ანალიტიკა

'ფაშინიანს ბორელთან ან მაკრონთან დარეკვის დროც კი არ ექნება' - კონფლიქტოლოგი არტურ მარტიროსიანი 
16.02.24 21:55

2024 წლის 12 თებერვალს მომხდარი ინციდენტი, რომლის დროსაც "ერკრაპ" კავშირის სნაიპერმა დაჭრა აზერბაიჯანელი ჯარისკაცი, იქცა დაძაბულობის ესკალაციის გამომწვევ ნაპერწკლად. აგრესიის ამ აქტის საპასუხოდ, 2024 წლის 13 თებერვალს, დილით, აზერბაიჯანის შეიარაღებულმა ძალებმა გაანადგურეს ჰაიელთა გამაგრებული პოსტი, საიდანაც . სროლებს აწარმოებდნენ. სომხეთის მხრიდან ოთხი ბოევიკი დაიღუპა და ერთი დაიჭრა. ყველა "ერკრაპ"-ის წევრი იყო. აზერბაიჯანულ-სომხეთის პირობით კონვენციურ საზღვარზე გამწვავებამ (სანამ მისი დემარკაცია და დელიმიტაცია განხორციელდება, იგი ითვლება პირობითად) კიდევ ერთხელ დაგვაფიქრა სახელმწიფოსგან ფორმალურად „გამოყოფილი“ და „დამოუკიდებელი“ სამხედრო ფორმირებების საფრთხეზე. სომხეთის მხარეზე შეტაკებებში სავარაუდოდ მონაწილეობას იღებდნენ არა ჰაის რეგულარული არმია ან მესაზღვრეები, არამედ "ერკაპ"-ის კეთილი ნების კავშირის ე.წ. „დამოუკიდებელი“ ფორმირებები.

 

ფორმალურად, "ერკაპი" არის „დამოუკიდებელი“ ერევნის ხელისუფლებისგან და „თითქმის ეწინააღმდეგება“ სომხეთის ამჟამინდელ მთავრობას ნიკოლას ფაშინიანის ხელმძღვანელობით. ეს ფორმირება წინა ხელისუფლებამ, ფაქტობრივად, ე.წ.  „ყარაბაღის კლანის“ ხელისუფლებაში მოსვლის შემდეგ შექმნა. პაშინიანის მოსვლის შემდეგ, ერკაპის მოხალისეთა კავშირის ყოფილი ხელმძღვანელი მანველ გრიგორიანი ჰაის არმიისთვის განკუთვნილი იარაღისა და საკვების ქურდობისთვის დააკავეს და გამოძიების დროს გარდაიცვალა.

 

სომხეთის ხელისუფლებამ ერკრაპი არ დაშალა. 44-დღიან ომში დამარცხების და განსაკუთრებით სეპარატისტული „არცახის“ ლიკვიდაციის შემდეგ, მოხალისეთა გაერთიანება ერკრაპი, ზოგადად, ყველაზე გააფთრებული რევანშისტური ძალების „მიზიდულობის“ ცენტრად იქცა. სომხეთის რესპუბლიკის თავდაცვის ოფიციალური სამინისტროსგან განსხვავებით, რომელიც ბოლო დროს სულ უფრო მეტ ყურადღებას ამახვილებს საფრანგეთზე, მოხალისეთა გაერთიანება ერკრაპი ძველებურად აღარ ავლენს ასეთ „პროდასავლურ“ ლტოლვას. თუმცა კი ელოდა, რომ 2024 წლის 13 თებერვალს ევროპელი დამკვირვებლები აზერბაიჯანის საპასუხო რეაქციას „შეაფასებდნენ“, როგორც თითქოს „აგრესიის აქტს“, მაგრამ მათ რუსმა მესაზღვრეებმა საზღვარზე შესვლის უფლება არ მისცეს. ერკრაპი ასევე მიდრეკილია ფოკუსირება მოახდინოს ირანთან ალიანსზე და დიდი ალბათობით აქვს კონტაქტები ირანის ისლამური რევოლუციის გვარდიის კორპუსთან (IRGC). თავისი რევანშისტული ზრახვებით ერკრაპი ბევრად აღემატება სომხეთის ოფიციალურ ხელისუფლებას.

