ანალიტიკა

ყარაბაღის ალბანური ეკლესიები და ამერიკული „შავი სია რელიგიური თავისუფლების საკითხებზე“
07.01.24 13:05

როგორც მოსალოდნელი იყო, აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე სეპარატისტული „არცახის“ საბოლოო ლიკვიდაციისთანავე, შეერთებულ შტატებში ჰაის ლობმა წამოიწყო უპრეცედენტო კამპანია, რომელშიც აზერბაიჯანი ყარაბაღში „სომხური ეკლესიების განადგურებაში“ და „რელიგიის თავისუფლების დარღვევაში“ დაადანაშაულა. ამასთან, პროპაგანდისტული ისტერიის გარდა, ჰაი ლობისტებმა ვერ შეძლეს კონკრეტულად წარმოედგინათ რელიგიის თავისუფლების დარღვევის ფაქტები აზერბაიჯანში. იმ მარტივი მიზეზის გამო, რომ ისინი არ არსებობს.

 

აზერბაიჯანის ყველა მოქალაქეს აქვს თავისი რწმენის აღსრულების სრული უფლება და მათი ყველა რელიგიური სალოცავი სახელმწიფოს მფარველობაშია. ყარაბაღელი ჰაიები რომ არ დამორჩილებოდნენ სეპარატისტთა და რევანშისტების აგიტაციას და არ დაეტოვებინათ აზერბაიჯანის ტერიტორია, მიიღებდნენ აზერბაიჯანის მოქალაქეობას, მიიღებდნენ ასეთ შესაძლებლობას. მათ შეეძლოთ ეღიარებინათ თავიანთი სარწმუნოება და ემსახურათ, ისევე როგორც სხვა ეროვნების აზერბაიჯანის მოქალაქეებს.

 

მიუხედავად ამისა, ჰაის ლობის ზეწოლით, აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტმა აზერბაიჯანი ე.წ „კანდიდატები“ რელიგიური თავისუფლების საკითხებში შავ სიაში მოახვედრა ალჟირთან, ცენტრალური აფრიკის რესპუბლიკასთან, კომორისა და ვიეტნამთან ერთად. აზერბაიჯანის მიმართ პრეტენზიები რელიგიის თავისუფლების პატივისცემის თვალსაზრისით აშშ-ის სახელმწიფო მდივანმა ენტონი ბლინკენმა გამოთქვა.

 

შეგახსენებთ, რომ დღეს რელიგიის თავისუფლებასთან დაკავშირებით „განსაკუთრებული შეშფოთების ქვეყნების“ შავ სიაში, აშშ-ს სახელმწიფო დეპარტამენტის თვალსაზრისით, 12 სახელმწიფოა - ჩინეთი, კუბა, ერითრეა, ირანი, მიანმარი, ნიკარაგუა, ჩრდ. კორეა, პაკისტანი, რუსეთი, საუდის არაბეთი, ტაჯიკეთი და თურქმენეთი.

 

აშშ-ს საერთაშორისო რელიგიური თავისუფლების კომისიამ, სახელმწიფო დეპარტამენტისადმი მიცემულ რეკომენდაციაში, შეშფოთება გამოთქვა ყარაბაღში ქრისტიანული რელიგიური ადგილების შესახებ, „საიდანაც პრაქტიკულად მთელი 100,000 ეთნიკური სომეხი მოსახლეობა გაიქცა სომხეთში“. კომისიამ ასევე გამოთქვა "შეშფოთება" ყველა რელიგიური ჯგუფის დარეგისტრირების და მათი ლიტერატურის დამტკიცების შესახებ აზერბაიჯანის ოფიციალური ორგანოს მიერ.

