ანალიტიკა

ჰუჯაბის მონასტერი დაუყოვნებლად საქართველოს უნდა დაუბრუნდეს! ისევე, როგორც აზერბაიჯანის ყაზახის რაიონის ოკუპირებული 4 სოფელი...
21.03.24 12:55

სამწუხაროა, რომ სომეხი ნაციონალისტები ჯერ კიდევ ვერ ახერხებენ შეთანხმების მიღწევას მეზობელ ქვეყნებთან და ხალხებთან და რომ რთულია მათთან „ტკბილ ენაზე“ მოლაპარაკების წარმოება. სომეხი ნაციონალისტების საყვარელი მეთოდია ემიგრანტის საფარქვეშ დასახლება, სხვისი ქონების მიტაცება, საკუთრად გამოცხადება და უკან ამ ქონების არდაბრუნება. როცა მათგან სხვისი ქონების დათმობას მოითხოვენ, რომელიც მათ არასაოდეს ეკუთვნოდათ რაიმე კანონის ან ნორმის მიხედვით, სომეხ ნაციონალისტებს, თუ ძალაუფლება მათ მხარეზეა, ამაზე ლაპარაკიც კი არ სურთ. მხოლოდ იმ შემთხვევაში წავლენ დათმობაზე ზეწოლის ქვეშ, თუ სომეხ ნაციონალისტებს არ ექნებათ საკმარისი ძალა. აქ კი  ჩვეულებრივ იწყება ისტერია, გოდება ზოგიერთი სომეხისაგან ომისა და „გენოციდის“ საფრთხის შესახებ, სხვები კი ფიცსაც დებენ „იბრძოლონ ბოლომდე“ და ა.შ.

 

ყველას კარგად ახსოვს, როგორ არ სურდა სომხეთს აზერბაიჯანული ყარაბაღის „ნებით“ დათმობა. ამას დასჭირდა 44-დღიანი ომი, ათასობით მსხვერპლი, შემდეგ კი აზერბაიჯანული ყარაბაღის მიწებიდან ოკუპანტებისა და სეპარატისტების განდევნის ანტიტერორისტული ოპერაცია. სომხეთის მიერ უცხო მიწების უკანონო მიტაცება კი მხოლოდ ყარაბაღით არ შემოიფარგლება.

 

მოგეხსენებათ, სსრკ-ს არსებობის პერიოდშიც სომხეთი არ კმაყოფილდებოდა სომხეთის სსრ-ის საზღვრებში არსებული ტერიტორიებით. ფაქტობრივად, აზერბაიჯანთან და საქართველოსთან მთელი საზღვრის გასწვრივ სომხებმა განახორციელეს სასაზღვრო ტერიტორიების მიტაცება და მითვისება. სომეხმა ნაციონალისტებმა არა მხოლოდ დაიწყეს ბრძოლა „არცახის მიაცუმისთვის“ - აზერბაიჯანული ყარაბაღის დაპყრობისთვის, არამედ შეგნებულად განახორციელეს მცოცავი ოკუპაცია, სადაც კი ეს შესაძლებელი იყო.

 

თუკი სომხეთმა აზერბაიჯანის ტერიტორიები  დაიპყრო იმავე სომხების მიერ გაჩაღებული ყარაბაღის ომის ფარგლებში, საქართველოს სასაზღვრო ტერიტორიები დაიპყრო საზღვრის ცალმხრივი „გადაწევით“ - მცოცავი ოკუპაციის გზით.

 

ასე დაიპყრო სომხეთმა არა მხოლოდ საქართველოს საზღვრისპირა სოფლების სასოფლო-სამეურნეო მიწები, საძოვრები და ტყეები, არამედ ქართული ისტორიისა და კულტურის უნიკალური ძეგლი - ჰუჯაბის მონასტერი. სამწუხაროდ, საქართველო იმავე სომხური ლობის, სომეხი ბოევიკების მიერ გაჩაღებულ სეპარატიზმსა და სეპარატისტულ ომებს შეეჯახა აფხაზეთსა და სამაჩაბლოში. საქართველოს შესწევდა ძალა და არ ჰქონდა შესაძლებლობები სომხეთის მიერ მისი მიწების მცოცავი ოკუპაციის გზით მიტაცების თავიდან ასაცილებლად. მეტიც, რუსეთი აშკარად სომეხი ნაციონალისტების მხარეს იყო.

