, მათ შორის, ექსტრემისტული „საქართველოს სომხური სათვისტომო“, რომელმაც მომხდარი ტერაქტის 40 წლისთავს თბილისში ღონისძიება მიუძღვნა:

 

„დღეს აღინიშნება ლისაბონის აქციის 40 წლისთავი. 1983 წლის 27 ივლისს სომხეთის რევოლუციური არმიის ხუთი წევრი: ვაჩე თაგლიანი, სედრაკ აჰემიანი, სიმონ იახნიიანი, არა კრჟლიანი და სარგის აბრაჰამიანი შევიდნენ თურქეთის საელჩოში პორტუგალიის დედაქალაქ ლისაბონში. საელჩოს სამხედროებთან შეტაკებისას ერთი მათგანი, 21 წლის სიმონ იახნიანი კართან დაიღუპა, დანარჩენმა ოთხმა კი მოახერხა საელჩოს შენობაში შესვლა და ორი აფეთქების განხორციელება...“

 

გასულ წელს იგივე ექსტრემისტულმა ორგანიზაციამ „საქართველოს სომხურმა სათვისტომომ“ ასევე აღნიშნა ლისაბონში მომხდარი ტერაქტის მორიგი წლისთავი და ტერორისტების განდიდების ღონისძიება, რაზეც „კავკაზ პლუსმა“ უკვე დაწერა სტატიაში „საქართველოს სომხური სათვისტომო“ კვლავ ტერორიზმის პოპულარიზაციას უწყობს ხელს!" (https://kavkazplus.com/news.php?id=37179). გავიდა ერთი წელი და "საქართველოს სომხური სათვისტომო" კვლავ აგრძელებს ტერორიზმის ხელშემწყობ საქმიანობას და განაგრძობს საქართველოში სომეხი ახალგაზრდების ტვინის გამორეცხვას კონკრეტული ტერორისტების "გმირობის" მაგალითებზე.

 

ლისაბონის "ტერორისტულ ხუთეულს" ადიდებს სომხური სამოციქულო ეკლესიაც. რაც ფაქტობრივად ძირეულად ეწინააღმდეგება მის მიერ გამოცხადებულ „ქრისტიანობას“. სომხურ სამოციქულო ეკლესიას დაავიწყდა, რომ ქრისტიანული კანონების მიხედვით მკვლელობა და თვითმკვლელობა სასიკვდილო ცოდვაა. "ლისაბონის ხუთეულის" ტერორისტები საზეიმოდ დაკრძალეს ბეირუთის სომხურ ეკლესიაში და მათი საფლავები გახდა სომეხი ნაციონალისტების მომლოცველობის ადგილი და ახლა წლიდან წლამდე მათ სისხლიან "სიკეთეს" უმღერიან სომხური ექსტრემისტული ორგანიზაციები, როგორიცაა " საქართველოს სომხური სათვისტომო“.

 

ამასობაში, დღევანდელი გეოპოლიტიკური ვითარება, განსაკუთრებით თუ გავითვალისწინებთ იმ ძალებს, რომლებიც ათწლეულების მანძილზე დგანან სომეხი ნაციონალისტებისა და სომხური ტერორიზმის უკან, გვაიძულებს უფრო ახლოდან შევხედოთ ლისაბონის ხუთი ტერორისტის ისტორიას.  ამგვარი კვლევა  საშუალებას გვაძლევს მივიდეთ დასკვნამდე, რომ ეს ტერორისტული თავდასხმა არ იყო ჩვეულებრივი და „უბედური შემთხვევა“ ან სომეხი ეროვნების ახალგაზრდა ლიბანელი მოქალაქეების ინიციატივა, რომლებიც ნაციონალიზმის ნიშნით ჭკუიდან გადავიდნენ. სავარაუდოდ, ტერაქტის უკან საკმაოდ ძლიერი სპეცსამსახურები იდგნენ, რომლებსაც სჭირდებოდათ ასეთი "გმირები" - ტერორისტები შორსმიმავალი გეგმებისთვის და რომლებიც შემდეგ პროფესიონალურად "დაფარავდნენ კვალს".

 

აი, მაგალითად რას წერენ თავად სომხური წყაროები ლისაბონის "ტერორისტულ ხუთეულზე", კერძოდ, პორტალი „სტრიქონებს შორის“:

 

„ოპერაციის არც ერთი მონაწილე არასოდეს ყოფილა სამშობლოში. ლიბანში მცხოვრები ისინი მხოლოდ უსმენდნენ და იკვლევდნენ ქვეყანას, რომელში მოხვედრაზეც ოცნებობდნენ ოდესმე. ოპერაციის ყველაზე უფროსი მონაწილეები, სიმონი და სარქისი 21 წლის იყვნენ. არა - 20, ვაჩე და სედრაკი - 19.