 

რუსეთის მართლმადიდებლური ეკლესიის ბაქოსა და აზერბაიჯანის ეპარქიამ, რომელიც აერთიანებს აზერბაიჯანის მართლმადიდებელ ქრისტიანთა უმეტესობას არქიმანდრიტ ალექსი ნიკონოროვის სახით, განაცხადა, რომ აშშ-ს სახელმწიფო მდივნის ენტონი ბლინკენის განცხადება აზერბაიჯანში რელიგიის თავისუფლების შესახებ აბსოლუტურად მიკერძოებულია:

 

ბაქოს წმინდა მირონმცველი ქალების საკათედრო ტაძრის წინამძღვარმა, არქიმანდრიტმა ალექსი ნიკონოროვმა აღნიშნა, რომ აზერბაიჯანის სახელმწიფო სრულად უჭერს მხარს არამუსლიმურ თემებს, რელიგიათაშორის და მულტიკულტურულ დიალოგს, რომელიც უკვე დიდი ხანია სამაგალითოა მთელ მსოფლიოში. მიუხედავად იმისა, რომ აზერბაიჯანული მიწების 30-წლიანი ოკუპაციის დროს გამოჩნდნენ ძალები, რომლებსაც სურდათ კონფლიქტისთვის რელიგიური ელფერი მიეცათ. მაგრამ აზერბაიჯანელი ხალხის სიბრძნის, კავკასიელი მუსლიმების რელიგიური ლიდერის ალაშუკურ ფაშაზადეს პოლიტიკური ნების, ასევე რუსეთის მართლმადიდებლური ეკლესიის შუამავლის როლის წყალობით, ყველა ასეთი მცდელობა მთლიანად აღმოიფხვრა.

 

არქიმანდრიტ ალექსი ნიკონოროვის თქმით, აზერბაიჯანის წარმატებები აწუხებს მის მტრებს, რომლებიც დაინტერესებულნი არიან აზერბაიჯანის პოლიტიკური პოზიციების შესუსტებით და მისი აშკარა წამყვანი როლით სამხრეთ კავკასიაში: „აზერბაიჯანის მტრები ცდილობენ აზერბაიჯანის წარმატებები საკუთარი ტერიტორიის დეოკუპაციაში წარმოაჩინონ, როგორც ბრძოლა "პან-ტურკიზმისთვის". რატომღაც „ქრისტიანებში“ იგულისხმება ექსკლუზიურად ყარაბაღის რეგიონის ჰაი მოსახლეობა, რომელიც მეზობელ სომხეთის რესპუბლიკაში გადავიდა „არცახელი“ სეპარატისტებისა და რევანშისტების მოწოდებისამებრ.

 

ეჭვგარეშეა, რომ ჰაის ლობი მალე „გაორმაგებული ენერგიით“ წაუყენებს აზერბაიჯანს პრეტენზიებს აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე „სომხური ტაძრების განადგურების“ შესახებ. უპირველეს ყოვლისა, ოკუპაციისგან გათავისუფლებულ ყარაბაღში.

 

ამ დროს, თავად სომხეთის რესპუბლიკა წარმოადგენს რელიგიური თავისუფლების უპრეცედენტო დარღვევის მაგალითს. საკმარისია გავიხსენოთ, რომ ქვეყანაში განხორციელდა ტოტალური ეთნიკური წმენდა მთელი მუსლიმი მოსახლეობის, ყველა აზერბაიჯანული მეჩეთი დაიხურა, განადგურდა და შეურაცხყოფილ იქნა. დაახლოებით იგივე პოლიტიკას ატარებენ „არაჰაი“ ეროვნების ქრისტიანებთან მიმართებაში: სომხეთის რესპუბლიკის ჩრდილოეთით მდებარე ათობით ქართული ეკლესია და მონასტერი უკანონოდ იქნა მითვისებული ეჩმიაძინის მიერ. აქ არ უშვებენ არც ქართველ სასულიერო პირებს, არც ბერებს, არც მომლოცველებს და არც რესტავრატორებს. ქართველ ჟურნალისტებს, რომლებიც სომხური მხარის მიერ უკანონოდ მიტაცებულ საზღვარზე მდებარე ჰუჯაბის მონასტერთან მიახლოებას ცდილობდნენ, სომეხი მესაზღვრეები ცეცხლსასროლი იარაღით შეხვდნენ. მიუხედავად ამისა, შეერთებულ შტატებს რატომღაც არ აქვს კითხვები სომხეთთან დაკავშირებით „რელიგიის თავისუფლების“ თვალსაზრისით.

