ანალიტიკა

მორიგი ნაბიჯი ყარაბაღში სომხებისა და აზერბაიჯანელების მშვიდობიანი თანაცხოვრებისკენ - ჰუმანიტარული დახმარება აღდამის გავლით.
31.08.23 16:21

მორიგი ნაბიჯი ყარაბაღში სომხებისა და აზერბაიჯანელების მშვიდობიანი თანაცხოვრებისკენ - ჰუმანიტარული დახმარება აღდამის გავლით.

დღეს რევანშისტებისა და „არცახელი“ სეპარატისტების უმთავრესი ამოცანაა დაუმტკიცონ მთელ მსოფლიოს, რომ თითქოს სომხები და აზერბაიჯანელები ფიზიკურად ვერ იცხოვრებენ გვერდიგვერდ ერთ სახელმწიფოში და მით უმეტეს, სომხები აზერბაიჯანში ვერ იცხოვრებენ. ის, რომ ეს აშკარა სიცრუეა, ყველა საღად მოაზროვნე ადამიანს ესმის. მათ შორის უკვე ბევრ სომეხსაც. ასე, მაგალითად, ცნობილმა ერევნელმა ბლოგერმა რომან ბაღდასარიანმა თავის თანატომელებს შეახსენა, თუ როგორ ცხოვრობდნენ ყარაბაღელი სომხები აზერბაიჯანში 1988 წლამდე, სანამ ცდუნდებოდნენ „მიაცუმით“:

„1988 წლამდე ასე ვცხოვრობდით აზერბაიჯანელებთან! ახლა კი ბაკო სააკიანმა, არკადი ღუკასიანმა აქციეს ხალხი ასეთად.ისე, რომ მთელი დღე ვსხედვართ და ველოდებით ფულის გამოგზავნას, დიასპორის მხრიდან გადმოყრილ ნარჩენებს“.

1988 წლამდე ხანკენდში (მაშინ სტეფანაკერტი) და მის შემოგარენში მცხოვრები სომხები მშვიდად მარაგდებოდნენ აღდამის გავლით, შემდეგ რკინიგზაც გადიოდა აღდამზე. ეს ყველაფერი აღდგება. და პირველი ნაბიჯები ნორმალური მდგომარეობის აღდგენისკენ უკვე დაწყებულია.

აზერბაიჯანის წითელი ნახევარმთვარის საზოგადოების მიერ ორგანიზებული ჰუმანიტარული დახმარების პირველი ტვირთი ხანკენდში აღდამის გავლით გაემგზავრა. როგორც მოსალოდნელი იყო, მანქანები მაშინვე დაბლოკეს „არცახის“ სეპარატისტებმა და ექსტრემისტებმა. ანუ, მათი აზრით, ყარაბაღის „მშიერმა“ სომხებმა საკვები მხოლოდ ლაჩინის გზის გასწვრივ უნდა მიიღონ.
აზერბაიჯანის წითელი ნახევარმთვარის საზოგადოების წარმომადგენლებმა დაიწყეს მოლაპარაკებები რუსეთის სამშვიდობო კონტიგენტთან, რათა მისი შუამავლობით ყარაბაღელ სომხებს 40 ტონა ფქვილი გადასცენ. იგეგმებოდა ფქვილის გადატანა წითელი ნახევარმთვარის სატვირთო მანქანებიდან ხანკენდიდან სატვირთო მანქანებზე დროებითი გადაკვეთის წერტილში. თუმცა, ექსტრემისტებმა ხანკენდიდან აღდამის გზაზე რუსი სამშვიდობოების მანქანების არ გაატარეს, რომ ასეთი გადატვირთვა არ მომხდარიყო. ამავდროულად, სომხური წარმოშობის რუსი მილიარდერი რუბენ ვარდანიანი ენთუზიაზმით საუბრობდა ყარაბაღელი ექსტრემისტების მიერ აღდამიდან ჰუმანიტარული დახმარების ბლოკირებაზე. ის თავად, როგორც ჩანს, არ შიმშილობს და საკმაოდ კარგად გამოიყურება, მაგრამ მზადაა თავისი პოლიტიკური ამბიციების გამო მძევლად აყვანილი თანატომელები აშიმშილოს.

აღდამიდან ჰუმანიტარული დახმარების დაბლოკვის დემონსტრირებასთან ერთად, "არცახის" ექსტრემისტები ელოდნენ ნამდვილ "შეტევას" სომხეთიდან ლაჩინის გზაზე აზერბაიჯანის საგუშაგოზე, სადაც "ჰუმანიტარული დახმარების" თანხლება პირადად თავის თავზე აიღო პარიზის მერმა ან იდალგომ ფრანგი რეგიონალური პოლიტიკოსების მთელ ბრბოსთან ერთად. მაგრამ აქ სეპარატისტები და რევანშისტები იმედგაცრუებულნი დარჩნენ.

