ანალიტიკა

ნუთუ სომხეთს აღარ სჭირდება ბორანი „მტრულ“ რუსეთში?
10.01.24 16:55

სომხეთისა და რუსეთის „მოკავშირეობის“ მდგომარეობა ბევრად უფრო სწრაფად იცვლება, ვიდრე მოსალოდნელი იყო. რუსეთის ფედერაციისთვის სომხეთი „მოკავშირედან“, სულ მცირე, არაკეთილმოსურნედ იქცა. ღია მტრად გადაქცევამდე ძალიან ცოტა რჩება და ეს ძალიან მალე მოხდება.

 

უფრო მეტიც, სომხეთ-რუსეთის ურთიერთობებში მტრობის ნიშნები ჩნდება არა მხოლოდ პოლიტიკურ და თავდაცვის სფეროში (კუხოს მეშვეობით), არამედ ეკონომიკურ სფეროშიც. სომხეთის რესპუბლიკის ხელისუფლება არ მალავს განზრახვას, შეამციროს დამოკიდებულება რუსეთის ფედერაციასთან ვაჭრობაზე, რამაც შესაძლოა შეამციროს საქონლის ტრანზიტის საჭიროება რუსეთში.

 

შეგახსენებთ, რომ სომხეთში ბოლო დრომდე ოცნებობდნენ რუსეთის ფედერაციაში სარკინიგზო ტრანზიტზე. რა თქმა უნდა, სომხეთისთვის ყველაზე სასურველი იქნებოდა აფხაზეთის გავლით პირდაპირი სარკინიგზო ტრანზიტის გახსნა, მაგრამ საქართველო ამაზე კატეგორიულ უარს ამბობს ტერიტორიის ამ ნაწილის დეოკუპაციის გარეშე.

 

შედეგად, სომხეთმა და რუსეთის ფედერაციის ჰაი ლობმა გადაწყვიტეს ეშმაკურად მოქცეულიყვნენ - მოეწყოთ საბორნე გადაადგილება საქართველოსა და რუსეთის ფედერაციას შორის. და ასეთი საბორნე და შემდგომი სარკინიგზო კავშირების დახმარებით, საქონლის ტრანზიტი სომხეთიდან რუსეთის ფედერაციაში და საპირისპირო მიმართულებით.

 

ამ პროექტის შესახებ „კავკასუს პლუსი“ 2023 წლის მაისში წერდა სტატიაში „სჭირდება თუ არა საქართველოს სომხეთისთვის ნოვოროსიისკი-ბათუმის ბორანი? (https://kavkazplus.com/news.php?id=40082). არსებობდა სერიოზული შეშფოთება, რომ სომხეთის ინტერესების გარდა, ეს საბორნე გადაადგილება რუსეთისთვის სანქციების გვერდის ავლით არხი გახდებოდა, რათა მან გააგრძელოს აგრესია უკრაინის წინააღმდეგ.

 

ბათუმიდან ნოვოროსიისკის მიმართულებით ბორანი 2023 წლის ზაფხულში „მშვიდად“ ამოქმედდა და საშუალოდ კვირაში ერთხელ მოძრაობდა. თუმცა, მას შემდეგ ისეთი მოვლენები განვითარდა, რომლებმაც აშკარად "არამომგებიანი" გახადა მის მუშაობა. ყოველ შემთხვევაში, ცოტა ხნის წინ სომხეთის ეკონომიკის მინისტრმა ვაჰან კერობიანმა პრესკონფერენციაზე ოფიციალურად განაცხადა, რომ სომხეთიდან საქართველოდან რუსეთის ფედერაციაში საბორნე მიმოსვლა შეჩერებულია. ოფიციალური მიზეზი, ვაჰან კერობიანის თქმით, მარშრუტის ფუნქციონირებისთვის საკმარისი ინტერესის ნაკლებობაა ექსპორტიორებსა და იმპორტიორებს შორის.

 

„ჩვენ გარკვეული პერიოდის განმავლობაში ვემსახურეთ საბორნე მარშრუტს, მაგრამ განვითარებულმა მოვლენებმა აჩვენა, რომ ჩვენი ძირითადი ძალისხმევა სხვა ქვეყნებში ექსპორტის გაზრდაზე უნდა გავამახვილოთ.

 

ჩვენი შეფასებით, (პროექტმა) არ გამოიწვია საკმარისი ინტერესი ექსპორტიორებსა და იმპორტიორებს შორის. ჩვენ არ გვინახავს, რომ  ექსპორტიორი და იმპორტიორი კომპანიები ამ ბორანს იყენებდნენ ისე, რომ ჩვენ და ჩვენი პარტნიორები დაგვერწმუნებინა ამ პროგრამის გაგრძელებაში“, - თქვა კერობიანმა.