 

ამასობაში, ირანი დღეს აქტიურად ახორციელებს წამყვანი საერთაშორისო სატრანსპორტო კომუნიკაციების „დაბლოკვის“ პოლიტიკას, მისი მარიონეტების დახმარებით, რომლებიც მჭიდროდ არიან დაკავშირებული IRGC-სთან. მათ შორის საერთაშორისო ვაჭრობის დაბლოკვის საქმეში უდიდეს წარმატებას მიაღწიეს იემენის ე.წ ჰუსიტებმა. მიუხედავად იმისა, რომ ისინი აკონტროლებენ იემენის დედაქალაქ სანაას, დღეს მსოფლიოს უმეტესი ქვეყნების მიერ ქვეყანაში ლეგიტიმურ მთავრობად არ არიან აღიარებული. არადა სარგებლობენ ირანისა და მისი მოკავშირეების სამხედრო და ფინანსური მხარდაჭერით სხვა მარიონეტების სახით - ჰეზბოლას მოძრაობა ლიბანში. მოძრაობას ოფიციალურად უწოდებენ "ანსარ ალაჰს", იგი აერთიანებს ძირითადად იემენელ შიიტებს-ზაიდებს. ჰუთების მოძრაობას მისი დამფუძნებლისა და ყოფილი ლიდერის, ჰუსეინ ალ-ჰუთის სახელი ეწოდა, რომელიც იემენის არმიამ 2004 წლის სექტემბერში მოკლა. სწორედ ჰუთების წყალობით მიაყენა ირანმა საერთაშორისო ვაჭრობას უზარმაზარი ზიანი. საფრანგეთისა და ზოგადად გლობალური ძალების როლი ჰუსიტების ქმედებებში ბოლომდე არაა ცხადი. ფორმალურად, ამის გამო ზიანი ევროკავშირის ეკონომიკასაც და საფრანგეთის მოკავშირე ეგვიპტესაც ადგება, რომლებიც განიცდიან ზარალს სუეცის არხის გავლით საზღვაო ტრანსპორტის შემცირების გამო.

 

ფაქტობრივად, თეირანის მიერ შექმნილი IRGC-ისა და მათი მარიონეტი ირანის „იმპერია“, რომელიც ბლოკავს კომუნიკაციებს ახლო აღმოსავლეთში, ვერ შეიქმნებოდა საფრანგეთის სადაზვერვო სამსახურების მონაწილეობის გარეშე. ბოლოს და ბოლოს, ირანში ისლამური რევოლუციის შემდეგ, საფრანგეთი იყო და არის ირანის ჩრდილოვანი „ნავიგატორი“. დღესაც საფრანგეთი „უერთდება“ ირანის ინტერესებს იმავე სომხეთში. განსაკუთრებით, თუ გავითვალისწინებთ ანტიაზერბაიჯანულ პოლიტიკას, რომლის განხორციელებასაც ჰაის ლობის წაქეზებით, საფრანგეთი ცდილობს ევროკავშირისა და მისი სტრუქტურების (იგივე ევროსაბჭოს საპარლამენტო ასამბლეის) მეშვეობით გაატაროს.

 

სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ნათელია, რომ ჰუსიტები და ჰაი ექსტრემისტები უბრალოდ იარაღები არიან მძლავრი გლობალური ძალების ხელში, რომლებიც იყენებენ იგივე ირანს, როგორც „საშუალო რგოლს“ ან „შუალედურ ფიგურას“, რომელიც „შეწყნარებული განდევნილის“ პოზიციაში იმყოფება.