 

ამავდროულად აზერბაიჯანს არა მხოლოდ ყარაბაღი წაართვეს და არა მხოლოდ სასაზღვრო სასოფლო-სამეურნეო მიწები, ტყეები და საძოვრები სომხეთ-აზერბაიჯანის საზღვრის მთელ ტერიტორიაზე, არა მხოლოდ 4 ანკლავური სოფელი, არამედ ყაზახის რეგიონის კიდევ 4 სასაზღვრო სოფელი.

 

საგზაო რუკის დაკვირვებით შესწავლა ცხადჰყოფს, თუ რატომ დაიპყრო ყაზახის რეგიონის 4 სასაზღვრო სოფელი, რომელიც არ წარმოადგენდნენ ანკლავებს. ამ აზერბაიჯანულ სოფლებსა და მათ შემოგარენში საბჭოთა პერიოდში აშენდა და გადიოდა სომხეთის შიდა ტერიტორიის საქართველოსთან დამაკავშირებელი ერთ-ერთი მთავარი გზა. გამოდის, რომ ერევნის ხელისუფლებისთვის ამ გზას სტრატეგიული მნიშვნელობა ჰქონდა. ფაქტობრივად, აზერბაიჯანული სოფლების აღებით, მათ მოიწყვეს „სატრანსპორტო დერეფანი“. ოღონდ არა ზანგეზურისა, არამედ “ტავუშის”.

 

ყველაზე საინტერესო ის არის, რომ ეს იმავე სომეხმა ნაციონალისტებმა გააკეთეს, რომლებიც დღეს მთელი მსოფლიოს გასაგონად გოდებენ, თითქოს აზერბაიჯანს სურს ზანგეზურის დერეფნის „ძალით“ გარღვევა. ისინი საკუთარი საქციელით აფასებენ სხვებსაც, თუმცა აზერბაიჯანი ხაზს უსვამს, რომ ის უბრალოდ სომხეთისგან 2020 წლის ნოემბრის სამმხრივი სამშვიდობო შეთანხმებით ნაკისრი ვალდებულებების შესრულებას დაჟინებით მოითხოვს.

 

როგორც ვხედავთ, როცა სომხებს სჭირდებოდათ თავიანთი „დერეფნები“ და ჰქონდათ ძალაუფლება, მათ არ აინტერესებდათ საერთაშორისო სამართალი და საერთაშორისოდ აღიარებული საზღვრები. მათ უბრალოდ თავხედურად აითვისეს ის, რაც „სჭირდებოდათ“ საგზაო კავშირისა და ტრანზიტის უზრუნველყოფის თვალსაზრისით.

 

დღეს აშკარაა, რომ აზერბაიჯანი არ აპირებს შეეგუოს საკუთარი ტერიტორიების ოკუპაციას. 2024 წლის მარტის დასაწყისში აზერბაიჯანმა სომხეთის ხელისუფლებას მოსთხოვა დაუყონებლივ გადაეცა კონტროლი ღაზახის რეგიონის ოთხ სოფელზე - ბაგანის აირიმზე, ნიჟნიაია ასკიფარაზე, ხეირიმლისა და გიზილგაჯილიზე.

 

დროა სომხეთის ხელისუფლებამ გაიხსენოს, რომ ზოგადად მათ მიიტაცეს არა მხოლოდ აზერბაიჯანის, არამედ საქართველოს მიწები ჩრდილოეთში. მიუხედავად იმისა, რომ სომეხი ნაციონალისტები და ერევნის ხელისუფლება კიდევ ერთხელ აპირებენ ბოროტად გამოიყენონ საქართველოს „სიკეთე და გულმავიწყობა“, ქართულმა საზოგადოებამ უნდა შეახსენოს მეზობელი ქვეყნის პოლიტიკოსებს, რომ სასურველია სომხეთმა რაც შეიძლება მალე დაუბრუნოს უკანონოდ ჩამორთმეული უცხო მიწები - როგორც ქართული, უკანონოდ მიტაცებული ჰუჯაბის მონასტრის ჩათვლით,  არამედ  აზერბაიჯანულიც. სასურველია „კეთილი ნებით“. ბოლოს და ბოლოს, სომხეთის საზღვრის დელიმიტაცია და დემარკაცია საჭირო გახდება არა მხოლოდ აზერბაიჯანთან, არამედ საქართველოსთანაც.