 

ჯერაც არ არსებობს ალტერნატივა სომხეთიდან რუსეთში საქონლის მიწოდების ერთადერთი მარშრუტისა - ზემო ლარსის გამშვები პუნქტისა.

 

თუმცა სომხური ტვირთი ზემო ლარსის საგუშაგოზე ბოლო თვეებში დიდი პრობლემებით გადიოდა. „უცნაური დამთხვევით“ სომხეთის პრობლემები რუსეთის ფედერაციაში ზემო ლარსის გავლით ექსპორტთან დაკავშირებით აზერბაიჯანის მიერ ყარაბაღში 2023 წლის სექტემბერში განხორციელებული ანტიტერორისტული ოპერაციის შემდეგ დაიწყო. ამ ოპერაციის დროს ყველა უკანონო სეპარატისტული ბანდა განადგურდა, ხოლო თავად სეპარატისტული „არცახი" „თვითდაიშალა“, მიუხედავად იმისა, რომ სეპარატისტებსა და რევანშისტებს ბოლომდე იმედი ჰქონდათ, რომ „რუსეთი დაიცავდა არცახელ ხალხს“.

 

 ჰაის ნაციონალისტებმა დაიწყეს საუბარი რუსეთის მიერ სეპარატისტული „არცახის“ „ღალატზე“. მათ ხომ იმედი ჰქონდათ, რომ რუსეთის ფედერაცია ყარაბაღში სომხეთის ინტერესებისთვის იბრძოდა, როგორც იგი იბრძოდა ყარაბაღის პირველი ომის დროს. მაგრამ იმავე მაღალი ლობის მიერ უკრაინის ომში ჩართული რუსეთის ფედერაციას უბრალოდ ფიზიკურად არ შეეძლო მეორე ფრონტის შექმნა სამხრეთ კავკასიაში, განსაკუთრებით იმ ქვეყნის ინტერესებიდან გამომდინარე, რომელიც პრაქტიკულად გადავიდა მისი გეოპოლიტიკური ოპონენტების მხარეზე.

 

19-20 სექტემბერს ჩატარებული კონტრტერორისტული ოპერაციის შემდეგ აზერბაიჯანელმა სამართალდამცავებმა სეპარატისტთა ლიდერები, მათ შორის ჰაი წარმოშობის რუსი მილიარდერი რუბენ ვარდანიანი დააკავეს. ვარდანიანი, გარდა იმისა, რომ ერთ დროს ე.წ. „არცახის სახელმწიფო მინისტრის“ როლს თამაშობდა,  ასევე დაეხმარა რუსეთის ფედერაციას სანქციების გვერდის ავლით სომხეთის რესპუბლიკაში მისი სტრუქტურების მეშვეობით.

 

„არცახის“ ლიკვიდაციისა და აზერბაიჯანის ყარაბაღის რეგიონიდან სეპარატისტების დიდი ნაწილის გაქცევის, ასევე სეპარატისტების ზოგიერთი ლიდერის დაკავების შემდეგ, სომხეთსა და რუსეთის ფედერაციას შორის ურთიერთობა ყველა სფეროში მკვეთრად გაუარესდა. სომხეთმა დაიწყო კუხოს საქმიანობის გამომწვევი იგნორირება და, პირიქით, ისევე დემონსტრაციულად შეიძინა იარაღი საფრანგეთიდან და ინდოეთიდან.

 

ვარდანიანის დაკავებამ აზერბაიჯანში და სომხეთის რესპუბლიკაში პრორუსული ბიზნესისადმი დამოკიდებულების გაუარესებამ არ შეიძლება გამოიწვიოს რეალური პრობლემები რუსეთის ფედერაციისთვის სანქციების გვერდის ავლის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან არხთან - „სომხურთან“. სწორედ ამიტომ იქნა გაშვებული ბათუმი-ნოვოროსიისკის ბორანი.

