ანალიტიკა

ყინული დაიძრა: თურქეთსა და სომხეთს შორის საზღვარი იხსნება
04.07.22 20:40

სომეხ მეწარმეებს აქვთ დღესასწაული, რომელსაც განსაკუთრებულად არც აფიშირებენ, მაგრამ ვიწრო წრეში ისინი თავის სიხარულს ვერ მალავენ. სომხეთ-თურქეთის საზღვარი იხსნება, თუმცა ჯერჯერობით ნაწილობრივ. ეს კი ნიშნავს, რომ თურქეთიდან საქონელი რომლითაც  დიდი ხანია გაჯერებულია სომხეთის სავაჭრო ქსელები და ბაზრები, შეიძლება პირდაპირი გზით იმპორტირდეს, რაც დაზოგავს სატრანზიტო ხარჯებს მესამე ქვეყნებში. ბუნებრივია ამის შემდეგ სომხური ბიზნესი მნიშვნელოვნად განვითარდება.

 

შეგახსენებთ, რომ სომხეთ-თურქეთის საზღვარი 1993 წლიდან ჩაკეტილია ყარაბაღში სომხეთის მიერ აზერბაიჯანის წინააღმდეგ განხორციელებული აგრესიის გამო. სსრკ-ში „გარდაქმნის“ დროს საზღვრის გახსნიდან მის დახურვამდე ათასობით სომეხი მაქოს და ადგილობრივ ბიზნესმენს საქონელი თურქეთიდან სომხეთ-თურქეთის საზღვრის გავლით გადაჰქონდა. შეგახსენებთ, რომ ბლოკირებულ სომხეთში საზღვრის ჩაკეტვის შემდეგ დაიწყო ჰუმანიტარული და ეკონომიკური კატასტროფა, რის გამოც ასობით ათასმა სომეხმა დატოვა ქვეყანა.

 

თანდათანობით სომხეთი შეეწყო ბლოკადაში ცხოვრებას, მაგრამ რუსეთის ეკონომიკური დახმარებაც კი ვერ აანაზღაურებდა ყველაზე ეკონომიკურად განვითარებულ მეზობელთან დაკეტილ საზღვარს. დღეს, როდესაც რუსეთმა მოაწყო აგრესია უკრაინის წინააღმდეგ და აღმოჩნდა საერთაშორისო იზოლაციაში სანქციების გამო, მას ჯერ ერთი არ აქვს საშუალება გააგრძელოს „მოკავშირე“ სომხეთის მხარდაჭერა და მეორეც თავად რუსეთის ფედერაციას ძალიან სჭირდება ტრანზიტის გაზრდა თურქეთის გავლით და „თურქული სარკმელი“ გარე სამყაროსკენ.

 

ამიტომ, ზოგიერთი ცნობით კრემლი სომხეთსა და თურქეთს შორის საზღვრის გახსნაზეც საუბრობდა. სომხეთის რევანშისტური „ომის პარტია“, რომელზეც მოსკოვში ჯერ კიდევ  დებენ ფსონს „ყოველ შემთხვევისთვის“, თავისი აგრესიული თურქული ფობიით, უბრალოდ ვერ შესთავაზებს რუსეთის ფედერაციას თურქეთის გავლით ტრანზიტის განვითარების გონივრულ ეკონომიკურ ალტერნატივას. მათ შორის ახალი სტრატეგიული დერეფნების, მათ შორის ზანგეზურის გავლით.

 

აქედან გამომდინარე სრულიად კანონზომიერია, რომ 2022 წლის 1 ივლისს თურქეთის საგარეო საქმეთა სამინისტრომ განაცხადა  თურქეთისა და სომხეთის მთავრობების შეთანხმების შესახებ, რომ სხვა ქვეყნების მოქალაქეებს მიეცათ უფლება ორ ქვეყანას შორის, მაგრამ არა საკუთარი საზღვრის კვეთისა. თურქეთის საგარეო საქმეთა სამინისტრომ ასევე განაცხადა, რომ ორი ქვეყანა ასევე დაუშვებს პირდაპირ საჰაერო ტვირთებით ვაჭრობას მათ შორის რაც შეიძლება მალე. რუსეთის ფედერაცია ასევე დაინტერესებულია საჰაერო ვაჭრობით სომხეთ-თურქეთის საზღვრის გავლით, რადგან უდავოა, რომ შემდგომში ტვირთის ნაწილი წავა რუსეთში ან რუსეთიდან საჰაერო გზით.