 

ირანელი „პაიკები“ თავიანთი ქმედებებით საერთაშორისო ვაჭრობის „რეფორმატირებას ახდენენ“. პაიკებს კი, როგორც მოგეხსენებათ, "დიდ თამაშში" არ ინდობენ და, საჭიროების შემთხვევაში, სწირავენ კიდეც მათ.

 

დღეს დიდი ალბათობაა იმისა, რომ ამ სომეხი მარიონეტების (იგივე ერკრაპას ან სომხეთის ტერიტორიაზე გაქცეული შეუმდგარი „არცახელი“ სეპარატისტების დახმარებით) დაიწყოს პროვოკაციები, თავდასხმები ან დივერსიები საერთაშორისო სატრანსპორტო კომუნიკაციებზე უკვე სამხრეთ კავკასიის რეგიონში. სომხეთ-აზერბაიჯანის პირობით საზღვარზე კი იგივე ერკრაპა ახორციელებდა „ომით დაზვერვას“ და ცდილობდა გაეგო, რა „პასუხს“ მიიღებდა მის პროვოკაციებზე.

 

კავშირის ტიპის ჰაიელთა ფორმირებები, როგორიცაა ერკრაპას მოხალისეთა კავშირი, შესაძლოა სამხრეთ კავკასიაში ერთგვარ დესტაბილიზაციის ელემენტად იქცეს. ისინი თავიანთ საქმიანობას „საზღვარზე ძალის გამოცდით“ იწყებენ. სამომავლოდ კი შესაძლოა დაიწყონ მოქმედებები სატრანზიტო კომუნიკაციების წინააღმდეგ. თანაც არა მარტო აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე, არამედ საქართველოშიც, სადაც, შეგახსენებთ, რომ სამცხე-ჯავახეთში არის "მიძინებული" სეპარატიზმის კერა.

 

აზერბაიჯანმა ადეკვატურად უპასუხა საზღვარზე პირველი „ერკრაპის“ პროვოკაციას. სომხეთი ჯერ კიდევ „ფიქრობს“ რეალური ნაბიჯების გადადგმაზე აზერბაიჯანთან მშვიდობისკენ, რაც გულისხმობს ზანგეზურის დერეფნის გახსნას, ამაზე წინასწარი შეთანხმება უკვე მიღწეული იყო 2020 წლის ნოემბერში. კეთილგონიერი ეთნიკური ჰაიები, კერძოდ ამერიკელი სპეციალისტი, კერძოდ, ამერიკელი კონფლიქტოლოგი, CM & Partners-ის უფროსი კონსულტანტი არტურ მარტიროსიანი ტელეკომპანია ჰაიურ პოლიტიკურ თოქ-შოუში გვაფრთხილებს ერევნის საზღვარზე პროვოკაციული თამაშების საშიშროების შესახებ.

 

მისი თქმით, „სომხეთს ჯერ კიდევ აქვს შანსი გადაარჩინოს თავისი სახელმწიფოებრიობა - აზერბაიჯანს გაუხსნას დერეფანი სიუნიკის ტერიტორიის გავლით. წინააღმდეგ შემთხვევაში აზერბაიჯანის არმია ამას თავად გააკეთებს. თუ ერევანი ამ ნაბიჯს თავად გადადგამს, მაშინ ეს გზა რუსი სამხედროების კონტროლის ქვეშ იქნება, როგორც ეს სამი ქვეყნის 2020 წლის 10 ნოემბრის ერთობლივ განცხადებაშია აღნიშნული. წინააღმდეგ შემთხვევაში, გზა ძალისმიერად გაიხსნება. და არავინ თქვას, რომ ისინი შეძლებენ აზერბაიჯანის არმიის შეჩერებას. პაშინიანს ბორელთან ან მაკრონთან დარეკვის დროც კი არ ექნება“ !”

 

 

გრიგოლ გიორგაძე

 

 

 

წაკითხულია : 523