2023 წლის 30 აგვისტოს ან იდალგომ არ „გაარღვია საზღვარი“, არამედ უბრალოდ „სათადარიგოდ შეიმუშავა“ ჰუმანიტარული დახმარების კოლონის თანხლება, სწრაფად შებრუნდა და გაემგზავრა გორისში, სადაც სხვა ფრანგებთან ერთად პრესკონფერენცია გამართა. აქ ყველაფერინათელი გახდა მოაზროვნე ხალხისთვის, რასაც მოჰყვა სომეხი ნაციონალისტის ჰაიკ აივაზიანის აღშფოთებული პოსტი:

„ოფიციალური საფრანგეთის ფარისევლობა თუ პოლიტიკური უძლურება
დღეს გორისში, საფრანგეთის რეგიონების წარმომადგენელთა დელეგაციის პრესკონფერენციაზე, პარიზის მერის ხელმძღვანელობით, საინტერესო ინციდენტი მოხდა.
პრესკონფერენციაზე ბრიტანელმა ჟურნალისტმა საფრანგეთის დელეგაციის წარმომადგენლებს შეკითხვა დაუსვა, რამაც ისინი საკმაოდ უხერხულ მდგომარეობაში ჩააგდო.
ცუდი ხმის გამო ბრიტანელი ჟურნალისტის კითხვა სიტყვასიტყვით ვერ გავაანალიზე. მაგრამ, როგორც მე მესმის, მისი აზრი იყო, რომ ევროკავშირის ყველა ქვეყნიდან საფრანგეთი ყველაზე აქტიურადაა ჩართული მთიანი ყარაბაღის საკითხში და რატომ არ არიან ევროკავშირის დიპლომატიის ხელმძღვანელი ჯოზეფ ბორელი და ევროკავშირი ისეთივე აქტიური, როგორც საფრანგეთი.
ამ კითხვას პირველად საფრანგეთის ეროვნულ ასამბლეაში ფრაქცია „რესპუბლიკელების“ ხელმძღვანელმა ბრუნო რეტაიომ უპასუხა. მისი თქმით, ევროკომისიის ხელმძღვანელს ურსულა ფონ დერ ლაიენს ბაქოსთან გაზის ხელშეკრულება არ უნდა დაედო.
ამ პასუხის შემდეგ მაშინვე გამიჩნდა კითხვა. და როგორ შეიძლება საფრანგეთმა გავლენა მოახდინოს ევროკავშირზე, რომ აზერბაიჯანთან თანამშრომლობამ იგივე აზერბაიჯანს ხელები არ გაუხსნას, რათა საფრთხე არ შეუქმნას მთიან ყარაბაღს?
ამ კითხვას უპასუხა Hauts-de-France საბჭოს პრეზიდენტმა ქსავიე ბერტრანმა. მან თქვა: „ევროკავშირისთვის და სხვა პარტნიორებისთვის საჭიროა, რათა საფრანგეთის ინიციატივები განხორციელდეს. „ჩვენ არ შეგვიძლია ვიმოქმედოთ ევროკავშირის გარეშე“.
საფრანგეთის წარმომადგენელმა ფაქტობრივად აღიარა, რომ ოფიციალური საფრანგეთი ვერ იმოქმედებს ევროკავშირის თანხმობის გარეშე. ხოლო ევროკავშირისთვის აზერბაიჯანი სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი პარტნიორია, რაც იმას ნიშნავს, რომ ოფიციალური საფრანგეთი ამას არ დაეთანხმება.
აქვე გამახსენდა საფრანგეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს განცხადება 2022 წლის დეკემბერში, როდესაც მან განაცხადა, რომ საფრანგეთის პარლამენტის რეზოლუცია აზერბაიჯანის წინააღმდეგ სანქციების შესახებ არ ასახავს პარიზის ოფიციალურ პოზიციას.
აქედან გამომდინარეობს დასკვნა, რომ ოფიციალური საფრანგეთი არა მხოლოდ არ არის წინააღმდეგი ევროკავშირსა და აზერბაიჯანს შორის გაზის შეთანხმებებისა, არამედ პირიქით - ძლიერ დაინტერესებულია ამით.
ამ შემთხვევაში რა ჰქვია დღევანდელ ფრანგულ თოქ-შოუს კორნიძორში? ფარისევლობა თუ ოფიციალური საფრანგეთის პოლიტიკური უძლურების შენიღბვის მცდელობა?”

საერთოდ, სომეხმა ნაციონალისტებმაც კი არ უნდა შეურაცხყონ საფრანგეთი. აქ საუბარია არა „იმპოტენციაზე“, არამედ უბრალო პრაგმატიზმზე. ევროკავშირი დღეს ობიექტურად არის დაინტერესებული კასპიის ზღვის აუზის ენერგომატარებლებით, რომლებიც სხვაგვარად ვერ მოხვდებიან ევროპაში, თუ არა აზერბაიჯანის, საქართველოსა და თურქეთის გავლით.