 

ინციდენტის დღეს ლისაბონში თურქეთის საელჩომ მოულოდნელად გაზარდა საელჩოში პატრულირების პოლიციელების რაოდენობა. პოლიციასთან ჩხუბის დროს პირველი დაიღუპა სიმონ იახნიანი, რომელსაც ფლეიტაზე დაკვრა უყვარდა და ყოველთვის თან ატარებდა ფლეიტას. თუმცა იმ დღეს ფლეიტა თან არ ჰქონია. „სომხური რევოლუციური არმიის“ მოქმედებები მიმართული იყო ექსკლუზიურად თურქი ჩინოვნიკების წინააღმდეგ, ამიტომ ლისაბონის ოპერაციის მონაწილეებმა პორტუგალიელ პოლიციას ცეცხლი არ გაუხსნეს. ოპერაციის დაწყებამდე გადაწყდა, რომ ეს იქნებოდა თავგანწირვის აქტი, რომელიც დაარღვევდა გულგრილობის ბორკილებს, რომლებმაც დაასამარეს სომხური საკითხი. ბიჭები დიდი ხანია ემზადებიან აქციისთვის. ისინი ვარჯიშობდნენ და განიხილავდნენ ყველა დეტალს, მაგრამ არცერთმა მათმა მეგობარმა და ნათესავმა არ იცოდა და ვერც კი შენიშნა ახალგაზრდების ქცევაში რაიმე უცნაურობა. ოპერაციის წინა დღეს ყველამ მოატყუა თავისი ახლობლები და სახლიდან წასვლის სხვადასხვა მიზეზი დაასახელა... ბიჭები ერთად არიან დაკრძალულნი ბეირუთის ბურჯ ჰამუდის ეროვნულ სასაფლაოზე. საფლავის ქვაზე დამაგრებულია სომხეთის რუკა, რომლის ზემოთ ხუთი ხანჯალი დგას. ბიჭების სასაფლაო მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხეში მცხოვრები ათასობით სომეხისთვის მომლოცველთა ადგილია...“

 

რა შეიძლება დავასკვნათ თუნდაც ამ მონათხრობიდან? ჯერ ერთი, თავდასხმა არ იყო ამ ხუთი ტერორისტის „პირადი გამოგონება“. მინიმუმ, სპეცსამსახურები იდგნენ ტერორისტების უკან, თავად ტერორისტული თავდასხმა კი ხანგრძლივი და საგულდაგულოდ იყო მომზადებული.

 

ის ფაქტი, რომ ხუთივე ტერორისტი ლიბანის მკვიდრი და მოქალაქეა, ასევე ბევრ რამეზე მეტყველებს. შეგახსენებთ, რომ იმ დროს ლიბანში სამოქალაქო ომი იყო. ამავდროულად, ლიბანი საფრანგეთის ყოფილი სამფლობელოა. საფრანგეთმა აიღო ლიბანი სირიასთან ერთად პირველი მსოფლიო ომის შედეგად ოსმალეთის იმპერიის დაყოფის შემდეგ. ლიბანის სამოქალაქო ომის დროსაც კი, თითქმის ყველა დაპირისპირებულ მხარეს ხელმძღვანელობდნენ პოლიტიკოსები და საფრანგეთთან ასოცირებული ადამიანები, რომლებიც სწავლობდნენ საფრანგეთში და ა.შ.

 

გამოდის, რომ  ლიბანი საფრანგეთის სპეცსამსახურების აგენტებით იყო „გაჯერებული“. და განსაკუთრებით ლიბანის სომხური თემი, რადგან საფრანგეთმა ზუსტად სომეხ ნაციონალისტებზე დადო ფსონი ჯერ კიდევ მე-19 საუკუნეში ახლო აღმოსავლეთში „წინასვლის“ გეგმებში. სწორედ ლიბანელ სომხებს იბირებდა თავის "კადრებში" სომხური ტერორისტული დაჯგუფება, უპირველეს ყოვლისა კი ASALA-მ“.

 

მეორე საკითხი  ეხება თავდასხმის ადგილს, ლისაბონს. პორტუგალიის დედაქალაქს, რომელიც ჯერ ერთი, მიუხედავად იმისა, რომ იმ დროს ნატოს წევრი იყო, იყო ალბათ ყველაზე ღარიბი ქვეყანა დასავლეთ ევროპაში და მეორეც, მან ასევე შედარებით ცოტა ხნის წინ დაკარგა კოლონიური იმპერია აფრიკაში 1975 წელს და "ეროვნული გარდატეხის" პერიოდს გადიოდა“.

 

მაშინ პორტუგალიელებს ყველა "ერჩოდა", ვისაც არ ეზარებოდა. ინდონეზიამ კი უბრალოდ აიღო აღმოსავლეთ ტიმორის ყოფილი პორტუგალიის კოლონია, უგულებელყო ადგილობრივი მოსახლეობის თვითგამორკვევის უფლება, რომლიც მათთვის მისაცემად ყოფილი კოლონიალისტები მზად იყვნენ. პორტუგალიის კოლონიური იმპერიის დაშლას თან ახლდა ეთნიკური პორტუგალიელების მასობრივი განდევნა მათ ისტორიულ სამშობლოში (უკვე ღარიბში). ამავდროულად, თითქმის ყველა ყოფილ აფრიკულ პორტუგალიურ კოლონიაში (ანგოლა, მოზამბიკი, გვინეა-ბისაუ), თავიდან საბჭოთა გავლენა მკვეთრად გაიზარდა და დაიწყო "სოციალიზმის მშენებლობა", მაგრამ კულისებში დაიწყო კაპიტალის შეღწევა იქიდან. ყოფილი საფრანგეთის აფრიკული კოლონიები, სადაც საოცარი სიმბიოზი ვლინდებოდა „სოციალიზმის აგებისა“ და საფრანგეთის მიერ ამ ქვეყნების ნეოკოლონიალური ძარცვის ზრდისა.