 

ამასობაში, აზერბაიჯანმა სომხეთს აგრძნობინა, რომ აღარ აპირებს ამის მოთმენას და ბოლოჯერ ითხოვს „კეთილი ნებით“ დაუყოვნებლივ გაათავისუფლოს 4 დაპყრობილი სასაზღვრო სოფელი. პრემიერ მინისტრი ნიკოლ ფაშინიანი სასაზღვრო ზონაში გაემგზავრა, რათა დაერწმუნებინა დევნილები დაეტოვებინათ მათ მიერ დაკავებული სხვათა სახლები და მიწები, როდესაც გააცნობიერა, რომ უცხო მიწების „ოკუპაციის გაჭიანურება“ შეუძლებელი იყო. ნიკოლ ფაშინიანმა თავის ოკუპანტებს აუწყა, რომ თუ ეს არ გაკეთდებოდა, „ომი გარდაუვალი იყო“.

 

სომეხ ნაციონალისტებსა და ოკუპირებულ აზერბაიჯანულ მიწებზე ჩამოსახლებულთა შორის ნამდვილი ისტერიკა ატყდა. ტავუშის სამხარეო ადმინისტრაციის ხელმძღვანელმა ნვერ ბეგლარიანმა განაცხადა, რომ დატყვევებული აზერბაიჯანული სოფლების მცხოვრებლები (უფრო სწორად, ოკუპანტები), ისევე როგორც ქალაქ ნოემბერიანის მოსახლეობა, აცხადებენ, რომ მზად არიან გადაკეტონ გზები და გადავიდნენ თავდაცვაზე, თუკი 4 სოფელი აზერბაიჯანს გადაეცემა. სოფელ კირანცის თემის ხელმძღვანელმა (სომხური საზღვრისპირა სოფელი, რომლის გვერდით არის უძველესი ქართული მონასტერი, რომლის შესახებაც ქვემოთ მოგახსენებთ) შეხვედრაზე ნიკოლ ფაშინიანს ჰკითხა, შეძლებდა თუ არა მოსახლეობა საზღვარზე მდებარე მიწებითა და სასოფლო-სამეურნეო მიწებით სარგებლობას, რომლებიც დელიმიტაციისა და დემარკაციის დროს უნდა იყოს „გამიჯნული“. „იმის მისაღებად, რაც ლეგიტიმურად გვეკუთვნის, ჩვენ მზად უნდა ვიყოთ დავთმოთ ის, რაც ლეგიტიმურად არ გვეკუთვნის“, - თქვა ნიკოლ ფაშინიანმა საპასუხოდ.

 

არსებითად, ფაშინიანი, როგორც ჩანს, თანახმაა ნებაყოფლობით დათმოს უკანონოდ წართმეული სასაზღვრო მიწები, თანაც არა მხოლოდ  საზღვრისპირა აზერბაიჯანული სოფლები და მათი სასოფლო-სამეურნეო მიწები, არამედ საქართველოს საზღვრისპირა ტყეები და სასოფლო-სამეურნეო მიწებიც, და მიტაცებული ჰუჯაბის მონასტერიც.

 

ზოგიერთმა სომეხმა პოლიტიკოსმა ასევე დაადასტურა „უცხოს დაბრუნების“ აუცილებლობა. ამრიგად, იჯევანის (ისტორიული აზერბაიჯანული ქარვანსარაი) დეპუტატმა ვაჰე გალუმიანმა პირდაპირ განუცხადა ეროვნულ კრებას, რომ სომხების მიერ დატყვევებული ღაზახის რეგიონის 4 სასაზღვრო სოფელი აზერბაიჯანულია, ისინი არ ეკუთვნის სომხეთის რესპუბლიკას.

 

„როგორც ვიცი, აღნიშნული სოფლები და ტერიტორიები ადრე აზერბაიჯანელებით იყო დასახლებული, ხოლო „ჩვენი“ 31 სოფელი, რომელზეც პრემიერმა ისაუბრა და რომელზეც ყველა საუბრობს, არის სოფლის ტერიტორიები, ღია სივრცეები, მდელოები და სახნავ-სათესი მიწები. ხოლო აღნიშნული 4 სოფელი აზერბაიჯანის ყოფილი დასახლებები იყო. „ტავუშის“ ეს 4 სოფელი (ტოვუზგალა - ღაზახის რაიონი - რედ.) აზერბაიჯანულია, ისინი არ ეკუთვნის სომხეთის რესპუბლიკას. დემარკაციისა და დელიმიტაციის კომისიამ უნდა მიიღოს გადაწყვეტილება მათი დაბრუნების შესახებ“, - განაცხადა ვაჰე გალუმიანმა.