მაშასადამე, ფრანგ პოლიტიკოსებს შეუძლიათ დემონსტრაციულად ახლდნენ „ჰუმანიტარულ კოლონებს“, მაგრამ მათ ჯერ ნამდვილად არ სურთ ევროკავშირის ეკონომიკური ინტერესების წინააღმდეგ წასვლა. თავად საფრანგეთს, ალბათ, სურს მიიღოს გაზი აზერბაიჯანიდან, როგორც მაგალითად იტალია იღებს.

აზერბაიჯანის დღევანდელი მიზანია უზრუნველყოს ყარაბაღის მაცხოვრებლების ინტეგრაცია მის ეკონომიკურ სისტემაში. ჰუმანიტარული დახმარება აღდამის გავლით მხოლოდ პირველი ნაბიჯია. მას აუცილებლად მოჰყვება საქონლის პირველი პარტიები, შემდეგ კი კომუნალური მომსახურება.

არანორმალურია, რომ ხანკენდს აქამდე გაზი სომხეთიდან მიეწოდება და არა აზერბაიჯანიდან. ამიტომ, ადრე თუ გვიან გაზი აზერბაიჯანის ერთიანი გაზის გამანაწილებელი ქსელით ყარაბაღის სომხებით დასახლებულ რაიონებში გავა. შემდეგი ნაბიჯი, რა თქმა უნდა, იქნება ელექტროენერგიის მიწოდება.

აზერბაიჯანი ეტაპობრივად აიღებს თავის თავზე ყარაბაღის სომხების სასიცოცხლო დახმარებას. ბუნებრივია, ყარაბაღელმა სომხებმა, თუ მათ სურთ აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე ცხოვრება, უნდა გააფორმონ აზერბაიჯანის მოქალაქეობა, რისი უფლებაც აქვთ.

ყარაბაღის სომხების აზერბაიჯანში ინტეგრაციის შეუქცევადობის შესახებ ახლახანს განაცხადა ბაქოს სამხრეთ კავკასიის კვლევის ცენტრის დირექტორთან ფარჰად მამედოვთან ინტერვიუში.
„აზერბაიჯანს ესმის არსებული ვითარება და იყო კიდეც შეთანხმებები და ხელისუფლებამ ლაჩინის გზის გამოყენების საშუალებაც მისცა ორი წლის განმავლობაში - ამ საკითხზე სიტყვიერი შეთანხმებებიც კი იყო. თუმცა ყველა ეს შეთანხმება სომხურმა მხარემ დაარღვია. ბოლო ორწელიწადნახევრის განმავლობაში რეგიონს სომხეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი, თავდაცვის მინისტრი და შრომის მინისტრი ესტუმრნენ. ამიტომ აზერბაიჯანული მხარე ტოვებს მხოლოდ ადამიანურ ფაქტორს. თუ ყარაბაღის სომხებს არ სურთ აზერბაიჯანელ ექიმებთან მისვლა, მათი მკურნალობა სომხეთში შეიძლება - ეს ჩვენც გვესმის. მაგრამ, მეორე მხრივ, ყველა სხვა სოციალურ-ეკონომიკური ხასიათის საქმიანობა უნდა გადავიდეს აზერბაიჯანის ინფრასტრუქტურაზე. ის უფრო ახლოა, იაფია და ერთადერთი ვარიანტია ჩვენს ქვეყანაში.

ყველა იქ მყოფს შეუძლია გასვლა, შესვლა კი მხოლოდ ყარაბაღის სომხებს შეუძლიათ. ჩვენ გვაქვს საკმარისი მონაცემები ამის დასადასტურებლად. რაც შეეხება სომხეთის მოქალაქეებს... და რა, აზერბაიჯანის მოქალაქეებს განა შეუძლიათ მხოლოდ სომხეთის ტერიტორიაზე შევიდნენ? რა თქმა უნდა, არ შეუძლიათ და ამიტომ სომხეთის მოქალაქეები ლაჩინის გზაზე უმიზეზოდ ვერ გადაადგილდებიან. ყარაბაღელმა სომხებმა ასევე უნდა გააცნობიერონ, რომ წელიწადნახევარში შეუძლებელი იქნება აზერბაიჯანის ტერიტორიის დატოვება და შესვლა აზერბაიჯანის მოქალაქეობის რეგისტრაციის გარეშე“.

რა თქმა უნდა, ათწლეულების განმავლობაში სეპარატიზმისა და ომების შემდეგ, რთული იქნება იმ კეთილმეზობლური ურთიერთობების აღდგენა, რომელიც 1988 წლამდე არსებობდა ყარაბაღელ სომხებსა და აზერბაიჯანელებს შორის. მაგრამ აზერბაიჯანი მზადაა ამ მიმართულებით გასწიოს ძალისხმევა, შემხვედრი ნაბიჯები გადადგას. ყარაბაღელმა სომხებმაც უნდა გადადგან ნაბიჯები შერიგებისკენ, ან სულაც არ უნდა ჩაერიონ აზერბაიჯანის კეთილგანწყობის ამ ჟესტებში.

გრიგოლ გიორგაძე

წაკითხულია : 271