 

გამოდის, ტერაქტი სავარაუდოდ მოაწყეს ძალებმა, რომლებიც ნამდვილად არ იყვნენ "კეთილგანწყობილნი" პორტუგალიის მიმართ და დარწმუნებულნი იყვნენ, რომ პორტუგალიელები არ დაიწყებდნენ "სიმართლის ძიებას".  „რომც მოეძიათ“, ნაკლებად სავარაუდოა, რომ პრობლემები შეექმნათ მათთვის, ვინც ტერორისტების უკან იდგა.

 

კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი მომენტია ის, რომ მაშინ სსრკ-ში, 1983 წელს, ისტორიის „ანტითურქული“ ინტერპრეტაციის მიუხედავად, ჯერ კიდევ არ არსებობდა „სომხების გენოციდის“ კულტი. სომხებს უფლება აქვთ ააშენონ თავიანთი "გენოციდული" მემორიალი სომხეთის სსრ-ში, მაგრამ აშკარა თურქოფობია, განსაკუთრებით თუ ის სცილდება საკავშირო რესპუბლიკის საზღვრებს, არ არის მისასალმებელი.  ეს გასაგებია, რადგან ბევრი თურქი ხალხი ცხოვრობს სსრკ-ში. „მიაცუმის“ შესახებ ჯერ არაფერი სმენიათ. აქ კი საბჭოთა სომხებისთვის, განსაკუთრებით ახალგაზრდებისთვის, „გმირები“-ტერორისტებად არიან „წარმოდგენილი“. მათ ლექსებს უძღვნიან საბჭოთა სომეხი პოეტები. უფრო მეტიც, ისინი „ლისაბონის ხუთეულს“ ბევრად უფრო ადიდებენ, ვიდრე გასული საუკუნის 70-80-იანი წლების სხვა სომეხ ტერორისტებს.

 

იმ პერიოდის სხვა სომეხი ტერორისტები ყველა ახალგაზრდა არ იყო, გარდა ამისა, ხშირად  ცოცხლად იყვანდნენ და ასამართლებდნენ, ხოლო "ლისაბონის ხუთეულის" ტერორისტები ყველანი დაიღუპნენ და მათზე ოფიციალური სასამართლო პროცესი არ ყოფილა. საბჭოთა იდეოლოგიით იმედგაცრუებული სომეხთა ახალი თაობისთვის იქმნება „მკვლელ-მოწამეთა“ კულტი. ეს არის იმ თაობისთვის, რომელიც შემდეგ ჩაებმება ყარაბაღის პირველ ომში.

 

ტერორისტების გმირობის ყველა შემდგომი პროცესის გაანალიზებით, შეიძლება მივიდეთ დასკვნამდე, რომ ეჭვგარეშეა, გარკვეულმა „კურატორებმა“ სერიოზულად მოამზადეს ტერორისტული თავდასხმა. დიდი ალბათობით შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ლისაბონის ტერაქტის მომზადებაში ირიბად მონაწილეობდნენ საფრანგეთის სპეცსამსახურები. შესაძლოა, ტერაქტის მომზადების შესახებ ინფორმაციამ თურქულ დაზვერვაში „გაჟონა“, შემთხვევითი არ არის, რომ ტერაქტის დღეს საელჩოს დამცველი პოლიციელების რაოდენობა გაიზარდა. შემკვეთს დაღუპული ახალგაზრდა სომეხი „გმირები“ სჭირდებოდა. ყველა ტერორისტი თავიდანვე განწირული იყო, რადგან მათ, ვინც თავდასხმის ორგანიზატორი იყო, გადაწყვიტეს ყველა მათგანის ლიკვიდაცია, "კვალის წაშლის მიზნით". დამკვეთისთვის უფრო მნიშვნელოვანი იყო სომეხი ახალგაზრდების ცნობიერებაზე დამღუპველი გავლენა, რაც შედეგად ტერორისტების კულტმა მოახდინა.

 

რა თქმა უნდა, თავდასხმა გამიზნული იყო „სამომავლო  მუშაობაზე“. ერთ-ერთი ასეთი „პერსპექტივა“ იყო სეპარატისტული ომები პოსტსაბჭოთა სივრცეში და სსრკ-ს დაშლა და სომეხი ტერორისტები უკვე მოიაზრებოდნენ ამ ომების „მამოძრავებელ ძალად“. რაც მოგვიანებით დადასტურდა, თუ ყარაბაღისა და აფხაზეთის ომებს გავიხსენებთ.

 

 

ალექსანდრე ზაქარიაძე

წაკითხულია : 541