 

ის, რომ თურქეთისა და სომხეთის მოქალაქეები საზღვარზე არ გადავლენ, დროებითი მოვლენაა. საზღვარი დიდი ალბათობით სრულად გაიხსნება ურთიერთობების ნორმალიზებისა და სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის სრულფასოვანი მშვიდობის დამყარების შემდეგ. ბუნებრივია არც ერთი სეპარატისტული „არცახი“ არ იქნება ლეგალიზებული რაიმე „სტატუსით“ აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე. ყარაბაღი აზერბაიჯანის ტერიტორიაა. ყველაფერი, რაც იქ ხდება აზერბაიჯანის შიდა საქმეა და აზერბაიჯანი ამ საკითხის განხილვას არც აპირებს. ყარაბაღის სომხებს აქვთ უფლება გახდნენ აზერბაიჯანის სრულუფლებიანი მოქალაქეები, სეპარატისტებმა და განსაკუთრებით სამხედრო დამნაშავეებმა უნდა აგონ პასუხი აზერბაიჯანის კანონმდებლობით, როგორც ნებისმიერი ტერორისტი, ექსტრემისტი თუ კრიმინალი, განურჩევლად მათი ეროვნებისა.

 

ამავდროულად, თავად სომხეთში სწორედ სომეხი ბიზნესმენები და მეწარმეები იქნებიან პირველნი, ვინც გააჩუმებენ „არცახის“ სეპარატისტებსა და რევანშისტებს. როგორც კი ისინი მიიღებენ პირველ დივიდენდებს საქონლის პირდაპირი გადაადგილებიდან სომხეთ-თურქეთის საზღვრის გასწვრივ, ისინი არ მოისურვებენ  მსხვერპლად შესწირონ ბიზნეს წარმატება (რომელიც უკვე საკმაოდ დააზარალა სომხეთის მიერ წაგებულმა 44-დღიანმა ომმა და  პანდემიამ) მოჩვენებითი „მიაცუმის“ გამო, რომელიც სომხებს უკვე ათიათასობით ახალგაზრდების გაფლანგული სიცოცხლე დაუჯდა.

 

სომხეთის ხელისუფლება თავად ცდილობს ასწავლოს მათ მოსახლეობას, რომ შესაძლებელია და აუცილებელია თურქებთან და აზერბაიჯანელებთან გვერდიგვერდ ცხოვრება მშვიდობიანად, როგორც მეზობლებთან. კერძოდ, სომხეთის ჯანდაცვის ყოფილმა მინისტრმა, მმართველი პარტია „სამოქალაქო ხელშეკრულების“ დეპუტატმა არსენ ტოროსიანმა ფეისბუქის საკუთარ გვერდზე პირდაპირ დაწერა, რომ „უნდა დავამსხვრიოთ სტერეოტიპი, რომ თურქთან და აზერბაიჯანელთან ცხოვრება შეუძლებელია“.

 