 

ვაჰე გალუმიანის მიერ ნახსენები „ჩვენი 31 სოფელი“ სხვა არაფერია, თუ არა ადრე უკანონოდ მიტაცებული სასაზღვრო მიწები და საძოვრები, რომლებიც ეკუთვნის არა სომხურ, არამედ აზერბაიჯანულ სოფლებს. აზერბაიჯანის არმიამ და მესაზღვრეებმა ამ ტერიტორიებზე განათავსეს თავიანთი პოსტები, არსებითად დაიბრუნეს უკანონოდ ჩამორთმეული, მიუხედავად სომეხი ნაციონალისტების გოდებისა მოსალოდნელი „აგრესიის“ შესახებ.

 

საქართველოს საზღვარზეც, სომხებმა საქართველოს ტერიტორიაზე მდებარე, სულ მცირე, ორი ათეული სოფლის სასოფლო-სამეურნეო მიწა მიიტაცეს. ზოგან საზღვარი სახლებამდე „გადაწიეს“, რის გამოც საზღვარზე მცხოვრებ ბევრ ადგილობრივს სახნავი მიწა და საძოვრები წაართვეს, როგორც ეს მოხდა მარნეულის რეგიონში.

 

სომხეთის მიერ დატყვევებული ქართული სალოცავების მდგომარეობის უკეთ აღსაქმელად, წარმოგიდგენთ როგორც ჰუჯაბის ტაძრის, ასევე ორი სხვა მართლმადიდებლური მონასტრის - კირანცისა და სრვეგის ფოტოებს, რომლებიც მდებარეობს ღაზახის რეგიონის დაპყრობილი აზერბაიჯანული სოფლების მახლობლად, თუმცა სომხეთის რესპუბლიკის საერთაშორისოდ აღიარებულ ტერიტორიაზე.

 

უკანონოდ ჩამორთმეული ქართული ჰუჯაბის მონასტერი:

 

 

 

 

მართლმადიდებლური ხუროთმოძღვრების სხვა შედევრები, რომლებსაც არაფერი აქვთ საერთო მონოფიზიტურ სარწმუნოებასთან - კირანცისა და სვრეგის მონასტრები ისეთივე კრიტიკულ მდგომარეობაშია, როგორც ჰუჯაბის მონასტერი, თუ უარესში არა.

 

სიმბოლურად, ეს მონასტრები მდებარეობენ სომხეთ-აზერბაიჯანის ამჟამინდელ საზღვარზე, სომხური ჯარების მიერ ოკუპირებულ აზერბაიჯანის საზღვრისპირა ღაზახის რაიონის სოფლებთან: ქვემო ასკიფარა, ბაგანის აირიმი, ხეირიმლი და გიზილგაჯილი, ასევე იგივე ღაზახის რაიონის ანკლავური ოკუპირებული სოფლებიც: ზემო ასკიფარა და ბარხუდარლი და სოფულუ, რომლებიც აზერბაიჯანს უნდა დაუბრუნდეს.

 

მე-13 საუკუნის კირანცის მონასტერი მდებარეობს სომეხ-აზერბაიჯანის საერთაშორისოდ აღიარებული საზღვრიდან სულ რაღაც სამ კილომეტრში ზემო ასკიფარის რაიონში, ხოლო იმავე პერიოდით დათარიღებული სვრეგის მონასტერი კიდევ უფრო ახლოს - ბარხუდარლის რაიონში, საზღვრიდან სულ რაღაც 1 კილომეტრში.

 

ისტორიულად ეს მიწები არასოდეს ყოფილა სომხური. ისინი საბჭოთა მთავრობამ სომხეთის სსრ-ს „აჩუქა“. უფრო მეტიც, საზღვრები ისე იყო შედგენილი, რომ ზემო ასკიფარას აზერბაიჯანულმა სოფლებმა, ასევე ბარხუდარლიმ და სოფულუმ შექმნეს ორი აზერბაიჯანული ანკლავი, რომლებიც ყველა მხრიდან გარშემორტყმული იყო სომხეთის სსრ-ს ტერიტორიით.

 

ყარაბაღში სომხური აგრესიის დაწყებისთანავე, დანარჩენ აზერბაიჯანს მოწყვეტილი ეს სოფლები ჯერ გადაკეტეს, შემდეგ კი აიღეს და მთლიანად გაანადგურეს სომეხმა ბოევიკებმა.