 

სამწუხაროდ, მსოფლიო საზოგადოებამ და განსაკუთრებით ამერიკის შეერთებული შტატების პოლიტიკოსთა უმრავლესობამ არ იცის სამხრეთ კავკასიის რეალური ისტორია, განსაკუთრებით ეკლესიის ისტორია და თუ იცის, უბრალოდ უგულებელყოფს მას სომხური ლობის ზეწოლის ქვეშ. ბევრისთვის „აღმოჩენაა“ ის ისტორიული ფაქტი, რომ როგორც აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე, ისე ამჟამინდელი სომხეთის რესპუბლიკის ტერიტორიის მნიშვნელოვან ნაწილზე თავდაპირველად არსებობდა კავკასიის ალბანეთის ავტოკეფალური მართლმადიდებლური ეკლესია (ალბანეთის საკათალიკოსო), რომელიც იმთავითვე საქართველოს მართლმადიდებელ ეკლესიასთან კანონიკურ და სულიერ ერთობაში თანაარსებობდა. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, მართლმადიდებელ ქართველებს თავისუფლად შეეძლოთ წვეოდნენ ალბანეთის მართლმადიდებლურ ეკლესიებს და მონაწილეობა მიეღოთ ღვთისმსახურებაში, ე.ი. სინამდვილეში ეს იყო მათი სალოცავები. ვიდრე მათ მონოფიზიტი ერეტიკოსები, ჰაიები ჩაიგდებდნენ ხელში.

 

სამწუხაროდ, ბევრმა მართლმადიდებელმა ქართველმა არც იცის ამ ისტორიული ფაქტის შესახებ. აქ, ჰაი ნაციონალისტების სიცრუის პიკი ისაა, რომ საქართველოში ეჩმიაძინი ცდილობს ქართველებში „ქრისტიანული თანაგრძნობის“ გამოწვევას. ერთის მხრივ, „გულისამაჩუყებელი“ ისტორიებით თითქოსდა „არცახის სომხური ეკლესიების მიტაცების“ შესახებ და, მეორე მხრივ, სომხეთის რესპუბლიკის ჩრდილოეთში ქართული სალოცავების უკანონოდ წართმევით, ისინი ასევე აცხადებენ პრეტენზიას 442 ქართულ ეკლესიაზე. თავად საქართველოს ტერიტორიაზე. რაღა უნდა ვთქვათ კავკასიისგან შორს მდებარე ქვეყნებსა და ხალხებზე? ბევრმა იქ უბრალოდ არ იცის ძველი ალბანური საკათალიკოსოს არსებობის შესახებ, რომელსაც იმთავითვე არანაირი კავშირი არ ჰქონია ჰაიებთან.

 

ცოტამ თუ იცის, რომ კავკასიის ალბანეთის უძველესი მკვიდრთა, უდინების შთამომავლები აზერბაიჯანსა და საქართველოში ცხოვრობენ. და კიდევ უფრო ცოტამ იცის და ესმის, რომ ყარაბაღის უძველესი ქრისტიანული ეკლესიები სულაც არ არის „სომხური“, არამედ ალბანური. სამწუხაროდ, ეს არც შეერთებულ შტატებში იციან, სადაც ბევრი ადამიანი სამხრეთ კავკასიას ჰაის ლობის პროპაგანდის პრიზმით უყურებს.

 

კავკასიის ალბანეთის ავტოკეფალური მართლმადიდებლური ეკლესიის აღორძინება, რომლის წიაღშიც დაბრუნდებიან ყარაბაღის ქრისტიანული მოსახლეობის შთამომავლები, რომლებმაც იციან თავიანთი ალბანური ფესვები და მიიღეს აზერბაიჯანის მოქალაქეობა, შეიძლება გახდეს მაგალითი მთელი მსოფლიოსთვის ისტორიული სამართლიანობის აღდგენისა. ცხადია, ყარაბაღის ყველა უძველესი ალბანური ეკლესია აზერბაიჯანის სახელმწიფოს მფარველობის ქვეშ იმყოფება და საფრთხე არ ემუქრება. განსხვავებით, სამწუხაროდ, სომხეთის რესპუბლიკაში არსებული ქართული მართლმადიდებლური ეკლესიებისაგან, რომელთაგან ბევრი ნანგრევებადაა ქცეული და კვლავ იშლება.

 

ალექსანდრე ჩხეიძე

წაკითხულია : 838