„ჩვენ, როგორც ერს, ხალხს და სახელმწიფოს, გაუთავებლად გვინერგავდნენ, რომ არ შეგვიძლია და არ გვაქვს უფლება მეზობლებთან მშვიდად ვიცხოვროთ. განსხვავებული დღის წესრიგით და სხვადასხვა მდგომარეობით ორივე-შიდა ძალებიც და სხვადასხვა სახელმწიფოებიც გაუთავებლად გვიმტკიცებდნენ: „მეზობლებთან პრობლემებს საკუთარი ძალებით ვერ მოაგვარებთ, ჩვენ აუცილებლად უნდა ჩავერიოთო. ვფიქრობ, ჩვენ უნდა დავამსხვრიოთ ეს სტერეოტიპი და გავითავისოთ, რომ ჩვენ შეგვიძლია გადავდგათ ნაბიჯები მეზობლებთან მშვიდობიანი ცხოვრებისკენ. ჩვენ ახლა სრულიად საპირისპირო სტერეოტიპით ვცხოვრობთ, რომ თურქთან, აზერბაიჯანელთან ცხოვრება უბრალოდ შეუძლებელია. თუ ჩვენ შევძლებთ ერთობლივად დავამსხვრიოთ ეს სტერეოტიპი, შეგვეძლება დავსხდეთ მოლაპარაკების მაგიდასთან და ვიპოვოთ კომპრომისული გადაწყვეტილებები. თუ ჩვენ ამას ვერ შევძლებთ და სამუდამოდ იმ შთაგონების ქვეშ  გავაგრძელებთ ცხოვრებას, რომ შეუძლებელია ჩვენს ორ მეზობელთან, განსაკუთრებით აზერბაიჯანთან, თანაარსებობის რაიმე ნორმაზე შეთანხმება, მაშინ ჩვენ სამუდამოდ დავრჩებით ამ ჩიხში, რომელიც ყოველთვის ახალ კატასტროფებს მოგვიტანს“, - ასკვნის არსენ ტოროსიანი.

 

რაც შეეხება ყბადაღებულ „არცახის საკითხს“, რომლის წამოწევას ჯერ კიდევ ცდილობენ ექსტრემისტები და რევანშისტები, აქ  პირდაპირ იმის გარეშე, რომ ყარაბაღი აზერბაიჯანია (სომეხმა პოლიტიკოსებმა ამას ჯერ კიდევ უნდა მიაღწიონ), არსენ ტოროსიანმა არსებითად ეუთოს მინსკის ჯგუფის გარდაცვალების შესახებ გვამცნო, რომლის იმედიც სეპარატისტებსა და რევანშისტებს ჯერაც აქვთ. მისი აზრით, ეუთოს მინსკის ჯგუფმა „დაკარგა თავისი არსებული სიცოცხლისუნარიანობა“, მათ შორის გეოპოლიტიკური ცვლილებების გამო:

 

„ფრანგი და ამერიკელი თანათავმჯდომარეები უბრალოდ ვერ ამყარებენ დიალოგს რუს თანათავმჯდომარესთან რუსეთის ფედერაციის ან საპირისპირო მხარის მხრიდან სურვილის არარსებობის გამო. და ჩემთვის  ცოტა უცნაურია მუდმივად ამ ფორმატზე აქცენტირება. ამრიგად, რეალურ დიალოგს ჩიხში ვაქცევთ, რაც ჩვენი ინტერესებიდან არ გამომდინარეობს. ამჟამად ამის ფუფუნება ჩვენ არ გვაქვს. ჩვენ უნდა შევძლოთ ვიპოვოთ გადაწყვეტილებები მუქარის გამოწვევებთან დასაპირისპირებლად და არა პირიქით - გადავდოთ ეს გადაწყვეტილებები“, - წერს ტოროსიანი და ცხადყოფს აზერბაიჯანთან და თურქეთთან სრულმასშტაბიანი მშვიდობის დადების აქტუალურობას.

 

ამრიგად, ყინული დაიძრა. ერევანმა და ანკარამ უკვე განაცხადეს, რომ მესამე ქვეყნების მოქალაქეების მიერ საზღვრის „ყველაზე სწრაფად“ გადაკვეთის ნებართვის გეგმა განიხილება, როგორც შემდეგი ნაბიჯი მეზობლებს შორის საბოლოო „სრული ნორმალიზებისკენ“.

 

მშვიდობიანი მოგვარება ერთის მხრივ, სომხეთსა და მეორეს მხრივ თურქეთსა და აზერბაიჯანს შორის დასასრულს უახლოვდება. მხოლოდ ასეთი მშვიდობა აძლევს სომხეთის სახელმწიფოს ღირსეული არსებობისა და ეკონომიკური განვითარების შანსს. მაგრამ სომხეთის მოსახლეობა, რომელიც დაინფიცირებულია მრავალწლიანი ნაციონალისტური პროპაგანდით, ჯერ კიდევ უნდა მოემზადოს ასეთი სამყაროსთვის, რის გაკეთებასაც საღად მოაზროვნე სომეხი პოლიტიკოსები ძალიან ფრთხილად იწყებენ.

 

 

Kavkazplus

წაკითხულია : 370