დაპყრობილი აზერბაიჯანული სოფლების მახლობლად სომხური ბარბაროსობის სხვა მტკიცებულებებიც არის: დანგრეული და შეურაცხყოფილი მართლმადიდებლური ეკლესიები, რაც აშკარა მტკიცებულებაა იმისა, რომ ეს მიწა არასოდეს ყოფილა სომხური.

 

ისტორიულად ეს მიწები დასახლებული იყო შერეული ალბანურ-ქართულ-თურქული მოსახლეობით. თავად აქაური სომხები მოწმობენ, რომ ისინი აქ უცხოტომელებად გამოჩნდნენ მე-18 საუკუნეში, ჩამოვიდნენ ყარაბაღიდან, სადაც ასევე უცხოტომელები იყვნენ. თავად სომხებს ურჩევნიათ არ ისაუბრონ იმაზე, თუ საიდან „ჩავიდნენ“ სამხრეთ კავკასიაში. 

 

თუმცა, ღაზახის სასულთნოს მთიან რაიონებში დასახლების შემდეგ, სომხებმა მეთოდურად დაიწყეს ძირძველი მოსახლეობის გაძევება. სომეხმა ახალმოსულებმა ქართველებიც „გაასახლეს“ თავიანთი მამულიდან, მიითვისეს და დაანგრიეს კირანცისა და სვრეგის ტაძრები.

სომხეთის ხელისუფლება შეგნებულად არ უშვებს რესტავრატორებს კირანცის მონასტრში, იმ მოტივით, რომ იქვე გადის აზერბაიჯან-სომხეთის საზღვარი და სარესტავრაციო სამუშაოების ჩატარება იქ „საშიშია“. ნადგურდება უნიკალური ქართული ფრესკების ნაშთები. „სომხები“ ამტკიცებენ, რომ, მათი თქმით, ტაძარი „სომხურ-ქალკედონურია“, მაგრამ ფრესკებზე და თავად ტაძარზე არც ერთი სომხური წარწერა არ არის, არამედ უშუალოდ ქართულია.

 

აქ არც ქართველ მორწმუნეებს და მომლოცველებს უშვებენ. ამგვარად, კირანცის მონასტერი, ისევე როგორც ჰუჯაბი, სომხების მიერ შეგნებულად "ინახება" დანგრეულ მდგომარეობაში და ნადგურდება XIII საუკუნიდან დღემდე შემორჩენილი უნიკალური ფრესკები!

 

წარმოგიდგენთ „თანამედროვე კულტურული სომხების“ წარწერების ფოტოს ძველ ქართულ ფრესკაზე:

 

 

ეს ფარდას ხდის მთელ საეჭვო "კულტურას და ცივილიზაციას", უფრო სწორად, უცხოტომელთა ბარბაროსობას, რომლებმაც მიიტაცეს სხვათ მიწები და სალოცავები.

 

კირანცის მართლმადიდებლური მონასტრის ნანგრევები:

 

 

 

 

საინტერესოა, რომ თავად სომხები, რომლებიც სრულიად უსაფუძვლოდ უწოდებდნენ იმავე კირანცის მონასტერს არა ქართულს, არამედ „სომხურ-ქალკედინურს“, მას „სომხეთის რესპუბლიკის ყველაზე გამორჩეულ ძეგლთა“ სიაში იხსენიებენ. უცნაურია, რომ ამავდროულად შეგნებულად უშვებენ მონასტრის ნგრევას და განადგურებას.

 

ეს კი სომხების მიერ დანგრეული ანკლავური აზერბაიჯანული სოფლის ზემო ასკიფარის ნანგრევებია, დანგრეული ქართული მონასტრიდან სულ რაღაც 5 კილომეტრში.

 

 

სვრეგის მონასტერი, რომელიც სომხეთ-აზერბაიჯანის ოფიციალურად აღიარებული საზღვრიდან სულ რაღაც ერთ კილომეტრში მდებარეობს და სომხეთის მიერ ავტორიზებული აზერბაიჯანული ანკლავის სოფელ ბარხუდარლიდან ორ კილომეტრში, კიდევ უფრო სავალალო მდგომარეობაშია. 

 

 

 

ტაძრის ნაწილი ჩამოინგრა და იგი სასწრაფოდ საჭიროებს რესტავრაციას. სომხეთის ხელისუფლება კი ქართველ რესტავრატორებს ამ ტაძარში არ უშვებს, ისევე როგორც ქართულ ჰუჯაბის მონასტერში.

 

ვარდენ წულუკიძე

წაკითხულია : 991