 

ასეა თუ ისე, ერევანში ანტირუსული აქციების ფონზე, „არცახის“ პროექტის დაშლისა და სომხეთის რესპუბლიკის ხელისუფლების ისედაც ანტირუსული რიტორიკის გამკაცრების შემდეგ, პრობლემები დაიწყო ჰაი იმპორტიორებისა და ექსპორტიორებისათვის რუსეთის ფედერაციაში. უბრალოდ, ეს პრობლემები ზემო ლარსზე უფრო ნათლად ჩანდა. ამრიგად, სომხეთიდან რუსეთში სოფლის მეურნეობის პროდუქტებით სატვირთო მანქანების შემოსვლა შესამჩნევად გართულდა გამკაცრებული ფიტოსანიტარული შემოწმების გამო და შედეგად, 2023 წლის ნოემბრის ბოლოს ზემო ლარსის გამშვებ პუნქტზე, კონკრეტულ დღეებში სომხეთიდან 1700-მდე სატვირთო მანქანა იყრიდა თავს, რომელიც დღეებსა და კვირებს ატარებდა რიგში.

 

მედიაში არ გავრცელებულა კონკრეტული ინფორმაცია იმის შესახებ, თუ რა ხდებოდა ბათუმიდან ნოვოროსიისკის მიმართულებით ბორანზე, რომელმაც სომხური საქონელი ზემო ლარსისკენ „ალტერნატიული“ მარშრუტით გადაიტანა. მაგრამ ცხადია, აქაც სომხური ტვირთის მიმართ მოთხოვნები გამკაცრდა. რამაც ეს მარშრუტი პრობლემური გახადა. გარდა ამისა, არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ნოვოროსიისკის პორტი უკვე დაზარალდა რუსეთის ფედერაციასა და უკრაინას შორის ომმა. „უსაფრთხოების გაზრდილი ზომების“ საბაბით, ბორანი სომხეთიდან, როგორც აშკარად „არამეგობრული“ ქვეყნიდან, ნოვოროსიისკის პორტში, აშკარად პრიორიტეტულად აღარ ემსახურება.

 

ამავდროულად, რუსეთის ფედერაციაში აშკარად დაიწყეს ჰაიელთა კრიმინალური და ნახევრად კრიმინალური ბიზნესის "შევიწროვება". საქმე იქამდე მივიდა, რომ რუბენ თათულიანი ძებნილთა სიაში შეიყვანეს და გაქცევა მოუწია. შეგახსენებთ, რომ ეს არის სეპარატისტული აფხაზეთის არაოფიციალური „მეპატრონე“, რომელმაც ერთ დროს ხელისუფლებაში მოიყვანა სეპარატისტული მარიონეტი ასლან ბჟანია და სოჭის კრიმინალურ ბიზნესსაც აწარმოებდა. ეს ცხადი გახდა მხოლოდ იმიტომ, რომ "აისბერგის ხილული წვერია".

 

ადრე პრაქტიკულად "ხელშეუხებელ" ჰაი ბიზნეს-მაგნატებს "ცოტათი შეეხნენ". ჰაი წარმოშობის ჩინოვნიკები, განსაკუთრებით ისინი, ვინც წრეგადასულად კორუმპირებული იყო, თანამდებობიდან გადააყენეს და ზოგიერთის მიმართ სისხლის სამართლის გამოძიება დაიწყო. შედეგად, კარგად ჩამოყალიბებულმა მაღალტექნოლოგიურმა ბიზნეს სქემებმა, რისთვისაც ბორანი გაუშვა ნოვოროსიისკში, დაიწყო ნგრევა.

 

ეჭვგარეშეა, რომ მისი ექსპორტიორებისა და იმპორტიორების მიმართ ზომების გამკაცრების საპასუხოდ, სომხეთს მაინცდამაინც არ სურს დაეხმაროს რუსეთის ფედერაციას სანქციების გვერდის ავლაში.

 

შედეგად, ბორანი უბრალოდ არასაჭირო აღმოჩნდა, მიუხედავად იმისა, რომ სომხეთს ჯერ კიდევ სჭირდება რუსეთი. როგორც სომხეთის ეკონომიკის მინისტრმა ვაჰან კერობიანმა განაცხადა, თუმცა რუსეთი 2023 წელს სომხეთის უდიდესი სავაჭრო პარტნიორი იყო, მისი წილი ვაჭრობის მთლიანი ბრუნვა ოდნავ შემცირდა.

 

„შემდეგ მოდიან არაბთა გაერთიანებული საამირო, ჩინეთი, საქართველო და აშშ. ეს უკანასკნელი (ქვეყანა) ამ სიაში პირველად არის“, - დასძინა მინისტრმა. აშკარად მიანიშნებს იმაზე, თუ ვისზე გაამახვილებს ყურადღებას სომხეთი ეკონომიკურად.

 

გრიგოლ გიორგაძე

წაკითხულია : 730